نگاه روزنامه فايننشال تايمز چاپ آمریکا به تضعيف موقعيت روسيه :
ما به تحولات اوكراين به‌عنوان يك بازي ژئوپليتيكي كه در نهايت روسيه پيروز آن است، چشم دوخته بوديم. در حقيقت پوتين تمام ژتون‌هاي ژئوپليتيكي خود را در اين قمار گذاشت و اندك قدرت نرم به جا مانده در فضاي پساشوروي را نيز تضعيف كرد. اكنون بحران اقتصادي درحال تمام كردن اين داستان است
«انزواي روسيه» يكي از خطرات ژئوپليتكي است كه كارشناسان نسبت به تحقق آن درسال 2015 ميلادي هشدار مي‌دهند. در شرايطي كه ولاديمير پوتين هرگونه شايعه و گمانه‌زني درباره تلاش وي براي احياي اتحاد جماهير شوروي را به‌شدت تكذيب مي‌كند، اما نخستوزير روسيه بارها تاكيد كرده است كه جمهوري‌هاي به‌جا مانده از اتحاد جماهير شوروي بايد از زيرساخت‌ها و منافع منطقه‌يي مشترك به‌عنوان يك منبع توسعه مشترك استفاده كنند.
به نوشته فايننشال تايمز، ناظران تحولات روسيه معتقدند كه اتحاديه اقتصادي اوراسيا، مهم‌ترين ابزار پوتين براي احياي قدرتمندانه كشورش است. سرگئي ماركوف، كارشناس حامي كرملين مي‌گويد: «اتحاديه اقتصادي اوراسيا مي‌تواند روسيه را به مركز توجه جهان بازگرداند، جايي كه متعلق به آن است.»
يك ديپلمات اروپايي شرقي در مسكو حتي از اين نيز فراتر رفته است: «اگر به نيت گسترش اين بلوك نگاه كنيد، هدف كاملا مشخص است. اين اتحاديه امپراتوري را به پوتين بازمي‌گرداند.»
تحولات اوكراين از اواخر سال 2013 نشان مي‌دهد كه پوتين چگونه به هر چيزي كه در برابر تحقق اين هدف (تشكيل اتحاديه اقتصادي ارواسيا) مانعي ايجاد كند، واكنش نشان مي‌دهد. بحران اوكراين در همسايگي روسيه وقتي شعله‌ور شد كه ويكتور ياناكوويچ، رييس‌جمهوري وقت اوكراين، معاهده برنامه‌ريزي شده تجارت با اتحاديه اروپا را كنار گذاشته و از امضاي آن سرباز زد. گفته مي‌شود كه اين تصميم ياناكوويچ نتيجه فشارهاي مسكو بود، چراكه ايده تشكيل اتحاديه اقتصادي اوراسيايي پوتين بدون حضور اوكراين چندان كارآمد و قابل دوام نبود. اكنون، ياناكوويچ ديگر وجود ندارد و كي‌يف قصد دارد نه‌تنها معاهده تجاري با اتحاديه اروپا را امضا كند، بلكه حتما به ناتو بپيوندد. اقدامي كه مي‌تواند به سرعت روياي امپراتوري پوتين را نقش برآب كند.
در يك‌ماه گذشته، بلاروس يكي از متحدان اصلي پوتين در اتحاديه اقتصادي اوراسيا نه‌تنها كنترل‌هاي مرزي در همسايگي با روسيه را تشديد كرده بلكه همچنين تلاش كرده تا مبادلات تجاري دوجانبه خود را از واحد پولي «روبل» به «دلار» بازگرداند. الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهوري بلاروس، هفته گذشته بااشاره به اين واقعيت كه تقريبا مقصد نيمي از صادرات بلاروس، روسيه است و بيش از 90درصد اين معاملات با واحد پولي روبل انجام مي‌شود، گفت: «نمي‌توانيم تنها به يك بازار نصفه‌ونيمه وابسته باشيم. بله، روسيه برادر و دوست ماست اما شما ديده‌ايد كه گاه چطور رفتار مي‌كنند. بنا براين ما نياز داريم براي كسب اطمينان به‌دنبال تنوع باشيم حالا هرچقدر هم كه هزينه داشته باشد.»
متخصصان امور روسيه مي‌گويند كه نگراني‌هايي از اين دست يكپارچگي منطقه‌يي را با خطري جدي مواجه مي‌كند. سرگئي بسپالوف، محقق آكادمي رياست‌جمهوري روسيه در بخش اقتصاد ملي و مديريت دولتي، در اين‌باره مي‌گويد: «از نقطه‌نظر قزاقستان و بلاروس مساله بسيار جدي است تا همين اواخر آنها معتقد بودند كه ايجاد يك فضاي مشترك اقتصادي در قالب اتحاديه اقتصادي ارواسيا كاملا به سود آنان است، اما اكنون كاهش شديد ارزش روبل اين نگاه را به‌طرز چشمگيري تغيير داده است.»
لوكاشنكو حتي هشدار داده است كه مينسك خود را آماده مي‌كند كه درصورت نياز از نيروهاي نظامي براي دفاع از خود استفاده كند. هشداري كه يادآور نگراني عميق امنيتي اين كشور نسبت به تحركات همسايه بزرگ‌تر خويش است. لوكاشنكو ماه گذشته گفته بود: «رفتار برادران شرقي ما باعث نگراني است. هيچ‌كس اجازه ندارد كه از موضع قدرت با ما صحبت كند. بلاروس شايد كشور بزرگي نباشد، شايد نيروهاي هسته‌يي نداشته باشد اما ارتش ما به حد كافي كارايي دارد كه در برابر تهديدها واكنش نشان دهد.»
در كنار كاهش ارزش روبل و سقوط بهاي نفت در بازارهاي جهاني، آنچه موقعيت روسيه را در ميان همسايگان خود به‌ويژه بلاروس تضعيف كرد، تلاش مسكو براي پاسخ دادن به تحريم‌هاي غرب از طريق ممنوع كردن واردات توليدات غذايي غربي بود.
متحدان ديروز، دلواپسان امروز
اما تضعيف قدرت اقتصادي روسيه، همچنين اقتصاد كشورهاي همسايه مهاجرفرست به روسيه را نيز تحت تاثير قرار داده است. براساس آماري كه دولت روسيه منتشر كرده، مهاجرت خالص به اين كشور از ژانويه تا اكتبر 2014 در مقايسه با زمان مشابه درسال 2013، بيشتر از 10درصد كاهش يافته است و اين درحالي است كه باتوجه به كاهش نزولي ارزش روبل، انتظار مي‌رود اين ارقام به‌شكل چشمگيري باز هم كاهش پيدا كند.
«گاوهار ژراوه»، رييس مركز قانون و مهاجرت، يك گروه غيردولتي ارايه كمك‌هاي حقوق به مهاجران در اين‌باره مي‌گويد: «كارگران مهاجر بسياري در روسيه هستند كه اكنون شرايط زندگيشان تحت تاثير وضعيت جديد قرار گرفته است. حقوق آنها به‌مراتب كمتر از گذشته است. درحالي كه هزينه‌هاي زندگي درحال افزايش است.» وضعيت بدتر اما در كشورهايي مانند تاجيكستان است، كشوري كه بنا بر آمار بانك جهاني 52درصد از توليد ناخالص داخلي اين كشور از راه مهاجرت به‌دست مي‌آيد.
از طرف ديگر، هشدار لوكاشنكو مبني بر احتمال استفاده از گزينه نظامي براي دفاع از كشورش حاكي از آن است كه رفتار خصمانه روسيه در برابر اوكراين، ديگر كشورهاي همسايه و جمهوري‌هاي به جا مانده از اتحاد جماهير شوروي را نسبت به رفتار مسكو به‌شدت نگران كرده است. به‌همين دليل بود كه لوكاشنكو و نورسلطان نظربايف، رييس‌جمهور قزاقستان، يكي ديگر از متحدان اصلي اقتصادي روسيه، در ماجراي اوكراين از پوتين حمايت نكرده و اعلام كردند كه اوكراين دشمن آنان نيست.
برخي در منطقه براين باورند كه چهره پوتين به‌عنوان يك رهبر محترم در جامعه جهاني و منطقه به‌شدت آسيب‌ديده و اين مساله خطر انزواي وي را بيش از پيش كرده است. براي غرب و همسايگان روسيه، اين مساله مي‌تواند يك پيروزي تلقي شود اما برخي نيز نگران هستند كه ولاديمير پوتين كه به كنجي گرفتار شده و خود را منزوي‌تر از هميشه مي‌بيند، مي‌تواند بالقوه خطري جدي براي همسايگان منطقه و جامعه جهاني باشد.
يك ديپلمات شرقي به فايننشال تايمز مي‌گويد: «اتحاديه اوراسيا به‌عنوان سكويي براي احياي روسيه به‌عنوان يك قدرت جهاني درحال حاضر به داستاني خيالي محض تبديل شده است. ما به تحولات اوكراين به‌عنوان يك بازي ژئوپليتيكي كه در نهايت روسيه پيروز آن است، چشم دوخته بوديم. در حقيقت او تمام ژتون‌هاي ژئوپليتيكي خود را در اين قمار گذاشت و اندك قدرت نرم به جا مانده در فضاي پساشوروي را نيز تضعيف كرد. اكنون بحران اقتصادي درحال تمام كردن اين داستان است.»