دلایل کاهش بی‌سابقه نفت در بازارهای جهانی

این هفته نفت خام برنت رکورد جدیدی را طی 4 سال اخیر ثبت کرد. دیروز هر بشکه نفت برنت در بازارهای بین‌المللی 88 دلار معامله شد که این رقم پایین‌ترین قیمت نفت برنت از سال 2010 تاکنون بود.

اما به نظر می‌رسد این کاهش حداقل تا برگزاری نشست بعدی اعضای اوپک در ماه نوامبر ادامه یابد، چراکه مدتی است اعضای اوپک یکی پس از دیگری دست به کاهش بهای نفت خود برای مشتریانشان می‌زنند، به طوری که با وجود کاهش 20 درصدی قیمت نفت برنت از ماه ژوئن عربستان طی یک تصمیم عجیب نفت خود را برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار نفت آسیا حراج می‌کند و به سقوط بیشتر قیمت نفت در بحبوحه کاهش قیمت‌ها دامن می‌زند. بعد از انتشار این خبر کشورمان نیز قیمت رسمی نفت خود را متناسب با قیمت نفت عربستان کاهش داد. به دنبال آن کویت نیز به‌عنوان متحد سنتی عربستان در منطقه، نفت خود را با کاهش قابل توجه به بازارهای آسیا فروخت و عراق نیز به عنوان عضو تأثیرگذار در اوپک نفت خود را هم برای مشتریان آسیایی و هم برای مشتریان اروپایی ارزان کرد. حال به نظر می‌رسد هر یک از کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک حداقل تا نشست بعدی اوپک به این روند کاهشی برای جذب مشتری و ایجاد فضای رقابتی ادامه دهند. با تمام این‌ها نکته‌ای که جالب به نظر می‌رسد بحرانی نبودن این قیمت برای اعضای اوپک و  درخواست نکردن  آنها برای تشکیل جلسه اضطراری اوپک است. شاید هیچ یک از اعضای اوپک بخصوص اعضای تأثیرگذار آن نظیر عربستان حاضر به کاهش سهم خود در سبد نفت اوپک نیستند! اما به نظر نمی‌رسد این کاهش قیمت‌ها بعد از نشست 27 نوامبر این سازمان ادامه داشته باشد و به احتمال زیاد روند کاهشی قیمت نفت خام، تحت تأثیر عواملی مانند نگرانی اعضای اوپک از سقوط شدید قیمت‌ها، ضرر تولیدکنندگان شیل‌های نفتی و گازی و ناتوانی بازار از جذب نفت مازاد، پایان می‌یابد.

برای کشورهای عمده تولیدکننده نفت که بخش عمده‌ای از بودجه خود را از طریق صادرات نفت خام تأمین می‌کنند وقوع جنگ قیمتی اتفاق خوبی نخواهد بود.  هرچند برخی از رسانه‌های غربی حراج شدن نفت تعدادی از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و همزمانی آن با درخواست برخی از اعضا برای تعدیل بهای شاخص جهانی نفت خام برنت را سرآغاز یک جنگ قیمت و نشان دهنده تضعیف سلطه این سازمان نفتی روی بازار جهانی نفت و به عنوان یک حرکت سیاسی متأثر از پیشنهاد کابینه امریکا می‌دانند اما برخی از کارشناسان انرژی در گفت‌و‌گو با ایران نظرات متفاوتی نسبت به آینده نفت اوپک داشتند.

  کاهش قیمت نفت با تصمیم عجیب عربستان

دکتر نرسی قربان، کارشناس ارشد اقتصاد و انرژی در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه هرچند تخفیف‌های عربستان و به دنبال آن کاهش قیمت نفت کویت، ‌ایران و عراق موجب کاهش قیمت رسمی نفت شد اما تهدیدی برای بودجه کشور محسوب نمی‌شود، اظهار کرد: «به نظر نمی‌رسد تصمیم اخیر عربستان مبنی بر حراج نفت برای جلب مشتریان اقدامی سیاسی باشد، چراکه این استراتژی با استراتژی گذشته عربستان در تناقض است.»وی با اشاره به اینکه کاهش یک تا دو دلار قیمت نفت توسط یک کشور برای اعمال بازاریابی و از دست ندادن بازار یک امر عادی تلقی می‌شود و نمی‌توان به آن ایراد گرفت، گفت: «در شرایط مختلف تولید‌کنندگان نفت تصمیماتی اتخاذ می‌کنند تا مشتریان خود را از دست ندهند اما به نظر نمی‌رسد این کاهش بهای نفت با پیش رو داشتن نشست آینده اوپک در ماه نوامبر در وین ادامه دار نباشد.» نرسی قربان با اشاره به اینکه فقط بعد از این نشست می‌توان با اطمینان اظهار نظر کرد که آیا هدف عربستان از این کاهش قیمت اعمال نفوذ بر بازار نفت جهانی بوده است یا خیر، تصریح کرد: «عربستان کشوری است که تاکنون با کاهش شدید قیمت نفت مخالف بوده است و نمی‌خواهد قیمت نفت از 90 دلار پایین‌تر بیاید اما اینکه چرا اکنون چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است جای سؤال است! مگر آنکه عقاید این کشور عوض شده باشد.»این کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی با بیان اینکه تصور می‌کنم بزرگترین صادرکننده نفت جهان در تلاش برای حفظ سهم خود در بازار نفت است، گفت: «به عقیده من این تصمیم به فروش نفت ایران لطمه نخواهد زد و در بازار نفت ایران تأثیری نخواهد داشت. این یک جنگ قیمت نیست اما اوپک باید در نشست بعدی خود به طور مفصل به آن بپردازد.»

وی پیشنهاد داد: «عربستان یک عضو تأثیرگذار در اوپک است و اگر قرار است در نشست بعدی تصمیمی برای تعدیل قیمت نفت گرفته شود باید از حجم تولید این کشور کاسته شود. قطعاً کاهش 500 هزار تا یک میلیون بشکه در روز این کشور تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر قیمت نفت در بازار جهانی خواهد گذاشت.»

 کاهش قیمت‌ها مدیریت شده است

در همین حال محمود خاقانی کارشناس بین‌الملل انرژی با بیان اینکه کاهش قیمت‌های نفت در چند مدت اخیر به طور مصنوعی و با اعمال قدرت کشورهای صاحب نفوذ اتفاق افتاده است، گفت: «به نظر می‌رسد عربستان با کمک کشورهای قدرتمند جهان خواهان این است که از التهاب جنگ داعش و اثر آن بر قیمت نفت بکاهد تا بازار نفت را کنترل کند.» وی در گفت‌و‌گو با ایران با بیان اینکه در گذشته اوپک سازمانی بود که به منظور حمایت از منافع کشورهای تولید‌کننده نفت تشکیل شد اما اکنون به نظر می‌رسد در حال از دست دادن این نقش خود و تبدیل شدن به یک بنگاه سیاسی است، اظهار کرد: «باید این سازمان تلاش کند تا در نشست پیش رو این نقش را دوباره احیا کند.»
خاقانی افزود: «آنچه برای تولیدکننده و مصرف‌کننده در بازار جهانی بیش از هر چیز اهمیت دارد ثبات قیمت است نه حجم تولید. از این رو نشست بعدی اوپک نشست بسیار مهمی خواهد بود.»

 کاهش قیمت نفت گذراست

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه نگران کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی نیستیم، گفت: کاهش قیمت نفت گذراست. رکن الدین جوادی درباره تغییر فرمول قیمت نفت ایران برای فروش در بازارهای جهانی گفت: فرمول قیمت نفت ایران تغییری نکرده و ایران قیمت نفت را متناسب با بازار کاهش داده است.

همچنین محمد سعید انصاری یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره روند کاهشی قیمت نفت و پیش‌بینی از آینده قیمت نفت اظهار می‌کند با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود زمستان سردی در پیش داشته باشیم سقوط قیمت نفت موقتی خواهد بود و در آینده نزدیک این روند صعودی خواهد شد.