در حالی با وجود هدف گذاری دولت برای یکسان سازی نرخ ارز در سال جاری اظهارات اخیر مسولان رسیدن نرخ بازار به نرخ 2650 تومان بودجه را دچار تردید می‌کند که برخی کارشناسان معتقدند که در صورت ادامه ثبات در بازر و تامین ارز برای مصارف ضروری، یکسان سازی نرخ ارز دور از دسترس نخواهد بود.در حالی در سال های اخیر چند نرخی شدن ارز به یکی از چالش های نظام پولی و مالی تبدیل شده و با خود فساد و رانت را به همراه داشته است که در بند (ج) ماده 80 قانون برنامه پنجم توسعه بر استقرار نظام ارزی "شناور مدیریت شده" تاکید می‌شود.این در حالی است که در مهر ماه سال 1391 با وجود اینکه به منظور ساماندهی بازار ارز و نظارت بیشتر بر تغییرات نرخ آن مرکز مبادلات ارزی راه‌اندازی شد اما در نهایت سه نرخی شدن ارز را رقم زد؛ چرا که از یک سو دلار 1226 تومانی و ارز مبادلاتی حدود 2500 تومانی وجود داشت و در سویی دیگر نرخ بازار آزاد. با این وجود در ادامه نرخ مرجع 1226 در بودجه سال گذشته با تاکید بر شناور یودن نرخ ارز حذف شده و نرخ مبادلاتی و بازار آزاد در معاملات باقی ماندند.
وعده بودجه برای یکسان سازی
اما با تغییر دولت، بحث یکسان سازی نرخ ارز و یکی شدن نرخ مبادلاتی و آزاد مطرح شد به طوری که در بخشنامه بودجه 1393 حرکت به سوی ثبات و یکسان سازی نرخ ارز مورد تاکید قرار گرفت و در همین زمینه معاون برنامه ریزی رییس جمهور اعلام کرد که رویکرد دولت حتی در لایحه بودجه امسال یک رویکرد واقع‌بینانه و به سمت تک نرخی و یکسانسازی نرخ ارز است و در سال جاری نه به‌طور یک دفعه‌ای، بلکه تدریجی انجام خواهد شد.
سیف هم تاکید کرد
در عین حال در سال گذشته رییس کل بانک مرکزی هم این موضوع را مورد تاکید قرار داده و عنوان کرد که ارز در بودجه سال آینده تک نرخی خواهد شد و ما به دنبال نرخی هستیم که بتواند تولید و اشتغال را در کشور پشتیبانی کند.سیف این را هم یادآور شد که به دنبال آن هستیم تا با یکسان سازی نرخ‌ها بازار به ثبات توام با تعادل برسد از این رو بنا شده این امر تا پایان سال انجام شود.
وزیر اقتصاد به شرط ثبات وعده ارز تک نرخی داد
از سویی دیگر وزیر اقتصاد ضمن تاکید برلزوم تک نرخی کردن یک شرط هم گذاشته و عنوان کرد که تک نرخی و یکسان سازی نرخ ارز از جمله اقداماتی است که بعد از ایجاد آرامش نسبی در بازار پول و ارز کشور، قابل اجرا خواهد بود.
نوبخت :فاصله نرخ مبادله و آزاد فسادآور است
اما بعد از ارائه لایحه بودجه 93 بود که معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور از تعیین نرخ دلار حدود 2650 تومان به عنوان مبنای بودجه 1393 خبر داد و یادآور شد که ما در سال آینده به دنبال یکسان سازی نرخ هستیم چرا که معتقدیم فاصله زیاد بین نرخ بازار آزاد و مبادله فسادآور است.
وی تاکید کرد:ما اعتقاد به دخالت در بازار ارز نداریم اما باید آن را کنترل کنیم چرا که نمی توانیم مردم بی دفاع را در بازار رها کنیم، بنابراین باید نرخ واقعی ارز در بازار تثبیت شود.
نوبخت با بیان اینکه ما از فروش ارز در بازار و به دست آوردن درآمد خوشحال نمی شویم بلکه به دنبال واقعی کردن ارزش پول ملی کشور هستیم بیان کرد که تلاش کردیم تا نرخ تسعیر و برابری به سمت واقعیت برود از این رو امیدواریم تا نرخ واقع بینانه ای که نرخ اسمی بازار نیست بلکه نرخ بین 2588 و 2650 تومان است نرخ متعادلی باشد.
نیلی: یکسان سازی نرخ ارز به معنای مد نظر ما امکان پذیر نیست
با این حال مسعود نیلی معتقدبود که در شرایط فعلی به دلیل غیر قابل تبدیل بودن ارز حاصل از صادرات نفت، یکسان سازی نرخ ارز به آن معنایی که در نظر ما است فعلا امکان‌پذیر نیست و اگر به عنوان مثال نرخ ارز در بودجه 2650 تومان تعیین شود در کنار هزینه معاملاتی که برای تبدیل ارز حاصل از فروش نفت که در واقع ارز‌های غیر رسمی است صرف می‌شود نرخ ارز بازار آزاد به دست می‌آید.
مشاور اقتصادی رییس جمهور این را هم تاکید کرد که اکنون دو بازار با دو نرخ متفاوت ارز داریم و ارز مبادله‌ای با ارزی که از سوی صرافی مبادله می‌شود، متفاوت است چرا که منابع حاصل از صادرات نفت به ارزهایی مانند یوآن چین و وون کره جنوبی اخذ می‌شود که این امر مربوط به محدودیت‌های ناشی از تحریم است. بنابراین دو بازار ارز با دو کیفیت متفاوت داریم و این امر از آن جهت مهم است که وقتی درباره‌ی یکسانسازی نرخ ارز صحبت می‌کنیم نمی‌شود برای ارز مرکز مبادله و صرافی یک نرخ گذاشت.
این در حالی است که در سال جاری سیف هم عنوان کرد که نگاه بانک مرکزی به مقوله ثبات بازار ارز، تثبیت نرخ ارز در یک سطح مشخص نیست، بلکه اعتقاد بر این است که نرخ ارز باید در مسیری آرام و متناسب با تغییرات عوامل بنیادین خود در اقتصاد حرکت کند. در عین حال این حرکت باید به لحاظ زمان‌بندی و ترتیبات، با اقتضائات و سیاستهای اقتصادی در حال اجرا تناسب داشته باشد و سیر تعدیل نرخ ارز نیز باید با حداقل نوسان همراه بوده و از ایجاد تلاطم در بازار ارز جلوگیری شود.
مروری بر تغییرات نرخ دلار از ابتدای سال تا کنون
اما مروری بر تغییرات نرخ دلار در مرکز مبادلات ارزی از ابتدای سال تاکنون نشان می دهد که میزان رشد قیمت در این فاصله حدود 50 تومان بوده است به طوری که از 2510 تومان در اول فروردین به 2560 تومان در دهه اول تیرماه سال افزایش یافته است.
این درحالی است که بانک مرکزی در حدود20 روز ابتدایی سال جاری 50 تومان نرخ دلار را افزایش داده و از آن به بعد بین 2550 تا 2559 تومان در حال نوسان بوده است.
بر این اساس با توجه به مبنای نرخ2588 تا 2650 تومانی دلار در بودجه 93 ، نرخ دلار در پایه ارقام تعیین شده یعنی در حدود 2588 تومان قرار گرفته است.هر چند که آنچه در بودجه مصوب شد به معنای تکلیف دولت برای تعیین قیمت دلار مطابق با این نرخ نبود و مبنایی برای محاسبه قیمت نفت است.
اما در طرف دیگر یکسان سازی، نرخ دلار در بازار آزاد قرار دارد که همواره با نوسان بیشتری نسبت به مرکز مبادلات ارزی همراه است به گونه‌ای که در دو سال گذشته در برخی مواقع حتی به 4000 تومان و گاهی هم به کمتر از 3000 هزار تومان رسیده است.
در عین حال در مدت زمان گذشته از سال جاری نرخ دلار در بازار آزاد از 3050 تومان تا 3100 ،3180،3335، 3265، 3292 و در روزهای اخیر تا 3150 تومان هم نوسان قیمت داشته است.
براین اساس فاصله بین نرخ دلار مرکز مبادلات ارزی و بازار آزاد در حال حاضر به حدود 600 تومان می رسد که در برخی مواقع بیشتر و یا کمتر نیز می شود. بنابراین برای تک نرخی شدن دلار در سال جاری می باید این فاصله حذف شده و قیمت به حد متعادلی برسد.
این در حالی است که معاون برنامه ریزی هم با اشاره به اینکه فاصله بین این دو نرخ که قبلا 1200 تومان بوده و تا خرداد ماه به کمتر از 700 کاهش یافته عنوان کرد که در تمام جهان معمولا بین نرخ صرافی‌ها و بانک مرکزی تفاوت وجود دارد.
نوبخت در عین حال که از تلاش برای کاهش فاصله بین دو نرخ سخن گفت چندان هم نسبت به رسیدن نرخ آزاد به 2650 تومان بودجه امیدوار نبود چرا که گفت اگر شرایط مناسب اقتصادی فراهم باشد نرخ ارز بازار آزاد به 2650 تومان کاهش می‌یابد، اما این مورد خوشبینانه بوده و ما به آن دل نبسته‌ایم.
یکسان سازی نرخ ارز دور از دسترس نیست
اما در حالی تاکید مسولان اقتصادی برای یکسان سازی نرخ ارز تا پایان سال جاری کمرنگ تر از گذشته شده که یکی از کارشناسان اقتصادی با اعلام اینکه کنترل هیجانات کاذب بازار، اخبار خوشایند مذاکرات هسته ای و آزاد شدن منابع بلوکه شده همچنین ورود ارز بیشتر به کشور موجب فروکش نوسانات شدید در بازار آزاد و آرامش در طول یکسال گذشته و در نهایت کاهش فاصله ارز بازار آزاد و بانکی مرکزی شد.
پوریزدان پرست با اشاره به افزایش صادرات نفتی و غیر نفتی در مدت اخیر که موجب افزایش منابع ارزی نیز می شود عنوان کرد که در این حالت اگر دولت بتواند ارز مورد نیاز بازار و کالاهای اساسی همچنین نیازهای ضروری مردم را تامین کند تقاضای کاذب گذشته تکرار نخواهد شد.
این اقتصاددان معتقد است که در صورت روند فعلی و کنترل بازار دولت می تواند همان طور که فاصله قابل توجه گذشته بین نرخ صرافی ها و بانک مرکزی را کم کرده به در آینده ای نزدیک نرخ ارز را یکسان سازی کرده و به 2650 تومان نزدیک کند.در عین حال کمیجانی- قائم مقام بانک مرکزی – هم که یکسان سازی نرخ ارز را از چالش‌های اقتصادی کشور می‌داند، امیدوار است که با فراهم‌کردن شرایط مناسب، قول یکسان سازی نرخ ارز برای سال 93 عملیاتی شود.