شرق: ناترازی تولید و مصرف بنزین که ماههاست از سوی دولت مطرح میشود، حالا کار را به واردات بنزین و گازوییل از روسیه کشانده است. اخیرا رویترز در گزارشی از ارسال 30 هزار تن بنزین و گازوییل در ماههای فوریه و مارس به ایران خبر داده است.
مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس یازدهم، به «شرق» میگوید ناترازی تولید و مصرف سوخت سبب شده است دولت در بودجه امسال یکمیلیارد دلار را برای واردات بنزین و نفت گاز پیشبینی کند.
ناترازی تولید و مصرف سوخت در شرایطی مطرح میشود که برخی معتقد هستند تولید از مصرف بنزین عقب مانده است و صادرات بنزین ایران در شرایط شیوع کرونا و کاهش قابل توجه مصرف سوخت در داخل کشور رخ داده و این روال با عادیشدن ترددها نمیتوانسته پایدار باشد. منتقدان همچنین به مصرف بالای سوخت خودروهای تولید ایران و تضاد منافع خودروسازان در واردات خودروهای هیبریدی و باکیفیت اشاره میکنند و میگویند علاوه بر این موارد، تورم سرکش و کاهش شدید قدرت خرید رانندگان ایرانی از موانع مهم نوسازی خودروهای فرسوده در کشور بوده است.
مصرف بنزین از تولید سبقت گرفت
ناترازی بنزین ماههاست خبرساز شده است. در زمستان گذشته علیاکبر نژادعلی، مدیر عامل شرکت ملی پخش فراوردههای نفتی، به تسنیم گفته بود که تولید بنزین در سال گذشته به روزانه 103 میلیون لیتر رسیده اما میانگین مصرف 103.5 میلیون لیتر بوده و مصرف از تولید پیشی گرفته است.
او تأکید کرده بود ناترازیها قبل از برنامه اول توسعه اقتصادی و تا پایان برنامه پنجم وجود داشت اما در سال 97 با راهاندازی فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس که بزرگترین تولیدکننده بنزین در کشور است، تراز بنزین کشور مثبت شد و ایران به صادرکننده بنزین تبدیل شد.
هرچند این ادعا به چالش کشیده شده و بسیاری معتقد هستند صادرات بنزین با کاهش مصرف سوخت در دوره کرونا رخ داده است. البته درباره نرخ بنزین صادراتی نیز اما و اگرها فراوان بود و برخی نمایندگان مجلس با استناد به صورتهای مالی برخی پالایشگاهها اعلام کردند بنزین صادراتی در مقاطعی ارزانتر از نرخ بنزین داخلی صادر شده است.
حالا اما با عادیشدن سیر تردد وسایل نقلیه مصرف بنزین دوباره صعودی شده است. در این میان، سال گذشته جایگاهداران سوخت گفتند که در زمستان و با اوج مصرف گاز، تزریق گاز CNG به جایگاههای سوخت مختل شده و بخشی از افزایش مصرف بنزین به این دلیل است.
فرسودگی حدود نیمی از وسایل نقلیه کشور
از سوی دیگر، شمار خودروهای فرسوده در ایران بالاست و با جهش قیمتها و تورم فزاینده، قدرت خرید رانندگان کاهش داشته و نوسازی وسایل حملونقل دشوارتر از همیشه شده است.
بر اساس گزارش حسابرسی زیستمحیطی نحوه اجرای قانون هوای پاک دیوان محاسبات کشور، چیزی حدود 10میلیونو 429 هزار وسیله نقلیه در مرز فرسودگی در ایران وجود دارد که از این بین شمار موتورسیکلتهای فرسوده رکوددار است و بالغ بر هشتمیلیونو 782 هزار دستگاه موتورسیکلت فرسوده در خیابانهای کشور تردد میکند. پس از آن سواریهای شخصی با 650هزارو 92 دستگاه و وانت با 517هزارو 721 دستگاه در رتبه رکودداران بیشترین وسایل حملونقل فرسوده کشور قرار میگیرند.
نرخ کامیونهای فرسوده 189هزارو 649 دستگاه، تاکسیهای فرسوده 131هزارو 899 دستگاه، مینیبوس 65هزارو 606 دستگاه، کشنده 44هزارو 891 دستگاه، کامیونت 15هزارو 609 دستگاه، اتوبوس درونشهری 9هزارو 487 دستگاه و سواری دولتی هفتهزارو 663 دستگاه برآورد شده است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، هر یک از خودروهای فرسوده نسبت به یک خودروی غیرفرسوده ۱۴.۳ درصد مصرف بنزین بیشتری دارد و اسقاط هر وسیله نقلیه فرسوده بهطور میانگین سالانه دو هزار لیتر مصرف سوخت را کاهش میدهد.
بر اساس اعلام پلیس راهور ناجا در سال 98، تعداد وسایل نقلیه فعال و در حال تردد کشور حدود 21میلیونو 770 هزار دستگاه است که با در نظر گرفتن شمار خودروهای فرسوده، میتوان گفت نزدیک به نیمی از وسایل نقلیه در حال تردد در خیابانهای ایران فرسوده است.
این در حالی است که واردات خودروهای هیبریدی و با مصرف سوخت پایین همواره محل گروکشی و دعوای خودروسازان داخلی و سازمان محیط زیست بوده است. حالا تضاد منافع در این بخش نهتنها باعث تشدید آلودگی هوا در برخی از روزهای سال شده بلکه تراز تولید و مصرف بنزین نیز بر هم خورده و ایران ناچار به واردات بنزین شده است.
واردات بنزین از روسیه
رویترز اخیرا به نقل از سه منبع و دادههای صادراتی خبر داده که روسیه امسال برای نخستین بار صادرات سوخت به ایران را از مسیر ریلی آغاز کرده است.
بر اساس این گزارش، پاییز گذشته الکساندر نواک، معاون نخستوزیر روسیه، آغاز عرضه سوآپ فراوردههای نفتی به ایران را اعلام کرده بود اما انتقال محمولهها در سال جاری آغاز شده است.
دو منبع آگاه به رویترز گفتهاند روسیه در ماه فوریه و مارس ۳۰ هزار تن بنزین و گازوئیل به ایران عرضه کرده است. منبع سوم این معامله را تأیید کرد اما نتوانست حجم آن را تأیید کند.
تمام این محمولهها از طریق راهآهن از روسیه و از مسیر قزاقستان و ترکمنستان تأمین میشود. یکی از این منابع گفته است برخی محمولههای بنزین از ایران با کامیون به کشورهای همسایه ازجمله عراق ارسال شدهاند.
یک تاجر در بازار فراوردههای نفتی در آسیای میانه گفت: «ایران یک تولیدکننده نفت است و پالایشگاههای خود را دارد، اما اخیرا میزان مصرف سوخت از میزان تولید سوخت داخلی بهویژه در استانهای شمالی بیشتر شده است».
درخواست دولت برای واردات سوخت
مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی نیز در گفتوگو با «شرق» واردات بنزین به ایران را تأیید کرده و میگوید که ناترازی تولید و مصرف سوخت سبب شده است دولت در بودجه امسال یک میلیارد دلار را برای واردات بنزین و نفت گاز پیشبینی کند.
او تأکید میکند: هرچند میزان ناترازی تولید و مصرف سوخت درحالحاضر درخور توجه نیست اما با ادامه این روند و افزایش مصرف سوخت، وضعیت نگرانکننده میشود.
هشدارها درباره میزان مصرف سوخت در شرایطی شنیده میشود که بهتازگی اسدالله قلیزاده، رئیس صنف جایگاهداران کشور، به ایسنا خبر داده است «جمعآوری کارتهای آزاد بنزین از جایگاههای سراسر کشور سرعت گرفته و این موضوع بر اساس قانون درحال انجام است. اینکه مردم از کارت سوخت شخصی استفاده کنند خوب است ولی ما مخالف روشهای اجباری و جمعآوری کارتها بهصورت سریع هستیم؛ چراکه موجب ایجاد مشکلات زیاد برای مردم و جایگاهداران میشود».
او تأکید کرده است: «اگر این روال ادامه داشته باشد، در ماههای آینده در هر جایگاه نهایت دو تا چهار کارت آزاد باقی میماند. به عبارت دیگر، تعداد کارتهای آزاد تا ۷۰ درصد در جایگاهها کمتر میشود. لازم است مسئولان به تمام کسانی که کارت سوخت دریافت نکردهاند، کارت بدهند و کارتهای المثنی نیز صادر و ارائه شوند».
مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی نیز با تأیید ادعای این مقام صنفی، به «شرق» میگوید: منطق دولت برای تسریع در جمعآوری کارتهای سوخت این بوده که کارت سوخت استانهای مرکزی ایران برای قاچاق به نقاط مرکزی ارسال شده و این روال برای جلوگیری از قاچاق سوخت در دستور کار دولت قرار گرفته است.
بااینحال، نخعی اعتقاد دارد دولت برای مهار ناترازی تولید و مصرف سوخت باید فکری به حال شمار بالای خودروهای فرسوده در ایران و تسهیل واردات خودروهای کممصرف و هیبریدی کند و همچنین کیفیت خودروهای تولیدی ایران را بالا ببرد تا مصرف سوخت کمتری داشته باشند.