بانک مرکزی در حالی از روز گذشته سامانه چکاوک را در استان تهران اجرایی کرده است که انتظار می رفت اجرای چنین طرح با اهمیتی با اطلاع رسانی بیشتری همراه باشد چراکه گزارش‌های رسیده از شعب بانکی حکایت از تشدید ابهامات مردم درخصوص نحوه کارکرد این طرح دارد.
گفتنی است که بانک مرکزی در نامه ارسالی به بانکها چهارم دی ماه را زمان اجرایی شدن سامانه چکاوک در استان تهران اعلام کرده و خواستار اجرای این طرح در تمام شعب بانکی شده است.
از انجایی که چهارم دی ماه آخرین روز هفته گذشته بود بانکها به صورت عملی از اولین روز هفته جاری (ششم دی) چکاوک را اجرایی کرده اند؛ این البته درحالی است که قبلاً بنا بود 29 آذر ماه چکاوک در تهران اجرایی شود.
بر این اساس 14 استان شامل استان‌های زنجان، قم، البرز، قزوین، سمنان، همدان، کرمانشاه، کردستان، لرستان، ایلام، مرکزی، گلستان، مازندران و استان تهران به طرح مبادله چک به صورت الکترونیکی پیوسته‌اند. و طبق اعلام رئیس کل بانک مرکزی بناست تا پایان سال تمام استان ها به این طرح بپیوندند.
در روزهای پایانی سال 91 شورای پول و اعتبار در مصوبه‌ای طراحی و پیاده‌سازی سامانه چکاوک را با هدف ساکن‌سازی لاشه چک و با قابلیت پذیرش و پردازش الکترونیکی چک‌های کاغذی بین‌بانکی و انجام تراکنش‌های الکترونیکی با استفاده از سامانه پایاپای الکترونیکی(پایا) الزامی اعلام کرد.
با توجه اینکه یکی از ایرادات چک‌ها علاوه بر کاهش اعتماد عمومی‌به این ابزار پرداخت، استاندارد نبودن آنهاست (چراکه چک ها توسط بانکها در رنگ ها و طرح ها و بعضا اندازه‌های مختلف صادر می شوند)، بانک مرکزی موضوع استانداد سازی چک ها را در دستورکار قرار داده است.
استاندارد سازی علاوه بر لحاظ فاکتورهای امنیتی امکان پردازش چک توسط سامانه را فراهم می کند. به همین خاطر بانک مرکزی درصدد آن برآمد که سامانه ای تحت عنوان چکاوک را برای سر و سامان دادن معاملات چکی راه اندازی کند.
با اجرای پروژه چکاوک، بانک مرکزی سامانه ای در اختیار بانکها قرار می دهد که عملا آنها را از گردش لاشه چک بی نیاز می نماید. در واقع اصل چک پس از اسکن در بانک بستانکار و درج اقلام اطلاعاتی آن در سامانه بایگانی خواهد شد.
یکی از مزایای این پروژه افزایش سرعت پردازش و نقدشوندگی چک هاست. با این سامانه چک‌ها در دورترین نقاط کشور حداکثرظرف مدت 24 ساعت وصول می شود در صورتی که در حال حاضر این فرایند با توجه به بعد مسافت و ضرورت حرکت فیزیک چک در شبکه ممکن است چند روز‌به طول بیانجامد .
ویژگی دیگر این سامانه انسجام و یکپارچگی آن با سایر سامانه های ملی پرداخت، مانند ساتنا و پایا است . این انسجام علاوه بر تسریع و سهولت فرایند تسویه بین بانکی و واریز وجوه به حساب مشتریان ، امکان نظارت و کنترل بر فرایند نقدشوندگی چک و دسترسی به آمار و اطلاعات مربوط به چک های برگشتی را به صورت برخط در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. در واقع با ایجاد این سامانه یکی دیگر از اجزاء بانکداری الکترونیک محقق می گردد.
استاندارد نمودن و یکپارچگی در صدور دسته چک و پردازش الکترونیکی چک‌ها از طریق فناوری تصویربرداری، عدم نیاز به گردش لاشه چک، افزایش سرعت پردازش و نقدشوندگی چک ها و انسجام و یکپارچگی با سایر سامانه‌های ملی پرداخت نظیر ساتنا و پایا از جمله مزایای سامانه چکاوک است.
در سامانه چکاوک به دلیل اینکه چک ها به صورت الکترونیکی مبادله می شوند، اسناد دیگر بانک ها به راحتی تشخیص داده می‌شود و امکان سوء استفاده کاهش می یابد.
گفتنی است با اجرایی شدن چکاوک، مشتری چک را به بانک خود تحویل می‌دهد. شعبه تحویل گیرنده چک پس از اسکن چک ، تصویر چک را به همراه برخی اطلاعات نظیر شماره حساب و نام ذینفع یا به صورت دستی و یا با استفاده از بارکد خوان به سامانه منتقل کرده و پس از تایید شعبه ، تصویرچک به همراه اطلاعات مورد نیاز به بانک بدهکار‌منتقل می شود.
شعبه پرداخت کننده پس از کنترل اطلاعات و کنترل موجودی حساب مشتری در صورت کفایت حساب، چک را پاس کرده و در غیر این صورت در سامانه اعلام عدم کفایت موجودی می نماید. بانک بستانکار نیز بر اساس نتیجه اعلام شده توسط بانک بدهکار وجه مورد نظر را به حساب مشتری واریز می نماید. نکته حایز اهمیت این است که سامانه چکاوک مسئولیت تبادل تصاویر و اطلاعات چک را بر عهده دارد و عملیات تسویه بانک و مشتری و بانک بستانکار با بانک بدهکار از طریق سامانه پایا و ساتنا صورت می پذیرد.