اصلاحیه نرخ سود سپرده‌ها در دستور کار بانک‌مرکزی
با اینکه یک ماه پیش، بانک‌ها نرخ جدید سود سپرده‌گذاری را تغییر دادند اما اکنون مدیرعامل بانک مهر اقتصاد اعلام کرد که اصلاحیه بخشنامه نرخ سود سپرده‌های بانکی در دستور کار بانک‌مرکزی قرار دارد؛ اصلاحیه‌ای که گویا در آن پیشنهادی به بانک‌مرکزی ارایه شده مبنی بر اینکه نرخ سود سپرده بانک‌های خصوصی کمی بیشتر از بانک‌های دولتی باشد. آنطور که محمدتقی نتاج به «مهر» گفته است، بانک‌مرکزی هم موافقت اولیه خود را با این موضوع اعلام کرده است. 15 اردیبهشت‌ماه بود که بانک‌ها در جلسه‌ای به سرپرستی بانک‌مرکزی ملزم به کاهش نرخ سود سپرده‌های خود شدند و نرخ سود سپرده‌ها که تا 25 و 26درصد هم رسیده بود، به 21درصد کاهش یافت. اما هنوز این موضوع در شورای پول و اعتبار تصویب نهایی نشده است و در انتظار تصمیم و رای نهایی این شوراست. به گفته مدیرعامل بانک مهر اقتصاد چون ریسک سپرده‌گذاری در بانک‌های دولتی کمتر از بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری است و به همین دلیل منابع به سمت بانک‌های دولتی می‌رود، بانک‌های خصوصی خواستار این شده‌اند که پاداش ریسک در موسسات اعتباری و بانک‌های خصوصی در نظر گرفته شود و بین نرخ سود سپرده‌های بانک‌های دولتی و غیردولتی و موسسات اعتباری تفاوتی قایل شوند. اگرچه شاید این استدلال به دلایلی موجه و منطقی باشد، اما تجربه پیشین در حوزه بانکداری در دولت احمدی‌نژاد نشان داد که افزایش نرخ سود سپرده بانک‌های خصوصی سبب خروج سپرده‌های خرد شد و در نهایت بانک‌های دولتی با بحران منابع مواجه شدند و نرخ سود سپرده‌گذاری‌ها یکسان شد. البته به‌نظر می‌رسد کاهش نرخ سود سپرده بانک‌ها در این مدت باعث خروج سرمایه‌ها از بانک نشده است. چون نتاج گفته بازنگری نرخ سود سپرده، سبب خروج منابع از بانک‌ها نشده اما در مقابل نرخ‌های منابع بانکی افزایشی هم نداشته است. این به آن معناست که نه سپرده‌ای از بانک خارج شده و نه سپرده‌ای به بانک‌ها وارد شده است.
قیمت تمام شده پول؛ 21 تا 26درصد؟
یکی دیگر از مواردی که نتاج به آن اشاره کرد قیمت تمام‌شده پول در سیستم بانکی ایران است. وی درباره قیمت تمام‌شده پول در شبکه بانکی کشور گفت: قیمت تمام‌شده پول متغیر بسیار مهمی است که میزان آن در بانک‌های دولتی، غیردولتی و موسسات اعتباری از 21 تا 26درصد متفاوت است. مدیرعامل بانک مهر اقتصاد نرخ سود تسهیلات را تابعی از قیمت تمام‌شده پول اعلام و اظهار کرد: اگرچه نرخ سود سپرده‌ها کاهش یافته است، اما نمی‌توان به سرعت نرخ سود تسهیلات را نیز کاهش داد، در واقع یک دوره زمانی شش ماهه برای کاهش نرخ سود تسهیلات لازم است. این اظهارات نتاج به آن معناست که هزینه تمام‌شده پول در سیستم بانکی بین 21 تا 26درصد است و برای اینکه بانک‌ها سودده باشند نرخ سودسپرده‌ها هم باید بین بیش از 21 تا 26درصد باشد تا این بانک‌ها بتوانند بدون زیان به فعالیت خود ادامه دهند. این اظهارات در حالی است که کارشناسان اقتصادی درخصوص قیمت تمام شده پول نظر دیگری دارند و معتقدند قیمت تمام‌شده پول کمتر از این است و قدری در بیان این عدد مبالغه شده است.
برای چند درصد سود بیشتر
محمد صدر هاشمی . کارشناس بانکی
همیشه این دیدگاه وجود دارد که بانک‌های دولتی نسبت به بانک‌های خصوصی از امتیازات ویژه‌‌ای برخوردارند. دلیل آن هم این است که این بانک‌ها از امکان سپرده‌های دولتی برخوردارند اما بانک‌های خصوصی از چنین امتیازی برخوردار نیستند و به همین دلیل همیشه احساس غبنی در بانک‌های خصوصی وجود دارد که از منابع دولتی نزد بانک‌های دولتی محرومند. برای همین است که بانک‌های خصوصی همواره خواستار این بوده و هستند که بین نرخ سود سپرده‌ها تمایزی ایجاد شود. خواسته‌ای که در مواردی شاید بحق هم باشد. اما یک نگرانی وجود دارد و آن این است که مبادا با افزایش نرخ سود بانک‌های خصوصی همه منابع و سپرده‌های بانک‌های دولتی از این بخش خارج شود و وارد بانک‌های دولتی شود. در این صورت ممکن است بانک‌ها با بحران منابع مواجه شوند. اما چند پاسخ می‌توان به این نگرانی داد؛ اول اینکه چون بانک‌های دولتی از سپرده‌های دولتی برخوردارند، این امتیاز می‌تواند این اختلاف را جبران کند. از طرفی شاید اختلاف چند درصدی سود، سرمایهگذاران و سپرده‌گذاران خرد را تشویق کند که منابع مالی خود را جابه‌جا کنند. اما این موضوع تاثیر چندانی بر مشتریان بزرگ بانکی ندارد. چون بسیاری از سرمایهگذاران یا شرکت‌های بزرگ مدت‌هاست که با بانکی کار می‌کنند و از خدماتی جز سود بانکی بهره می‌برند. این دلیل نمی‌شود که به‌خاطر چنددرصد سود بیشتر، خدمات دریافتی خود را به بانک جدیدی منتقل کنند. به همین دلیل نباید چندان این نگرانی را داشت. البته ممکن است این گرانی برای مشتریان خرد وجود داشته باشد اما مشتری‌های کلان و سپرده‌های جاری چندان تحت‌تاثیر این سیاست قرار نخواهند گرفت.
قیمت تمام‌شده پول در بانک‌ها
احمد حاتمی‌یزد . کارشناس بانکی
«قیمت تمام‌شده پول در بانک‌های دولتی، غیردولتی و موسسات اعتباری از 21 تا 26درصد متفاوت است.» این به آن معناست که هزینه پول در ساختار بانکی بین 21 تا 26درصد است. این در حالی است که با برخی از توضیحات می‌توان گفت که یا آمار ارایه‌شده اغراق‌آمیز است یا همه واقعیت در این مورد عنوان نشده است. به همین دلیل می‌توان توضیحاتی را در این مورد ارایه داد. اول اینکه بخش عمده‌ای از منابع بانک‌ها، منابع جاری است که برای بانک هزینه‌ای ندارد و می‌ماند منابع غیرجاری بانکی. با احتساب سپرده‌های جاری بانکی باید گفت که متوسط هزینه‌های بانکی بسیار کمتر از 21 تا 26درصد است و به همین دلیل این آمار جای بحث دارد. نکته دوم این است که وقتی گفته می‌شود هزینه بین 21 تا 26درصد است یعنی هزینه نگهداری و امور شعب بانکی حدود پنج‌درصد برآورد شده است اما این عدد بسیار اغراق‌آمیز است. این در حالی است که ماکزیمم هزینه اداره امور بانک‌ها حدود 5/2درصد منابع است. از طرفی در بهترین حالت، سود خالص بانک‌ها با کسر همه هزینه‌ها نسبت به منابعشان باید بین یک تا دودرصد باشد. از طرفی تسهیلات بانک‌ها 10 برابر سرمایه ثبت‌شده بانک است. به همین دلیل اگر بانکی روی تسهیلات خود دودرصد سود ببرد روی سرمایه 20درصد سود کرده است. نکته دیگری که باید عنوان کرد این است که تمام سود بانک‌ها هم ناشی از سپرده‌ها نیست. بخشی از سود ناشی از محل خدماتی مانند حوالجات و موارد دیگر است. مخلص کلام این است که قیمت تمام‌شده پول کمتر از 21درصد و هزینه اداره امور بانک‌ها هم کمتر از 5/2 درصد است. به همین دلیل این آمار جای بررسی دارد.