بررسي الگوي اداره اقتصادهاي جهان نشان مي دهد اتاق هاي فکر اقتصادي نقشي پررنگ در اداره اقتصادهاي پيش رو بازي مي کنند. به تازگي نيز با حضور مسعود نيلي در قامت مشاور ارشد اقتصادي رئيس جمهوري ايران اين الگو در ايران نيز پياده شده است. در حال حاضر مسوليت ايده هايي مانند بسته خروج از رکود اقتصادي به عنوان يکي از شاخص ترين طرح هاي دولت براي تغيير فضاي اقتصادي کشور نيز به همين گروه داده شده است. روش هاي کشورهاي ديگر نشان مي دهد اقتصاد جهان چگونه توسط گروه مشاوران اداره مي شوند.
ترکیه چه مي کند؟
مشاوران رئیس جمهور و نخست وزیر در ترکیه مانند ایالات متحده آمریکا ساختار مشخص و تعیین شده ای ندارند. برای مثال احمد داوداغلو که اکنون وزیر امور خارجی ترکیه است پیش تر به عنوان مشاور رئیس جمهور در زمینه سیاست خارجی فعالیت می کرده است. در حال حاضر مشهورترین مشاور ارشد نخست وزیر ترکیه ابراهیم کلین است. او که نقش مشاور ارشد رجب طیب اردوغان را بر عهده دارد، سابقه حضور دانشگاه جورج‌تاون را در کارنامه دارد و کارشناس مسایل اسلام شناسی و همچنین علوم محسوب می شود. از آنجا که آقای کلین در میان محافل کارشناسی غرب جایگاه قابل قبولی دارد، او از این فرصت برای شرح سیاست های دولت ترکیه برای جهان توسعه یافته بهره می برد. برای مثال آقای کلین در زمان ناآرامی های اخیر ترکیه به صورت تلفنی در برنامه کریستین امانپور در شبکه سی ان ان حضور یافت و از اقدامات دولت ترکیه دفاع کرد. قطع صحبت های او توسط خانم امانپور در حالیکه آقای کلین از او خواسته بود اجازه دهد تا صحبت هایش را به پایان برساند، با حاشیه هایی رسانه ای همراه بود.
ژاپن به کدام سو مي رود؟
فهرست مشاوران ارشد نخست وزیر ژاپن در وبسایت دولت این کشور و در بخش مربوط به کابینه قابل دسترسی است. نخست وزیر ژاپن پنج مشاور ارشد دارد که یک نفر از آن ها عضو مجلس نمایندگان و دو نفر نیز عضو مجلس اعلای ژاپن هستند. علاوه بر این مشاوران رسمی، نخست وزیر ژاپن مشاوران دیگری نیز دارد. برای مثال شوتارو یاچی که از این مشاوران ویژه در زمینه سیاست خارجی است. او که پیش تر به عنوان قائم مقام وزیر امور خارجه فعالیت می کرد اکنون نیز یکی از مشاوران اصلی نخست وزیر در زمینه سیاست خارجی محسوب می شود و حتی گزارش شده که او اخیرا به طور محرمانه به چین سفر کرده تا بتواند از میزان تنش های سیاسی بین چین و ژاپن بکاهد. هيات مشاوران در ژاپن تلاش مي کند تا سياست گذارهاي اقتصادي کلان را نيز تحت تاثير خود قرار دهد. به طور نمونه وزارت خانه هاي اقتصادي براي ارائه هر پيشنهاد و يا تصميم گيري بايد متن مذاکره و پرسش مشخص و پاسخ دقيق هيات مشاوران را داشته باشند. براين اساس در صدر برگه مورد نظر نوشته مي شود که هيات مشاوران با اين تصميم موافق است و بنابراين در جلسه کابينه مطرح مي شود.
کره جنوبی الگويي بين المللي
در میان مشاوران رئیس جمهور کره جنوبی، خانم پارک گون های، مهمترین نقش بر عهده مشاوران امنیتی است چرا که چالش های امنیتی ناشی از تنش های میان کره جنوبی و کره شمالی یکی از دغدغه های اصلی دولت فعلی کره جنوبی محسوب می شود. در حال حاضر کیم جانک سو مشاور ارشد خانم رئیس جمهور در مورد مسایل امنیتی مجسوب می شود. او سابقه فعالیت به عنوان وزیر دفاع و همچنین فرمانده ارتش را در کارنامه دارد و اکنون نیز نقش تعیین کننده ای در سیاست های کره جنوبی نسبت به همسایه شمالی ایفا می کند.
بحران سازي و بحران ستيزي
هيات مشاوران در برخي کشورها مانند انگليس کارکردي راهبري دارند. به اين معنا که مشاوران تصميم مي گيرند در دوره زماني خاصي اقدام به بحران سازي براي عبور از يک بحران کوچکتر را داشته باشند. نقش مشاوران در اين کشورها مشابه «واکسن» است. در فضاي بين المللي نيز مشاوران اين کشورها به عنوان واکسن شناخته مي شوند. در اينگونه کشورها هيات مشاوران از 7 عضو تشکيل مي شود. بدنه اصلي اعضا در حوزه هاي سياست خارجي، امنيت داخلي و اقتصاد تعريف مي شوند. تمامي اعضا بايد سابقه تدريس در دانشگاه هاي اصلي انگليس را داشته باشند، همگي بايد يک دوره حداقل 10 ساله سابقه فعاليت هاي اجرايي مانند معاونت يا وزارت داشته باشند، همگي اعضا بايد سني بيش از 50 سال داشته باشند، همگي اعضا بايد حداقل به 10 کشور جهان مسافرت هاي بين 10 روز تا يک ماه را داشته باشند، همگي مشاوران بايد سابقه عضويت در کلوپ هاي تخصصي ( انجمن ها) را داشته باشند. اين شبکه مشاوران جلسات اختصاصي روزانه يا هفتگي را رئيس کابينه را دارند.
ايران کجا ايستاده است؟
در سه دولت گذشته مشاوران رئيس جمهور در نزديک ترين فاصله از نظر جغرافيايي به رئيس جمهور قرار داشته اند ولي بررسي عملکرد آنها نشان مي دهد که اتفاقا اين گروه اثرگذاري قابل توجهي در تصميمات دولت نداشته اند. در حال حاضر دولت با استفاده از مشاوراني مانند مسعود نيلي قصد دارد روش هاي جديدي را براي بهره گيري از هيات مشاوران به کار گيرد. در صورتي که سرانجام بسته خروج از رکود به سرانجام برسد، احتمالا نگاه عمومي به هيات مشاوران اقتصادي درايران نيز دگرگون مي شود.