"انحلال" و"فساد"؛ دو واژه‌ای که وجودشان می تواند برای ازهم پاشیدگی یک نظام بانکی کافی باشد این روزها به راحتی در دهان افراد کارشناس و غیرکارشناس می چرخد و آنقدر بی ملاحظه برچسب آن به هر بانک و موسسه ای می خورد که عموم مردم را حتی نسبت به معتبرترین بانکها هم بی اعتماد کرده است.
چندی است که اعلام نظر و پرده برداری برخی نمایندگان از جلساتی که پیرامون بانکها به طور محرمانه برگزار شده در کنار برخی اظهارات مسئولان، شبکه بانکی را دچار شوک کرده است.
انگ انحلال هر روز به یک بانک یا یک موسسه
حدود 10 روز پیش یکی از نمایندگان از قرار گرفتن انحلال یک بانک خصوصی در دستور کار بانک مرکزی خبر داد و به سرعت به یکی از محورهای اصلی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی تبدیل و گمانه زنی ها در مورد اینکه کدام بانک خصوصی در حال انحلال است، شروع شد.
در این بین کسانی که حتی نسبت به بانکی که می توانست سوژه این خبر باشد، اطمینانی نداشتند نام هر بانکی که دم دست تر بود و یا احتمال می دادند که شاید آن باشد را عنوان و در فضای مجازی در صدر اخبار خود قرار دادند. جالب آنکه گاهی اسامی برخی از بانکهایی مطرح می شد که در آستانه دریافت مجوز بانک مرکزی قرار داشته و بیشتر مراحل آن را نیز طی کرده بودند.
اما در حالی که مردم و برخی رسانه‌ها در شک و تردید برای بانک در حال انحلال بودند در اظهاراتی دیگر نام موسسه ای عنوان و اعلام شد که بانک مرکزی در حال بررسی موضوع انحلال آن است. این اعلام اسم انگار آب سردی بود که به شبکه بانکی ریخته شد و تکلیف مردم که به دنبال خروج سپرده هایشان از بانکهای خصوصی بودند را روشن کرد.
در همین هیاهو بانک مرکزی اطلاعیه ای صادر و با رد خبرها و تحلیل هایی که از سوی رسانه ها و افراد مختلف مطرح شده بود اعلام کرد که مرجع قانونی در مورد انحلال و برخورد قانونی با بانکها و موسسات اعتباری بانک مرکزی است و این بانک در زمان مناسب و پس از طی هر مرحله از اقدامات قانونی نسبت به اطلاع‌رسانی دقیق اقدام خواهد کرد.
این در حالی است که چندی بعد رییس کل بانک مرکزی نیز هر شایعه ای در این رابطه را رد کرد و با وجود اینکه تاکید داشت بانک مرکزی به طور جدی در مسیر ساماندهی و نظارت بر بانکها و موسسات مالی و اعتباری حرکت می کند و حتی اگر لازم باشد موارد متخلفی که اصلاح پذیر نیستند را منحل هم می کند به صراحت اعلام کرد که این بانک تصمیم به انحلال هیچ بانکی نداشته و خیال سپرده گذارن نسبت به این موضوع راحت باشد و حتی اگر هم قرار به انحلال بود بانک مرکزی از منافع مردم دفاع خواهد کرد.
اما در حالی سازمانهای مسوول نسبت به انتشار هرگونه خبری که می توانست موجب تشویش اذهان عمومی و بی اعتمادی شود هشدار دادند که هنوز سایه انحلال از شبکه بانکی رد نشده، وزیر اقتصاد در نشستی خبری خود از کشف فساد 12 هزار میلیاری در شبکه بانکی خبر داد.
هر چند که افشای این مساله با توضیحات سیف -رییس کل بانک مرکزی- همراه شد و موضوع تمام شده‌ای به نظر می رسید؛ اما به هر حال یادآور اختلاس 3000 میلیاردی چند سال اخیر بوده و اعتماد عمومی به شبکه بانکی را بار دیگر تحت الشعاع قرار داد.
از برایند اظهارات وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی این گونه به نظر می رسد که این سوء جریان از سال 1385 تا اوایل سال 1391 شکل گرفته و در سال گذشته کشف و مورد پیگیری قرار گرفته است که البته 12 هزار میلیارد تومان همه حجم سوء استفاده از شبکه بانکی نیست، بلکه گردش عملیات آن است، در عین حال که کل مبلغ مورد نظر در بالاترین سطحی که در اختیار سوء استفاده‌کنندگان قرار گرفته 70 میلیارد تومان بوده، اما با چهار تا پنج سال گردش به 12 هزار میلیارد تومان رسیده است.
در توضیح این موضوع اعلام شد که کلیه عوامل فساد 12 هزار میلیاردی شبکه بانکی شناسایی شده و تحت پیگیری قرار دارند به طوری که یک نفر بازداشت و چند نفر با قید وثیقه در شرف محاکمه قضایی قرار گرفته‌اند. ضمن اینکه کل منابع وصول شده و جریمه با نرخ 34 درصد محاسبه و در شش قسط پرداخت خواهد شد که قسط آخر در دی ماه وصول می شود.
بنابراین گزارش، تا این مرحله نه تنها بانک و یا موسسه ای منحل و نتیجه بررسی ها در این مورد نهایی نشده بلکه فساد 12 هزار میلیاردی هم به روایت مدیران اقتصادی مساله‌ای تمام شده بوده و منابع آن نیز دریافت و به شبکه بانکی برگشته است؛ براین اساس به نظر نمی رسد طرح هر دو مورد که نه از سوی مردم بلکه از زبان خود مسئوولان عنوان شده چندان ضروری بود چرا که درنهایت ذهن سپرده گذاران را درگیر امنیت شبکه بانکی و محل سرمایه گذاری خود کرد و اعتماد و وجهه بانکها بالاخص بانکهایی که نامشان مطرح شد را تحت تاثیر قرار داد مسایلی که طرح غیر حرفه ای آن چندان هم مورد پذیرش بانکداران و کارشناسان بانکی قرار نگرفت.
بانکها تا مرحله ورشکستگی پیش می روند
در همین زمینه یکی از مدیران عامل بانکها با نادرست خواندن اعلام اسامی هر بانک یا موسسه ای که دچار مشکل شده، اما هنوز تصمیم نهایی برای آن اتخاذ نشده است گفت: واقعا نمی دانم که در این اوضاع اقتصادی و در ماههای پایانی سال چرا باید مسایلی که می تواند بین بانکها و بانک مرکزی حل و فصل و یا حتی هر تصمیم دیگری در مورد آن گرفته شود این طورعلنی مطرح شود.
وی با اشاره به اینکه بانکها و موسسات پولی و بانکی با هر عنوانی که فعالیت می کنند با یک یا چند نفر درگیر نیستند افزود: این ها حداقل چند صد هزار و یا حتی میلیون ها سپرده گذار دارند که موج های این چنینی موجبات خروج سرمایه و کشاندنشان به مرحله ورشکستگی آنها را هم فراهم می آورد.
این مدیر بانکی رفتار بانک مرکزی در یکی دو سال اخیر در رابطه با ساماندهی بانکها و موسسات مالی اعتباری را منطقی و رو به جلو دانست و بیان کرد که در این حالت دیگر نیازی نیست که چنین فضاهایی ایجاد شده و به بازار پولی شوک وارد شود.
وی با بیان اینکه در دنیا هم حتی اگر به هر دلیلی بانکی دچار مشکل شود روشی که اخیرا در کشورمان شاهد بودیم را به هیچ عنوان انتخاب نمی کنند، ادامه داد: به عنوان نمونه در سال 2006 که بحث ورشکستگی بانکها پیش آمد فدرال رزرو بسیار عاقلانه مساله را ساماندهی و از بحرانهای پیش رو جلوگیری کرد.
وی با تاکید بر اینکه اقتصاد ما نیازمند آرامش است افزود: بنابراین نباید به هر دلیلی که می تواند سهوی بوده و یا از روی قرض ورزی باشد، موج‌های این گونه در شبکه بانکی به راه افتد که نظم و آرامش را به هم بریزد. این درحالی است که ورود به این موضوع و اعلام نظر نهایی با بانک مرکزی بوده و تاکنون نیز توانسته به نحو مناسبی درباره آن پیش برود.
این مدیر بانکی با بیان اینکه ما معتقد به شفاف سازی در زمانی که مساله ای نهایی شود، هستیم تاکید کرد که وقتی افرادی غیر از مرجعیت بانک مرکزی به خود اجازه می دهند که اخباری را در رابطه با یک موسسه و یا بانک مطرح و کسانی دیگر نسبت به آن تحلیل کنند رفتاری چالش برانگیز است.
خطری که دومینوی بانکی را تکان داد
اما کارشناسان بانکی نیز نظر مثبتی در رابطه با اتفاقات و اخبار منتشره در رابطه با شبکه بانکی ندارند، به طوری که در یکی از موارد حسینی هاشمی-مدیرعامل سابق بانک صادرات- به راه افتادن چنین جریانهایی را کار بسیار خطرناکی دانست و گفت: شبکه بانکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و قابل شوخی نیست و اعتماد عمومی را نسبت به بانکها و سازمانهای پولی مخدوش می کند.
وی پیوستگی ساختار شبکه بانکی را به دومینو تشبیه کرد و گفت: اگر فقط یک بانک و اعتماد به آن هم دچار اختلال شده، بلرزد و بریزد بقیه بانکها نیز تحت تاثیر آن قرار می گیرند و سلب اعتماد می شوند، چرا که نگاه کلی به این مجموعه تغییر خواهد کرد.
این کارشناس امور بانکی ادامه داد: قانون نانوشته ای در دنیا وجود دارد که می گوید بانکها چتر یکدیگرند و این بدان معناست که اگر یک بانک متزلزل شده و در مرحله انحطاط قرار گیرد، بقیه بانکها برای بازگشت اعتماد و بقای آن تلاش خواهند کرد به طوری که برای آن سپرده گذاری می کنند، دارایی هایش را می خرند و همه جانبه مورد حمایت قرار می دهند که این به آن بر می گردد که بانکها مانند مویرگهای بدن در کل کشور گسترده شده و اگر یکی تحریک شود کلیه آنها تحت الشعاع قرار می گیرند.
وی با تاکید براینکه انحلال بانکها تا حدودی بعید به نظر می‌رسد تاکید کرد : اما بانک مرکزی در راستای مقررات و انتظامات خود برای اصلاح بانکها با آنها برخورد می کند که این هم نیازی به بازگو کردن نداشته و روال معمول است.
تاکید بر افشای فساد ضرورتی نداشت
حسینی هاشمی در ادامه افشای فساد 12 هزار میلیاردی بانکی را نیز مورد اشاره قرار داد و افزود: با توجه به اینکه این مورد نیز کشف شده ، مورد رسیدگی قرار گرفته و منابع آن هم بازگشته دیگر دلیلی برای رسانه ای شدن آن وجود نداشت چرا که اولا در همه نظام های بانکی دنیا ممکن است چنین مسایلی ایجاد و کشف شود که امری طبیعی خواهد بود در عین حال که این جزئی از وظایف بانک مرکزی و مراجع رسیدگی است؛ بنابراین لزومی به بیان عمومی آن که موجب سلب اعتماد مردم از شبکه بانکی می شود نداشت و اگر هم این گونه است باید کاملا شفاف بیان شود.