اواسط تير امسال بود كه شوراي عالي بورس با موافقت نهايي وزير صنعت، معدن و تجارت بر خواسته فعالان بازار پتروشيمي و بورس كالا جامه عمل پوشاند تا نخستين گام دولت براي آزادسازي قيمت كالاها از طريق بازار سرمايه عملياتي شود.
براساس مصوبه وزارت صنعت، قيمت مواد پتروشيمي كه تا پيش از آن براساس ارز مبادله‌يي محاسبه مي‌شد به ارز آزاد تغيير كرد و مجتمع‌هاي پتروشيمي نيز ملزم به عرضه كليه محصولاتشان در بورس كالا شدند؛ اجراي اين مصوبه در بورس كالا از آن جهت مهم بود كه در طول چند سال گذشته، خريداران مواد اوليه از بورس كالا بارها به عرضه قطره‌چكاني پتروشيمي‌ها و صادرات محصولات بدون تامين نياز بازار داخل گلايه مي‌كردند اما با واقعي‌شدن قيمت‌ها در تالار نقره‌يي، وزارت صنعت با يك تير، دو نشان زد، به‌طوري‌كه هم انگيزه مجتمع‌هاي پتروشيمي براي عرضه همه‌جانبه در بورس را زياد كرد و هم مشكل واحدهاي توليدي براي تامين نياز مواد اوليه را برطرف كرد.
البته در اين بين قيمت مواد اوليه به‌دليل تغيير مبناي دلار محاسباتي بالا رفت، اما در دو ماه گذشته به‌دليل كاهش قابل‌توجه قيمت نفت شاهد تعديل قيمت‌ها بر تابلو بورس هستيم تا رفته‌رفته با عبور اقتصاد كشور از ركود، بر حجم خريد واحدهاي توليدي نيز افزوده و چرخ توليد با سرعت بيشتري به حركت درآيد.
حذف تقاضای كاذب
در اين ميان دبير انجمن كارفرمايان صنعت پتروشيمي نيز كه در طول هفت‌ماه گذشته به‌كلي در جريان فعل و انفعالات بازار پتروشيمي و بورس كالا بوده است، از همكاري مناسب وزارت صنعت و بورس كالا براي ايجاد تعادل در بازار پتروشيمي مي‌گويد. احمد مهدوي با اشاره به اينكه كارنامه هفت‌ماهه اجراي مصوبه وزارت صنعت در بورس كالا مثبت و قابل‌قبول است به تسنيم گفت: اعداد و ارقام به‌وضوح بيانگر تحول بازار پتروشيمي پس از آزادسازي قيمت‌ها و افزايش قابل‌توجه عرضه پتروشيمي‌ها در بورس كالاست به‌طوري‌كه تقاضاي كاذب و دلالي در بازار حذف شده و تنها مصرف‌كنندگان واقعي در تالار بورس باقي مانده‌اند. وي افزود: از طرفي بسياري از مجتمع‌هاي پتروشيمي به‌صورت اعتباري محصولاتشان را به خريداران مي‌فروشند و از زماني كه مصوبه وزارت صنعت در بورس اجرايي شده، واحدهاي پايين‌دستي نيز نگراني براي تامين مواد اوليه مورد نيازشان ندارند. دبير انجمن كارفرمايان صنعت پتروشيمي با اشاره به اينكه مواد اوليه به‌وفور در بورس كالا عرضه مي‌شود گفت: جز چند قلم كالا كه توليدات آن در كشور پايين و تقاضاي آنها بالاست، هيچ مشكلي در روند معاملات وجود ندارد. البته براي اين محصولات نيز اقدام به واردات شده و درمجموع با هماهنگي وزارت صنعت و بورس كالا و همچنين همكاري مجتمع‌هاي پتروشيمي عمده معاملات با آرامش و تعادل انجام مي‌شود.
به گفته وي، عرضه مستمر محصولات در بورس كالا باعث شده مصرف‌كنندگان براي خريد يك كالا به دلال و بازار آزاد مراجعه نكنند و به‌راحتي مواد موردنيازشان را از بورس بخرند. در طرف مقابل مجتمع‌هاي پتروشيمي نيز به‌دليل تامين نياز بازار داخل، دغدغه‌يي براي صادرات ندارند و با وجود اينكه بازارهاي جهاني به‌دليل افت قيمت نفت بازار جذابي نيست، اما برآورد مي‌شود حجم صادرات محصولات پتروشيمي تا پايان سال نسبت به سال گذشته افزايش يابد.
مشكل نقدينگي واحدهاي پايين‌دستي
مهدوي با اشاره به اينكه يكي از معضلات فعلي در بازار پتروشيمي، مشكل نقدينگي واحدهاي پايين‌دستي است، گفت: به‌عنوان مثال واحدهاي پايين‌دستي در سال‌هاي گذشته صادرات مناسبي به عراق داشته‌اند اما باتوجه به ناامني‌هاي به‌وجودآمده در اين كشور درآمد آنها كاهش يافته است كه براي حل اين موضوع در حال رايزني با مجتمع‌هاي پتروشيمي هستيم تا علاوه بر كاهش بيشتر قيمت محصولاتشان در بورس كالا، فروش‌هاي مدت‌دار و اعتباري را در بورس افزايش دهند.
دبير انجمن كارفرمايان صنعت پتروشيمي وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا نهادهاي مربوطه روند درست اجراي مصوبه وزارت صنعت در بورس كالا را رصد كرده و نظارت‌هاي كافي براي اين موضوع وجود داشته است گفت: بازهم تاكيد مي‌كنم كه كليه آمار و ارقام بيانگر اجراي درست مصوبه وزارت صنعت در بورس كالاست اما در اين بين هر زمان كه گزارش يا اعتراضي از سوي خريداران مواد اوليه وجود داشته است مسوولان ذي‌ربط به‌سرعت ورود كرده و موضوع را پيگيري مي‌كنند.
عرضه در بازار آزاد فقط با قيمت بورس
مهدوي در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينكه چرا هر از گاهي خبرهايي درخصوص انجام مبادلات محصولات پتروشيمي در خارج از بورس منتشر مي‌شود افزود: براساس مصوبه وزارت صنعت، اگر محصولي پس از دوبار عرضه در بورس خريدار نداشت، امكان عرضه اين محصول در بازار آزاد يا صادرات وجود دارد. در اين بين نكته بسيار مهم اين است كه اگر محصولي در خارج از بورس مبادله شود، بايد براساس قيمت‌هاي كشف‌شده در بورس مورد معامله قرار گيرد و اگر اين طور نباشد، تخلف صورت گرفته است.
وي افزود: به همين منظور به پتروشيمي‌ها اعلام كرده‌ايم اگر محصولي را در خارج از بورس مي‌فروشيد، همه اسناد و مدارك را نگه داريد تا مشكلي براي شما ايجاد نشود.
مهدوي ادامه داد: حجم معاملات خارج از بورس بسيار ناچيز است و عمده معاملات در بازار شفاف و قابل‌رصد بورس كالا انجام مي‌شود دليل عرضه‌هاي ناچيز در بازار آزاد نيز در برخي مواقع نبود تقاضا در بورس بوده كه در اين شرايط پتروشيمي‌ها ترجيح مي‌دهند به‌جاي انبار كردن محصولاتشان، آن را در خارج از بورس به فروش برسانند.
دبير انجمن كارفرمايان صنعت پتروشيمي در پايان اعلام كرد: روند عرضه محصولات پتروشيمي در بورس كالاي ايران با قدرت ادامه مي‌يابد و اميدواريم در ماه‌هاي آينده با بازگشت رونق به صحنه اقتصاد كشور، حجم تقاضاي مصرف‌كنندگان و به‌تبع آن ميزان عرضه محصولات نيز افزايش يابد تا بازهم شاهد بازاري پويا، شفاف و رقابتي در تالار بورس كالا باشيم.
ايجاد شبكه دلالي در بازار آزاد
به گزارش «تعادل» با وجود اينكه دبير انجمن كارفرمايان صنعت پتروشيمي معتقد است با اجراي مصوبه وزارت صنعت در بورس كالا، بازار پتروشيمي به‌كلي آرام شده و اكنون مشكلي در روند معاملات وجود ندارد، اما بررسي‌ها بيانگر آن است كه تبصره موجود در مصوبه وزارت صنعت مبني بر خروج محصولات از بورس پس از دوبار عرضه بدون خريدار، باعث فعال‌شدن شبكه دلالي در بازار آزاد شده است. به اين ترتيب اين گفته مهدوي كه دلالان از بورس خارج شده‌اند كاملا درست است اما انتقال بخشي از معاملات به بازار آزاد آن‌هم با حمايت قانون، بازار جديدي را براي دلالان ايجاد كرده است.
يكي از فعالان بخش پتروشيمي در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: در همان تيرماه كه مصوبه وزارت صنعت ابلاغ شد، بسياري از كارشناسان به وجود تبصره‌يي در اين مصوبه اعتراض كردند اما مسوولان اعتنايي به اين اعتراضات نكردند و اكنون كه دلالان در بازار خارج از بورس فعال شده‌اند، دلايل آن گلايه‌ها براي مسوولان روشن شده است.
به گفته اين معامله‌گر پتروشيمي، اينكه برخي از مجتمع‌هاي پتروشيمي تمايلي به حضور در بورس كالا ندارند براي همگان روشن است به اين ترتيب آنها نيز به‌دليل آنكه خروج محصولات در قانون نيز ديده شده است، كالاهايشان را حتي پايين‌تر از قيمت‌هاي بورس روانه بازار مي‌كنند و در اين بين عمده خريداران آنها دلالان هستند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه با وجود رسيدن قيمت محصولات در بورس كالا به بازار آزاد، چرا شركت‌هاي پتروشيمي تمايل بيشتري به عرضه خارج از بورس دارند؟ گفت: دليل اين موضوع مشخص است و آن شفافيت است. متاسفانه برخي شركت‌هاي پتروشيمي مايل به شفاف‌شدن حجم توليد، فروش، صادرات و درآمد خود نيستند كه به اين ترتيب بازار آزاد بهترين مكان براي مبادلات آنها به‌شمار مي‌رود.
اين فعال بازار پتروشيمي با بيان اينكه مشخص نيست تبصره مذكور با چه اهدافي در ابلاغيه آمده است و مسوولان وزارت صنعت بايد در اين باره شفاف‌سازي كنند تاكيد كرد: شركت‌هاي پتروشيمي براي نپرداختن ماليات و اينكه خودشان بازار محصولات توليدي خود را مديريت كنند، موافق به عرضه در بازار شفاف بورس كالا نيستند كه متاسفانه اين تبصره امكان خروج محصولات از بورس را فراهم كرده است.