ایران در قبال تحریم قطر از سوی کشور عربستان و متحدان آن همواره سیاست تعامل را در پیش گرفته و با درک موقعیت سیاسی و اقتصادی خاورمیانه ثبات و امنیت را راهکار برونرفت از چالشهای کنونی دانسته و از سوی دیگر ایران به دلیل موقعیت استراتژیکی که دارد
میتواند در افزایش تعامل و همکاری با کشورهای شرق و غرب آسیا نقش استراتژیکی ایفا کند. از این رو همواره منافع کشور را در چارچوب ثبات خاورمیانه تعریف کرده است. درنتیجه در قبال بحران قطر و عربستان با نگاهی تعاملی وارد مذاکره شده است. شیرین هانتر، استاد دانشگاه جورج تاون واشنگتن درباره تنش میان دوحه و ریاض و جایگاه ایران معتقد است: «قطر همیشه در مقایسه با دیگر کشورهای خلیجفارس با ایران رابطه بهتری داشته است. هماکنون نیز قطر سعی خواهد کرد از ایران برای مقابله با مشکلات اخیر خود کمک بگیرد اما این کشور هیچگاه متحد ایران نخواهد شد»
به گزارش صمت یکی از چالشهایی که ممکن است قطر موضع منفعلانهای نسبت به کشور عربستان داشته باشد خسارت احتمالی است که به درآمد خطوط هوایی آن وارد میشود. به طوری که خبرگزاری فرانسته در گزارشی اعلام کرد که شرکت هواپیمایی «قطر ایرویز» در چند سال گذشته «دوحه» پایتخت قطر را به یک قطب جهانی در سیستم حملونقل هوایی تبدیل کرده اما اکنون با شدت گرفتن تنش میان برخی از کشورهای عربی با قطر و نیز اجازه ندادن کشورهای تحریمکننده به «قطر ایرویز» برای استفاده از آسمان هوایی خود، موقعیت این ایرلاین قارهپیما در معرض تهدید قرار گرفته است. افزایش مدت پرواز در شرکت هواپیمایی «قطر ایرویز» موجب مصرف بالای سوخت و نیز کاهش مسافران این ایرلاین به دلیل طولانی شدن مسیر پرواز خواهد شد که میتواند روی نرخ بلیت هم تاثیر بگذارد و برآورد میشود درآمد «قطر ایرویز» ۳۰ درصد کاهش پیدا کند و سهم بازار این ایرلاین از سوی رقبای اصلی منطقهای آن گرفته شود. از اینرو قطر به دنبال کاهش تنشها در بلندمدت خواهد بود و از طرف دیگر شاید کشورهای غربی منافع خود را در همکاری نزدیک عربستان و قطر میبینند.
گرچه کشورهای همسایه قطر همچون ایران، ترکیه، کویت و... این نوع انشقاق را شاید به ضرر منطقه ببینند اما در شرایطی که خاورمیانه مورد تهاجم تروریسم و گروههای جداییطلب است اختلافات بین کشورها میتواند آسیب جدی به این بخش وارد کند. از طرف دیگر تحریم قطر از سوی عربستان و کشورهای متحد آن باعث ایجاد نوساناتی در نرخ نفت خواهد شد که میتواند در بلندمدت تمام کشورهای نفتخیز منطقه را با زیان مواجه کند، از این رو رویکرد ایران جلوگیری از حل بحران بوده تا جایی که تا حل بحران، تاکنون مواد و صنایع غذایی بسیاری به این کشور فرستاده تا مشکل واردات مواد غذایی درنتیجه تحریم عربستان که باعث کاهش ۵۰ درصدی اقلام موجود در بازار قطر شده بود را رفع کند. با این حال هنوز مشکلاتی در مسیر تعامل خاورمیانه وجود دارد و بخشی از آن ناشی از سیاستهای یکجانبه عربستان در قبال همسایگان است.
تعامل سیاسی و اقتصادی
سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت ضمن ابراز خرسندی از رایزنیهای سیاسی از سوی کویت برای میانجیگری و حل و فصل بحران کنونی حاشیه خلیجفارس بر حمایت تهران از این اقدامات تاکید کرد و گفت: امروزه کویت به مجموعهای از اقدامات دیپلماتیک و رایزنیهای سیاسی برای حل و فصل بحران سیاسی در منطقه پرداخته که به طور کامل مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران و امر مثبتی است همانگونه که مقامات ارشد کویتی پیش از این نیز برای فراهم کردن زمینه گفتوگوها میان ایران و شورای همکاری خلیجفارس تلاش کردند.
علیرضا عنایتی ادامه داد: ایران امروزه نگرانی خود را از شرایط حکمفرما بر منطقه اعلام کرده و خواستار در پیش گرفتن مجموعهای از اقدامات برای تقویت امنیت و ثبات منطقهای شده است. راهحل بحران منطقه در پیش گرفتن سیاست گفتوگو و محاوره است و اعمال تحریم و برخوردهایی از این قبیل موثر واقع نخواهد شد. اختلافات میان کشورهای منطقه بالا گرفته و دیدارهای مشترک میتواند راهحلی برای گسترش ثبات باشد. وی افزود: ایران برای برقراری روابط خوب با همسایگان خود از ارزش بالایی برخوردار است از اینرو باید نسبت به تقویت فضای همکاری اقدام کرد تا با استفاده از ظرفیتهای گسترده مناسبات دوطرفه ارتقا یابد.
چالش بحران منطقه
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با بیان اینکه توازن قدرت در خلیجفارس به نفع عربستان برهم خورده است، گفت: ایران باید در مسئله عربستان و قطر هوشمندانه رفتار کند. واقعیت پیش آمده برای قطر این است که همه موضوعات به میزان جدیت دوحه بستگی دارد و اینکه آلثانی تا چه زمانی بر سر مواضع خود باقی بماند. مکانیسم شیخوخیت عربی و مکانیسم در قالب راهبرد امریکایی در دستور کار دو کشور برای حل و فصل مشکلات قرار گرفت. حشمتالله فلاحتپیشه گفت: کویت تلاش میکند شیخوخیت عربی را به شکلی ضعیف شده دنبال کند و راهبرد امریکایی هم جانب عربستان را گرفته است. در شرایطی که توازن چانهزنیها برهم خورده قطر تاکید دارد ایران دشمن کشورهای حاشیه خلیجفارس نیست که به مزاج سیاست ایرانهراسی امریکا و عربستان خوش نمیآید. مسئله اساسی اینجاست که اختلافات آل سعود با آل ثانی پیچیدهتر از چیزی است که مشاهده میکنیم.
وی ضمن تاکید بر لزوم هوشیاری در برخورد با وضعیت خطرناک خلیجفارس گفت: ایران براساس حسن همجواری اقدامات خوبی درباره تامین اقلام ضروری کشور قطر انجام داده است. ایران نباید به شکلی هیجانزده با قطریها وارد تعامل شود زیرا این شائبه ایجاد میشود که دو کشور وارد روابط راهبردی شدهاند اما در عمل دوحه برای تحقق این موضوع دست به عصا رفتار میکند. همکاریهای راهبردی مولفههای متعددی دارد که بین ایران و قطر وجود ندارد اما با تمام اختلافات میان دوحه و ریاض این مولفهها وجود دارد. با تمام شرایطی که تشریح شد، این قابلیت وجود دارد که همکاریهای ایران و قطر ابعاد مختلفی به خود بگیرد و همکاریهای تهران و دوحه راهبردی شود اما این مهم نیازمند گذشت زمان است.