ملت يا همان چراغ برق، نامي آشنا براي كساني است كه ماشين دارند. خيابان اكباتان و ملت دو خيابان معروف و اصطلاحا بورس لوازم يدكي خودروهاي داخلي و وارداتي است. در اين دو خيابان، مي‌توانيد همه قطعات خودرو را با انواع قيمت‌ها تهيه كنيد. اين دو خيابان حتي در روزهاي تعطيل هم شلوغ است.
توليد‌كنندگان ايراني ورشكست شده‌اند
شايد در ابتدا بيشترين فروشگاه‌هايي كه به چشمتان بيايد فروشگاه‌هاي لوازم تزييني انواع خودروها باشد. فروشگاه‌هايي كه دو سوي خيابان ملت را اشغال كرده‌اند. شايد به نظر ما و شما، كسي به تزيينات خودرو اهميت ندهد اما ظاهر امر بيانگر چيز ديگري است. اگر چند دقيقه‌يي در يكي از فروشگاه‌ها بايستيد، متوجه مي‌شويد كه اتفاقا قشر جوان بسيار مشتاقانه براي خريد اين لوازم به اين فروشگاه‌ها مي‌آيند.
بيشتر لوازم اين فروشگاه‌ها چيني هستند. اين در حالي است كه مي‌توان در بين آنها قطعات تايواني هم پيدا كرد، البته قيمتي بالاتر از چيني‌ها دارند. اما از برند‌هاي ايراني در اين فروشگاه‌ها خبري نيست. اگر هم قطعه‌يي ايراني يافتيد، از لحاظ ظاهر مي‌توانيد تفاوتشان را با ساير قطعات وارداتي ببينيد. هر چند به گفته فروشندگان فروشگاه‌هاي تزيينات خودرو، قطعات ايراني تزييني همگي خريد قبل هستند چراكه اكثر توليد‌كنندگان اين صنف در ايران به‌دليل كيفيت پايين ورشكست شده‌اند و ديگر توليد ندارند. بيشترين قطعه‌يي كه در اين فروشگاه‌ها با برند‌هاي ايراني يافت مي‌شود، جلو پنجره خودرو است كه آن هم ظاهر زيبايي ندارد.
قطعات مصرفي ايراني بهتر است. اين ادعاي يكي از فروشندگان لوازم جلو‌بندي ماشين در خيابان ملت است كه قطعه ايراني مي‌فروشد. او به «تعادل» مي‌گويد: كيفيت قطعات ايراني حداقل از چيني‌ها بهتر است. قيمت آن نيز ارزان‌تر از اجناس چيني است. او مي‌گويد: مشتريان از برند‌هاي چيني رضايت ندارند چون پس از گذشت مدت كوتاهي مجبورند آن را عوض كنند و براي تعويض همان قطعه هزينه‌يي دوباره بپردازند.
قطعه‌سازان واسطه‌گري مي‌كنند
به‌گفته ساكنان خيابان ملت و اكباتان در گذشته نه‌چندان دور مي‌توانستيم قطعات ايراني را بدون واسطه از كارخانه‌ها تهيه كنيم اما در حال حاضر قطعه‌سازان ارتباط مستقيمي با فروشگاه‌ها ندارند و تنها با واسطه مي‌توان قطعات مورد نياز را تهيه كرد. بنا به اظهارات اين فروشندگان، واسطه‌هاي بازار لوازم يدكي در واقع گماشته همان قطعه‌سازان هستند. آنها ادعا دارند كه حتي برخي قطعه‌سازان فروشگاه‌هايي را راه‌اندازي كرده‌اند كه در آن قطعات را با قيمت كارخانه مي‌فروشند و همين موضوع باعث شده كه بازار بقيه مغازه‌ها كساد شود. زيرا به‌عنوان مثال قطعه‌يي كه از كارخانه 10هزار تومان خريداري مي‌شود، به‌دليل واسطه‌گري‌ها با قيمت 12هزار تومان به مغازه‌دار مي‌رسد و فروشنده با اندكي سود آن را به قيمت حداكثر 14هزار تومان مي‌فروشد. در حالي كه در فروشگاه‌هايي كه قطعه‌سازان دارند، اين قطعات به همان قيمت كارخانه يعني 10هزار تومان به‌فروش مي‌رسد. بديهي است كه خريدار ترجيح مي‌دهد از آنها خريد كند.
ايران‌خودرو قطعه نمي‌دهد
سري به نمايندگي خدمات پس از فروش ايران‌خودرو در اين خيابان مي‌زنيم. فروشگاه‌هايي كه همه مشتريانش خودروي داخلي سوار مي‌شوند و اين كارخانه نيز موظف است قطعات خودرويي را كه توليد مي‌كند به مصرف‌كنندگان عرضه كند در نتيجه شركتي به نام ايساكو وظيفه تامين قطعات ايران‌خودرو را برعهده دارد. اين شركت وظيفه دارد قطعات به اصطلاح اورجينال را عرضه كند در حالي كه مشتريان ايران‌خودرو مي‌گويند: اين شركت قطعات چيني را در بسته‌بندي‌هاي ايساكو به مشتريان عرضه مي‌كند.
برخي نمايندگي‌هاي ايساكو واقع در خيابان ملت مي‌گويند: ايران‌خودرو به نمايندگي‌هايش قطعه نمي‌دهد و ما در تامين قطعات با مشكل مواجه هستيم. به همين دليل مشتريان دست خالي برمي‌گردند. يكي از قطعاتي كه اتفاقا اين روزها زياد هم مشتري دارد كامپيوتر خودروي 206 است. قطعه‌يي كه دزدي آن باب شده و در نتيجه متقاضيان آن نيز زياد است. يكي از نمايندگي‌هاي ايساكو در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار مي‌دارد: ايساكو اين قطعه را ندارد يا اگر هم دارد تعدادش زياد نيست. در نتيجه به نمايندگي‌هايش نمي‌دهد. در حالي كه روزانه چندين مراجعه براي تهيه اين قطعه داريم و نمي‌توانيم نياز آنها را برآورده كنيم. يكي از فروشندگان اين نمايندگي كه به‌نظر مي‌رسد مدير آنجاست مي‌گويد: اين قطعه قيمت بالايي دارد به‌همين دليل زياد نيست. يكي ديگر از نمايندگي‌هاي ايساكو مي‌گويد: برخي قطعات موجود در نمايندگي‌ها از جمله كامپيوتر خودرو را از چين تهيه مي‌كنند و در بسته‌بندي ايساكو مي‌فروشند. البته برخي قطعات هم فرانسوي هستند. نمايندگي‌هاي ايساكو در خيابان ملت در پاسخ به اينكه دارندگان كدام خودرو از شركت ايران‌خودرو بيشتر براي خريد قطعات مصرفي مراجعه مي‌كنند؟ مي‌گويند: متقاضيان قطعات پژو 405 و پژو پارس بيشتر از ساير خودروهاست. زيرا مدل بعضي از اين خودروها حتي به 20 سال پيش برمي‌گردد و قطعات مصرفي بيشتري نياز دارند.
امدادخودرو موظف است از قطعات ايساكو استفاده كند
نمايندگي‌هاي ايساكو مي‌گويند امداد خودرو بايد از قطعات ايساكو استفاده كند اما عملا اين اتفاق نمي‌افتد چراكه برخي قطعات در نمايندگي‌ها موجود نيست، در نتيجه از برند‌هاي ديگر استفاده مي‌شود و حتي بعضي اوقات برند‌هاي بي‌كيفيت را در بسته‌بندي‌هاي ايساكو به مشتري تحويل مي‌دهند. اين موضوع را يكي از دارندگان پژو 206 به «تعادل» مي‌گويد. او عنوان مي‌كند: هنگامي كه براي تعويض تسمه پروانه ماشينم با نمايندگي ايران‌خودرو تماس گرفتم و از آنها خواستم نمايندگي معتبري را به من معرفي كنند، به همان تعميرگاهي كه نمايندگي اين شركت بود مراجعه كردم. اين قطعه را در بسته‌يي كه داراي هولوگرام و مربوط به ايساكو بود روي ماشينم نصب كردند در حالي كه بسته‌بندي آن كمي مشكوك به نظر مي‌رسيد. جعبه آن آكبند نبود. به‌نظر مي‌رسيد قطعه‌يي را از جاي ديگر آورده‌اند و در آن جعبه گذاشته‌اند.
ازدحام در سايپا يدك
مي‌گويند خودروهاي سايپا كه اغلب پرايد است، بي‌كيفيت هستند. هر چند اين شركت چنين ادعايي را قبول ندارد اما اگر از كنار نمايندگي‌هاي سايپا يدك (شركت تامين قطعات سايپا) بگذريد حتما مهر تاييد بر بي‌كيفيتي برخي خودروهاي اين شركت به ويژه در برخي سال‌هاي ساخت، خواهيد زد. چراكه حتي در كوچه پس‌كوچه‌هاي خيابان ملت و اكباتان نيز سايپا يدك مملو از مشتري است. البته اغلب مشتريان اين شركت نيز همانند ايساكو معمولا دست خالي بازمي‌گردند و قطعه مورد نيازشان را نمي‌توانند تهيه كنند. در نتيجه براي تامين قطعه به ساير فروشگاه‌هاي لوازم يدكي مراجعه كرده و قطعات را از آن‌جا خريداري مي‌كنند.
تحريم‌ها را دور زديم
ديدن برند‌هاي معروفي چون valeo و harrington فرانسه و luk آلمان در چراغ برق جالب است. شايد پيش از اينكه صحبت از تحريم‌هاي صنعت خودرو به ميان آيد، وجود قطعاتي با چنين نشان‌هاي تجاري عادي به‌نظر مي‌رسيد اما وقتي درهاي واردات بر ايرانيان بسته است اين سوال پيش مي‌آيد كه چگونه مي‌توان قطعات آلماني، فرانسوي و حتي انگليسي را در اين شرايط در بازار يافت؟
فروشگاه‌هايي كه چنين قطعاتي را دارند به «تعادل» مي‌گويند: پيش از آنكه تحريم‌ها گريبان‌گير صنعت خودرو شود، ما قطعات را مستقيما از كشور‌هاي اروپايي وارد مي‌كرديم اما پس از آنكه واردات قطعات را ممنوع كردند، مجبور شديم قطعات همان شركت‌ها را با واسطه از امارات يا تركيه وارد كنيم.
آنها در پاسخ به اينكه آيا لغو تحريم‌هاي صنعت خودرو هم اين واسطه‌گري را منحل نكرده است؟ اذعان مي‌كنند: لغو تحريم‌هاي صنعت خودرو در حد حرف بود زيرا مراودات بانكي هنوز هم امكان‌پذير نيست و همان روند گذشته ادامه دارد.
تغيير قيمت دلار ما را متضرر كرد
يكي از فعالان بازار لوازم يدكي در خيابان ملت از ضرر يك‌ميلياردي‌اش به‌واسطه افزايش ناگهاني قيمت دلار به «تعادل» مي‌گويد.
وي اظهار مي‌دارد: سال 89 – 90 بود كه قيمت دلار افزايش يافت. ما پيش از آن قطعات را با دلار ارزان خريده بوديم اما هنگامي كه به گمرك رسيد دلار گران شد و تعرفه را بر مبناي دلار جديد حساب كردند. اين موضوع با ضرر يك‌ميلياردي توام شد و تحريم‌ها هم باعث شد ما قطعات را با واسطه‌گري وارد كنيم كه اين مساله نيز موجب شد قطعات را گران‌تر بخريم زيرا امكان خريداري مستقيم از كشور مبدا وجود نداشت.
لوازم يدكي كيا كمياب است
پاساژ كاشاني بورس لوازم يدكي خودروهاي وارداتي است. البته اكثر فروشندگان چراغ برق دل خوشي از اين پاساژ ندارند. آنها اعتقاد دارند كه فروشگاه‌هاي اين پاساژ گران فروش هستند.
در اين پاساژ هر آنچه به چشم مي‌خورد، لوازم يدكي نيسان، ميتسوبيشي و هيونداي است و نام كيا را به‌ندرت مي‌توان در بين فروشگاه‌ها ديد. حتي در خيابان ملت و اكباتان نيز شاهد اين مساله هستيم. مدير يكي از فروشگاه‌هايي كه عرضه‌كننده قطعات يدكي كيا و هيونداي است در اين خصوص به «تعادل» مي‌گويد: يكي از مهم‌ترين دلايل اين موضوع، پرطرفدار بودن هيونداي است. در نتيجه بديهي است كه تقاضاي قطعات اين خودرو بيشتر است و عرضه نيز در گرو تقاضاست. وي در پاسخ به اين سوال كه چرا خريداران، لوازم يدكي خودروهاي كره‌يي را از نمايندگي‌هاي خدمات پس از فروش تهيه نمي‌كنند؟ اظهار مي‌دارد: نمايندگي‌ها قطعات را به قيمت گران‌تر به مشتري مي‌فروشند همچنين همه قطعات را هم موجود ندارند. حتي برخي اوقات نمايندگي‌ها براي تهيه قطعات به بازار مي‌آيند و از فروشگاه‌هاي چراغ برق جنس مي‌خرند.
ركود بازار؛ حرف آخر چراغ برقي‌ها
بازار لوازم يدكي كساد است. جمله‌يي كه از زبان اكثر فروشندگان شنيده مي‌شود. با وجود شلوغي افرادي كه در خيابان‌هاي ملت و اكباتان ديده مي‌شود، در فروشگاه‌ها خبري از خريدار نيست. بيشتر افرادي كه مراجعه مي‌كنند تنها براي گرفتن اطلاعات و البته قيمت به فروشگاه‌ها سر مي‌زنند. شايد جيب مردم با قيمت‌ها سازگار نيست. شايد هم تعريف آنها از ركود بازار فرق مي‌كند چراكه اين خيابان‌ها با چنين تردد بالايي نمي‌توانند خالي از خريدار باشند. اما فروشندگان لوازم يدكي روزهاي پرشور اين خيابان را ديده‌اند و حجم معامله اين روزها، برايشان رضايت‌بخش نيست.