راه‌های کشور، از جاده‌ها و ریل‌ها گرفته تا دریا و آسمان، با زندگی مردم پیوند خورده‌اند و طی سال‌های اخیر با تحول وضعیت شغلی و تحصیلی، اهمیت آنها ملموس‌تر هم شده است. برای همین است که اتصال ۵ استان کشور به مسیر ریلی در سال ۹۶ و به بهره‌برداری رسیدن بیش از ۴۴۰ کیلومتر بزرگراه و آزادراه، خبر از تحولی بزرگ دارد. در حال حاضر ۱۶ پروژه در ۱۰ محور فعال هستند که ۶ پروژه آن، بسیار بزرگ و ویژه است.
خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل پیش از این در گفت‌و‌گو با «ایران» گفته بود: «پروژه‌های مختلف حمل‌ونقلی از کل دولت‌های قبلی شروع شدند و در موافقتنامه بین ما و سازمان برنامه و بودجه، شناسنامه آنها مشخص است. بر این اساس حدود 140 هزار میلیارد تومان باید اعتبار داشته باشیم تا بتوانیم کل طرح‌ها را به سرانجام برسانیم.
این در حالی است که کل منابع سالانه ما، به ۵ هزار میلیارد تومان می‌رسد.» با این حساب، حدود ۳۰ سال طول می‌کشد تا بتوان تمام پروژه‌ها را به انتها رساند. به خاطر همین، کارگروه‌های کارشناسی برای اولویت‌بندی پروژه‌ها تشکیل شد تا وزارت راه‌وشهرسازی بتواند بر اساس واقعیت‌های موجود، هرچه سریع‌تر طرح‌ها را به سرانجام برساند. خادمی در این‌باره می‌گوید: «در ابتدا سعی شد اولویت‌بندی انجام دهیم. واقعاً هم اقتصاد مقاومتی همین است که کارهایی را با تأثیر بیشتر در رفاه عمومی، در اولویت بگذاریم. در شبکه ریلی، حدود ۹۵۰۰ کیلومتر تعهد ساخت داریم که از این میزان، ۳۵۰۰ کیلومتر فعال بود. ما در همین شبکه ریلی، 5 محور اساسی را که پیشرفت فیزیکی زیادی داشتند، اولویت‌بندی کردیم و به این ترتیب ۵ استان جدید به شبکه ریلی متصل شدند.»
راه شهرهای مرکزی تا مشهد ۴۰ کیلومتر کوتاه می‌شود
سال گذشته وزارت راه و شهرسازی توانست بخش قابل توجهی از برنامه‌های مربوط به پروژه‌های اولویت‌دار آزادراهی را پیگیری کرده و برخی از آنها را به افتتاح برساند، در سال جاری نیز همین رویه پیش روی پروژه‌های زیرساختی مهم قرار دارد. یکی از اصلی‌ترین اولویت‌هایی که تکلیف قطعه نخست آن نهایی خواهد شد، قطعه اول آزادراه تهران- شمال است. آزادراهی که پس از نزدیک به ۲۰ سال بلاتکلیفی سرانجام توانست وارد برنامه کلانی شود که پس از افتتاح قطعه اول آن شرایط برای پیگیری دو قطعه باقی مانده نیز مشخص است.
در کنار این پروژه مهم یکی از اصلی‌ترین طرح‌هایی که وزارت راه و شهرسازی پیگیری آن را در دستور کار قرار داده است، توسعه راه‌های منتهی به مشهد مقدس در خراسان رضوی است. یکی از اصلی‌ترین پروژه‌ها که پای آستان قدس را به طرح‌های آزادراهی باز می‌کند، طرح اتصال مشهد به قوچان است. این پروژه که طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی در ابتدا بناست حدفاصل مشهد تا چناران ساخته شود، به زودی به عقد قراردادی با آستان قدس منتهی خواهد شد.
حسین میرشفیع، معاون آزادراهی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در این‌باره می‌گوید: «در حال حاضر 1400 کیلومتر آزادراه در دست ساخت قرار دارد، حدود 40 توافقنامه برای احداث آزادراه‌های جدید داریم که با اخذ مصوبه هیأت وزیران، انعقاد قراردادهای اجرایی آن در دستورکار قرار می‌گیرد. قرارداد آزادراه مشهد - قوچان با آستان قدس رضوی بزودی نهایی می‌شود وقرار است ابتدا حد فاصل مشهد تا چناران در دست ساخت قرارگیرد.»
در کنار این طرح آزادراه حرم تا حرم که سال قبل بخش قم تا گرمسار آن به افتتاح رسید، در قطعات گرمسار – سمنان و سبزوار – نیشابور- مشهد پیگیری خواهد شد. با نهایی شدن این آزادراه فاصله مسیر شهرهای مرکزی به مشهد نزدیک به ۴۰ کیلومتر کوتاه خواهد شد.
آزادراه حرم تا حرم ۴۹۳ کیلومتر طول دارد که شامل سه قطعه ۱۵۲ کیلومتری در مسیر قم – گرمسار، ۱۲۰ کیلومتری در مسیر گرمسار- سمنان و ۲۲۳ کیلومتری در مسیر سبزوار- نیشابور - مشهد است. خراسان رضوی دارای ۱۱۱ کیلومتر آزادراه، حدود یکهزار کیلومتر بزرگراه، حدود یکهزار و ۱۰۰ کیلومتر راه اصلی، حدود چهار هزار و ۲۰۰ کیلومتر راه فرعی و حدود شش هزار و ۷۰۰ کیلومتر راه روستایی آسفالته است.
پروژه‌های وزارت راه و شهرسازی برای شمال غرب کشور
هم اکنون بیش از2500 کیلومتر آزاد راه و بیش از 15 هزار کیلومتر بزرگراه در کشور وجود دارد و در مجموع بیش از 75 درصد ترافیک عبوری در محورهای برون‌شهری در 34 هزار کیلومتر محورهای شریانی انجام می‌شود.
بر اساس اطلاعات شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، «آزادراه تبریز- مرند- بازرگان» طبق قرارداد جدید توسط بخش خصوصی داخلی در دست ساخت قراردارد و بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه قطعه اول این آزادراه حدفاصل تبریز- صوفیان در سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. معاون شرکت ساخت و توسعه آزادراه‌ها همچنین با اشاره به «آزادراه تبریز- ارومیه» می‌گوید: «امیدواریم 40 کیلومتر از این آزادراه در مرداد ماه امسال و 29 کیلومتر دیگر تا پایان سال به بهره‌برداری برسد.»
در جنوب و مرکز کشور چه کارهایی انجام می‌شود؟
«آزادراه پارسیان - لامرد» یکی از پروژه‌های جنوب کشور است. میرشفیع، معاون ساخت و توسعه آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل درباره این پروژه در گفت‌و‌گو با ایرنا می‌گوید: «مصوبه هیأت وزیران درباره این آزادراه اخذ شده است و قرارداد آن بزودی نهایی خواهد شد. این آزادراه باعث ایجاد دسترسی و ارتباط بین جنوب استان فارس و هرمزگان می‌شود.»
معاون ساخت و توسعه آزادراه‌ها همچنین به «آزادراه بندر شهید رجایی- ایسین- تونل- شهید میرزایی» نیز اشاره کرد و گفت: «این پروژه نیز بخشی از کریدور بندرعباس- تهران است وهم‌اکنون در مرحله آزادسازی مسیر هستیم و پس از امضای قرارداد سرمایه‌گذاری عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.»
او با اشاره به پروژه‌های در دست اجرا نیز گفت: «برخی از این پروژه‌ها نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دارند که ازجمله آن آزادراه شیراز- اصفهان با قابلیت کاهش 100 کیلومتری فاصله این دو استان، عملیات روسازی بتنی آن آغازشده است و قرار است 54 کیلومتر از این آزادراه به صورت بتنی آغاز شود.» او ادامه داد: «انتظار داریم با برنامه‌ریزی مناسب شهریور سال آینده 54 کیلومتر از آزاد شیراز - اصفهان تکمیل شود که در این صورت حدود 150 کیلومتر از 200 کیلومتر این آزادراه سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.»
میرشفیع در ادامه به «آزادراه کنارگذر شرق اصفهان» اشاره کرد و گفت: «قرارداد ساخت 63 کیلومتر از این آزادراه نهایی شده و هم‌اکنون در حال اجرا است، ضمن این که برای 30 کیلومتر دیگر از این آزادراه نیز تفاهمنامه منعقد شده و متن قرارداد در دست تنظیم است.»
بر اساس صحبت‌های او، قرارداد اجرایی ساخت «آزادراه کنارگذر سیرجان و کنارگذر اراک» نیز بزودی امضا می‌شود.
همچنین متن قرارداد «آزادراه اردکان- مهریز و مهریز- انار» نهایی شده است. قرارداد «آزادراه پردیس- پلور» نیز عقد شده و در صورت عملیاتی شدن موجب کاهش 14 کیلومتری فاصله پلور تا پردیس و کاهش 500 متری اختلاف ارتفاع می‌شود. کل «آزادراه مراغه- هشترود» نیز فعال شده و امتداد آن قرار است تا مرز تمرچین ادامه یابد که یکی از کریدورهای مهم برای اتصال به شمال کشور عراق خواهد بود.
میرشفیع، معاون ساخت و توسعه آزادراه‌ها درباره پروژه‌های آینده نیز می‌گوید: «طبق برنامه ششم توسعه باید بین 4000 تا 5000 کیلومتر آزادراه جدید ایجاد شود، البته این حجم از آزادراه منوط به استمرار وضعیت سرمایه‌گذاری در کشور است و دولت نیز باید بتواند سهم آورده خود را به‌موقع پرداخت کند.»