پهن‌کردن بساط دستفروشان در جای‌جای شهر و سد معبر سال‌هاست با پیاده‌روها و خیابان‌های شهرهای مختلف ازجمله تهران انس گرفته و گویا این زخم کهنه قرار است همچنان بر پیشانی خیابان‌ها و سینه پیاده‌روها باقی بماند. سد معبر یکی از قدیمی‌ترین مشکلات و معضلات تهران بوده و هست؛
به گزارش ایران‌جیب به نقل از صمت، معضلی که هر سال در روزهای پایانی سال با افزایش تعداد دستفروشان در سطح شهر بیشتر از قبل به چشم می‌آید. گهگاه هم برخوردهای تند و ضربتی ماموران انضباط شهری با دستفروشان را دیده‌ایم که گاه کار به کتک و کتک‌کاری هم کشیده شده است. هر چه به روزهای پایانی سال نزدیک‌تر می‌شویم در کوچه و خیابان‌های شهر و حتی واگن‌های مترو شاهد تعداد بیشتری دستفروش هستیم که برای فروش کالاهای خود گوشه‌ای از سطح خیابان را اشغال کرده و بساط خود را در پیاده‌روها و گاه تا میان خیابان نیز پهن کرده‌اند. پیاده‌روها به تصرف اجناس درآمده و اگر بخواهی از باریکه لاغر پیاده‌روهای شهر گذرکنی، با اجناس رنگارنگی روبه‌رو می‌شوی که گلوی راه را سد کرده و عابران مجبورند یا یکی‌یکی بگذرند یا راه خود را میان ماشین‌ها بیندازند. صرف‌نظر از بازار بزرگ تهران که در این روزها جای سوزن انداختن ندارد، تقاطع خیابان‌های جمهوری – ولیعصر، انقلاب-ولیعصر، میدان ولیعصر و نیز برخی مراکز خرید نظیر آریاشهر و گیشا محل خوبی برای تجمع دستفروشان محسوب می‌شود. برخی خیابان‌ها مانند جمهوری در شب‌های پایانی سال غیرقابل تردد شده و گاه نیروهای پلیس مجبور می‌شوند بخشی از خیابان را ببندد تا عابران امکان تردد پیدا کنند.
دوراهی برخورد و معیشت
نحوه برخورد شهرداری با دستفروشان همواره محل بحث و چالش است. در همین زمینه پرویز سروری عضو شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر اینکه دستفروشی، نتیجه ضعف سیاست‌های اقتصادی است، به صمت گفت: هرچقدر که دستفروشان جمع‌آوری شوند بازهم براثر مشکلات اقتصادی عده‌ای به این کار روی می‌آورند. شهرداری با یک معضل اجتماعی در این رابطه روبه‌رو است و اگر بخواهد با دستفروشان برخورد کند پدیده زشت دستفروشی به ناهنجارهای اجتماعی تبدیل خواهد شد؛ بنابراین موضوع را باید به شکل ریشه‌ای حل کرد و با برخورد تند و فیزیکی این مسئله قابل‌حل نیست. وی در ادامه افزود: براساس قانون شهرداری باید با سد معبر و دستفروشی برخورد کند اما این برخورد باید با ملاحظات جدی‌تر انجام شود. همچنین باید از افراد پخته‌تر که درد جامعه را می‌دانند استفاده کرده تا برخوردهای خشن رخ ندهد. اما درمجموع جمع‌کردن سد معبر منجر به درگیری می‌شود زیرا مردم در جریان موضوع نیستند و از دستفروش دفاع می‌کنند.
سروری با اشاره به اینکه مشکل شهرداری تضاد بین اجرای وظیفه قانونی‌اش و واقعیتی به نام امرارمعاش برخی از شهروندان با استفاده از دستفروشی است، عنوان کرد: شهرداری نمی‌تواند وضعیت اقتصادی جامعه را نبیند درنتیجه در دوراهی می‌ماند. این در حالی است که اگر با دستفروشی مقابله نشود این پدیده توسعه یافته و مشکلات بسیاری از افزایش گره‌های ترافیکی گرفته تا از بین رفتن کنترل بر سلامت عرضه کالا و افزایش قاچاق بر اثر کاهش نظارت حاکمیت را ایجاد می‌شود. از طرف دیگر مغازه‌داران و صاحبان کسب به این موضوع معترض هستند که با وجود هزینه‌های زیاد برای مالیات، آب و برق و سایر هزینه‌ها، این دستفروشان مزاحم کار آنها می‌شوند.
تسکینی به نام بازارچه‌های موقت
عضو شورای اسلامی شهر تهران همچنین با تأکید بر اینکه سیاست‌هایی مانند توسعه بازارچه‌های خوداشتغالی، جمعه‌بازارها و... می‌تواند در کوتاه‌مدت به شکل یک مسکن عمل کند اما در درازمدت مشکل دستفروش‌ها را حل نکرده و اشتغال شهر را نابود می‌کند، به صمت گفت: دستفروش‌ها تمکن مالی ندارد به همین دلیل در بازارچه‌ها مالیات نمی‌دهد و اگر توسعه بازارچه‌ها اگر از حد طبیعی خارج شود مشاغلی که مالیات پرداخت می‌کنند و هزینه می‌دهند هم به دستفروشی روی می‌آورند تا از پرداخت مالیات و سایر هزینه‌ها معاف شوند و درآمد خوبی هم داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه تا زمانی‌که اقدامات اساسی برای حل مشکل اشتغال انجام نشود این موضوع به شکل یک غده در دل شهر باقی می‌ماند، افزود: مقابله با دستفروشی بسته‌ای گسترده از اقدامات ارگان‌های مختلف دولتی برای رونق اقتصادی و خروج از رکود و تورم، تکیه بر تولید داخلی و مبارزه با قاچاق کالا را می‌طلبد.
نبود زیرساخت
وی در پاسخ به این سوال که چرا در شهرهای ایران نیز مانند بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا، دستفروشی به‌عنوان یک شغل رسمی شناخته نمی‌شود، گفت: متاسفانه در کشور ما زیرساخت‌های لازم برای این موضوع به‌وجود نیامده است؛ در کشورهای پیشرفته مباحثی مانند قانون مالیات‌ها، حقوق کارگرانی که بیکار می‌شوند، ساماندهی و نظارت‌ها به‌درستی تعریف شده‌اند و دستفروش‌ها در این کشورها با شرایط کنترل‌شده و به شکل دوره‌ای به فعالیت می‌پردازند و حتی مالیات هم پرداخت می‌کنند. همچنین در شرایط فعلی کشور ما اگر دستفروشی در شهرهای کلان به‌عنوان یک شغل رسمی تعریف شود این امر باعث می‌شود تا روستاییان بیشتری به مهاجرت به این کلان‌شهر تشویق شوند و دستفروشی را شغل مناسبی برای خود بدانند؛ زیرا همان‌طور که گفته شد زیرساخت‌های لازم شکل نگرفته است. سروری ادامه داد: بسیاری از دستفروشان از قشرهای نیازمند و شریف جامعه هستند و به‌طور قطع مجرم نیستند اما نباید از یاد برد در این میان باندهایی وجود دارند که تنها با در نظر گرفتن سود شخصی افرادی را از شهرستان با دستمزد ناچیز به شهرهای بزرگ هدایت می‌کنند تا با ایجاد شبکه‌های دستفروشی سود کلان به جیب بزنند.
شهرداری، ضابط قضایی
به استناد ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، شهرداری‌ها وظیفه دارند نسبت به رفع سد معبر از اماکن و معابر اقدام کنند و این یک الزام قانونی است، محمد حقانی عضو کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با بیان این مطلب به صمت گفت: دراین‌باره دست شهرداری باز است حتی قانون‌گذار به شهرداری اجازه داده که بدون نیاز به مجوز نهادهای قضایی مانند دادستانی نسبت به جمع‌آوری دستفروشان اقدام کند و نیاز به حکم قضایی هم ندارد و خود می‌تواند به‌عنوان ضابط قضایی عمل کند. حقانی در ادامه افزود: اما آنچه که دست شهرداری را تا حدود زیادی در این‌باره بسته نگاه داشته بحث معیشت و اشتغال این دستفروشان است؛ زیرا در شرایط نامطلوب اقتصادی نمی‌توان به‌زور دستفروشان را از این کار بازداشت. اما باید به این نکته نیز توجه داشت که اگر یک بررسی از دستفروشان شهر تهران داشته باشیم، متوجه می‌شویم که تعداد دستفروشان واقعی در مقابل افراد وابسته به باندهای رانت‌خواری که توسط بالاسری‌های خود هدایت می‌شوند، کمتر است؛ بنابراین شهرداری می‌تواند برای این تعداد دستفروش واقعی در مناطق، محلی را اختصاص دهد تا کالاها و محصولات خود را بفروشند.
مدیریت همه‌جانبه
وی با اشاره به اینکه حل این مشکل یک تصمیم قاطع و مدیریت همه‌جانبه می‌خواهد، اظهار کرد: حل هرکدام از مسائل و مشکلات شهری ازجمله معضل دستفروش‌ها، کودکان کار و بی‌خانمان‌ها نیازمند روش‌های ویژه خودش است و همه دستگاه‌ها و نهادها ازجمله بهزیستی، شهرداری و سایر متولیان باید در کنار یکدیگر و البته به محوریت شهرداری به فکر حل این معضلات باشند.
عضو شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر اینکه اگر دستفروشی ساماندهی نشود پیامدهای زیادی خواهد داشت، به گفت: یکی از این پیامدها این است که در شرایط فعلی با توجه به درآمد خوب دستفروشان و رعایت‌نشدن قوانین به‌وسیله آنها، ممکن است بسیاری افراد دیگر به این امر تشویق می‌شوند و به حاشیه کلان‌شهرها مهاجرت و برای امرارمعاش دستفروشی را انتخاب کنند.
مثلث اقتصاد، تولید و اشتغال
در کشورهای پیشرفته دنیا دستفروشان با مشخص بودن نوع کالایی عرضه می‌کنند و داشتن مجوز به فعالیت می‌پردازند، حسین ساسانی، اقتصاددان با اشاره به این موضوع به صمت گفت: در این‌چنین شرایط ساماندهی شده، دستفروشان آسیبی به جامعه و تردد افراد وارد نمی‌کنند، سد معبر ایجاد نمی‌کنند و به شکل نظام‌مند کار خود را انجام می‌دهند.
وی با تاکید بر اینکه برخوردهای ضربتی راه‌حل این موضوع نیست، اظهار کرد: باید با مدیریت درست به فکر حل این معضل بود؛ اقتصاد، تولید و اشتغال به‌طور کامل به‌هم‌پیوسته هستند وقتی‌که تولید و صنعت به‌خوبی کار نکنند نمی‌توان اقتصاد پویایی داشت و ایجاد اشتغال کرد درنتیجه بسیاری از افراد جامعه برای امرارمعاش به کارهایی مانند دستفروشی روی می‌آورند.
این استاد اقتصاد در پایان افزود: متأسفانه ازلحاظ مدیریت در کشور با مشکل روبه‌رو هستیم و باید با بهره‌گیری از روش‌های مدیریتی درست و به‌کارگیری مدیران توانمند، به فکر حل معضلات اقتصادی باشیم تا بتوان منابع انسانی کارآمد پرورش داد و نیروهای مناسب را در جاهای مربوط به خود به کار گرفت، همچنین باید با استفاده از فناوری‌های روز دنیا فرآیند تولید را در مسیر درست پیش برد و موضوع اشتغال را سروسامان دهیم؛ زیرا در این‌چنین شرایطی است که می‌توان به فکر حل مشکلات و معضلاتی مانند معضل دستفروشی بود.
به گزارش صمت، آنچه روشن است اینست که برخورد فیزیکی و غیظ و غضب هیچ‌گاه علاج این درد نبوده و نخواهد بود بلکه باید با برنامه، تدبیر و مدیریت درست این ناهنجاری ساماندهی و چاره‌ای برای دستفروشان واقعی اندیشیده شود و تصمیم‌های مدیران باید از مرز کاغذها و تبصره‌ها فراتر رفته تا به عمل برسد؛ چراکه حل این معضل به‌طور مستقیم با اشتغال و درآمد شهروندان ارتباط دارد.