گواهی سپرده نفت خام در بورس از امروز به طور رسمی در بورس انرژی عرضه می شود، جزئیات این عرضه چیست و چه مزایایی در مقایسه با طرح های مشابه دارد؟
پس از سال ها انتظار، گواهی سپرده نفت خام در بورس رونمایی شد. همان چیزی که پیشتر از آن به عنوان عرضه نفت در بورس یا فروش ریالی نفت یاد می شد. اگرچه طی سال های گذشته عرضه نفت به صورت محدود در بورس کالا داشتیم. جمع آوری سرمایه های غیر مولد به سمت یک بازار مولد، شفافیت معاملات، شکل گیری مرجعیت ملی کشف قیمت برای نفت خام و از همه مهم تر ایجاد زمینه ای جدید برای تقویت ارزش پول ملی از جمله مزایای بلندمدت این ابزار مهم به شمار می رود.
به گزارش خراسان دیروز در مراسمی با حضور وزیران اقتصاد و نفت، طرح معاملات گواهی سپرده نفت خام و گواهی سپرده میعانات گازی در بورس انرژی ایران رونمایی شد و به گفته خجسته مهر معاون وزیر نفت از امروز 22 اسفند، امکان عرضه از طریق کارگزاران بورس را خواهد داشت.
گواهی سپرده نفت خام چیست؟
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) هرگواهی معادل یک بشکه نفت خام است و دارنده آن می تواند این گواهی را به شرکت ملی نفت ایران تحویل دهد و در ازای آن نفت خام دریافت کند. یا آن که این گواهی را به قیمت روز نفت به طرف های داخلی و خارجی بفروشد. در این طرح 36 میلیون بشکه نفت خام و 36 میلیون بشکه میعانات گازی یعنی کمتر از 5 درصد از ظرفیت تولید سالانه نفت و میعانات گازی کشور عرضه می شود.
مرحله اول مخصوص حقوقی ها
طبق اطلاعات ارائه شده، در مرحله اول اجرای این طرح و به دلیل ریسک های بازار نفت، مردم و افراد حقیقی نمی توانند گواهی سپرده نفت خام بخرند و فقط فعالان اقتصادی حقوقی دارای کد بورسی یا سرمایه گذاران حرفه ای که قرارداد سبدگردانی دارند، می توانند این گواهی را با نرخ ارز حواله مرکز تبادل ارزی بانک مرکزی که در روز گذشته 40هزارو590 تومان بود، خریداری کنند. (محاسبه قیمت گواهی سپرده نفت خام سبک به‌صورت ارزی و تسویه آن به‌صورت ریالی انجام می‌شود). برای خرید این افراد کف هزار بشکه ای تعیین شده است. به گفته خجسته مهر مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، کف خرید 500 بشکه است.
طبق اطلاعات موجود، دوره اجرای این طرح 36 ماه است. هزینه انبارداری تا 18 ماه صفر است، اما بعد از آن، باید هزینه انبارداری توسط صاحب گواهی پرداخت شود. همچنین در صورتی که دارنده این گواهی تمایل داشته باشد، می تواند نفت خام را به صورت فیزیکی دریافت کند.
ذکر این نکته هم الزامی است که حداقل در مرحله اول، چون کف تضمین شده قیمت مشخص نشده است، جذابیت بالایی برای عموم مردم ندارد. در واقع باید گفت مهم ترین علت تعیین نشدن کف تضمین شده قیمت یا سود ثابت تضمینی برای آن، این است که گواهی سپرده نفت خام بر خلاف انواعی دیگر از اوراق مشابه همچون اوراق سلف، اوراق بدهی و تامین مالی نیست، بلکه جزو اوراق بهاداری به شمار می آید که فرایند تحویل کالا در آن اتفاق می افتد.
آیا گواهی سپرده نفت خام تعهدی برای دولت‌های بعدی ایجاد می‌کند؟
یک سوال مهم درباره گواهی سپرده نفت خام، با توجه به برخی طرح های پیشین این است که آیا این اوراق موجب ایجاد تعهد برای دولت یا تبعاتی نظیر افزایش پایه پولی توسط دولت خواهد شد یا نه؟ پاسخ به این سوال با توجه به آن چه تاکنون گفته شد، خیر است. با توجه به‌این که گواهی سپرده نفت خام منجر به تحویل ۱۰۰ درصدی نفت خام می‌شود، هزینه جدیدی برای دولت ایجاد نمی‌کند و تعهدی برای دولت بعدی نیز به وجود نخواهد آورد.
3 مزیت مهم گواهی سپرده نفت خام برای اقتصاد ایران
به گزارش خراسان، آن چه از جمع بندی اظهارات و تحلیل ها بر می آید این است که این اوراق گواهی، حداقل 3 مزیت را به همراه خواهند داشت که دو مورد ناظر به اقتصاد ایران، مهم تر هستند.
اولین مزیت اصلی این اوراق این است که روی یک دارایی مصون از تورم تعریف شده است. در واقع با عواملی نظیر افزایش نقدینگی و همه عوامل داخلی موثر بر تورم، قیمت نفت تغییر نخواهد کرد و همین مسئله، این امکان را به وجود می آورد تا در صورت تعریف ابزارهای لازم، بدون ایجاد تعهد برای دولت، سرمایه های سرگردان و غیر مولد به خصوص در هنگام فوران انتظارات تورمی، راهی این بازارها شوند. به گزارش ایرنا، وزیر اقتصاد در این زمینه با بیان این که نزدیک به 20 سال است گفته می شود چرا فروش ریالی نفت نداریم، تعریف این ابزارها باهدف تعمیق بازار دارایی های مصون از تورم را یکی از کمبودهای اقتصاد ایران دانست. موضوعی که منجر به کاهش نوسانات بازارها در اثر نوسان انتظارات تورمی می شود. خاندوزی توضیح داد: اگر بازارهای عمیقی داشتیم با ورود و خروج عده معدودی سفته‌باز در بازارها موج ایجاد نمی‌شد و اقتصاد کشور را دچار تلاطم نمی‌کرد.
خاندوزی با انتقاد تلویحی از مسئولان گذشته دولت گفت: در حوزه طلا اگر افرادی که پیش از این مسئولیت داشتند، اقدام می‌کردند، می‌توانستیم ۳۵ تن طلای موجود در کشور را به عنوان دارایی‌های مصون از تورم تعریف و ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از نقدینگی را به این سمت هدایت کنیم.
اما دومین مزیت مهم این اوراق برای اقتصاد ایران، به نقش چنین ابزارهایی در افزایش ارزش پول ملی در بلندمدت برمی گردد. وزیر اقتصاد در این زمینه اظهار کرد: با توجه به این که تسویه‌ها در این نوع گواهی به صورت ریالی انجام می‌شود، با این اوراق می‌توانیم در آینده شاهد افزایش ارزش پولی ملی باشیم، متقاضیان داخلی و حتی کشورهای همسایه هم می‌توانند برای خرید این اوراق در بورس حضور یابند. خاندوزی گفت: این اقدام به جذاب‌تر شدن ارز ملی در دنیا کمک خواهد کرد و آرام آرام تقاضای ریالی برای نفت در داخل و بعد از آن در بازارهای بین‌المللی را خواهیم داشت.
سومین مزیت این اوراق ایجاد نکردن تعهد برای سال های بعد است. در طرحی که سال 99 در دولت وقت مطرح شد، قرار بود نفت به صورت پیش فروش دو ساله واگذار شود و دولت با توجه به افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت نفت از سال 99 تا سال 1401 باید دو برابر مبلغ پیش فروش به بازپرداخت اوراق اختصاص می داد ولی در این طرح، تسویه از محل فروش محموله های نفت انجام می شود و حداقل قیمت نفت چشم انداز رشد چشمگیری ندارد.