تا چندی پیش، غذای خوب، هتل های با کیفیت، امکانات رفاهی و تفریحی به روز و بسیاری از امکانات دیگر، مجموعه خصوصیات مثبتی بودند که سیستم گردشگری ترکیه را تشکیل می دادند؛ ویژگی هایی که باعث شده بودند اغلب گردشگران جهان به ترکیه به عنوان یکی از برترین مقاصد تفریحی جهان نگاه کنند.
با این وجود گردشگری ترکیه پرواز طولانی مدتی را تجربه نکرد و پس از پروازی کوتاه مدت در آسمان اقتصاد جهان، فرودی تلخ را پشت سر گذاشت؛فرودی که بی ارتباط به شرایط تلخ و ناگوار تروریستی و شرایط سنگین سیاسی این روزهای ترکیه نیست.
حملات تروریستی و سازمان یافته گروه های مخالف داخلی و خارجی (از داعش تا گروه های مخالف دولت اردوغان) باعث شد بسیاری از گردشگران، عطای شنا در آب های مدیترانه، آفتاب گرفتن در سواحل و خرید کردن در فروشگاه های متعدد را به لقایش ببخشند. لغو شدن تعداد زیادی بلیت و کاهش آمار گردشگران در طول سال های 2015 و 2016 میلادی نشان می دهد ترکیه از روزگاران خوش خود فاصله گرفته است.
از این رو یکی از پرسش های مهم اقتصادی در مورد گردشگری ترکیه، آینده این پرنده پر شکسته ای است که سودای پول سازی مدام داشت. نمای کنونی گردشگری ترکیه با افت شدیدی مواجه است. براساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی مؤسسه آمار ترکیه، طی ماه های ژانویه، فوریه و مارس 2016 درآمدهای گردشگری ترکیه به 4.07 میلیارد دلار کاهش یافته است. و کارشناسان پیش بینی می کنند این کاهش درآمد به دلیل سیاست های غلط اردوغان همچنان ادامه داشته باشد.
ترکیه و آرزوی گذشته
افت شدید تعداد گردشگرهای خارجی در ترکیه، موضوعی عجیب و جدید نیست. در همین حال نگاهی به گزارش جدید ایندیپندنت نشان می دهد حضور گردشگران بریتانیایی به دلیل ناملایمات و مشکلات تروریستی، به شدت کاهش یافته است. وب سایت گردشگری بریتانیایی operator در جدید ترین مقاله خود به همین موضوع اشاره کرده و می نویسد: تعداد گردشگران بریتانیایی ترکیه کاسته شده و تعداد متقاضیان سفر به این کشور مثل سال های گذشته نیست، اما سفر به ترکیه قطع نشده است.
اما چرا گروهی از بریتانیایی ها با وجود تمامی مشکلات تروریستی و امنیتی، حاضرند پوندهای خود را به لیر ترکیه تبدیل و سرمایه های خود را در این کشور صرف کنند؟
بی بی سی در گزارشی جالب به موضوع گردشگران بریتانیایی پرداخته و به نوعی پاسخی جالب به این سوال داده است. به عقیده کارشنـــاسان بی بــی سـی، گردشگران انگلیسی، در ترکیه از دو موضوع متفاوت سود می برند. از یک سو گردشگران بریتانیایی نسبت به دیگر سفرهای خود، هزینه های کمتری برای سفر به ترکیه پرداخت می کنند و از سویی دیگر، سفر به ترکیه هر آنچه یک بریتانیایی تمایل دارد در اختیار داشته باشد، به وی ارائه می کند.
مزایایی مثل حمام آفتاب، موج سواری در دریا و بسیاری از موارد مشابه دیگر باعث شده است انگلیسی ها هرچند کمتر از قبل اما کماکان جزو مشتری های سفر به ترکیه باشند.
روسیه همچنان در حالت قهر است
اما موضوع در مورد روسیه بسیار متفاوت است. تا چهار سال پیش، یکی از بازارهای اصلی گردشگری ترکیه تحت سلطه گردشگران روسی قرار داشت، اما مدتی است که تعداد گردشگران روسی حاضر در ترکیه افتی قابل ملاحظه را پشت سر گذاشته است. عده ای از منتقدان سیاست های اردوغان معتقدند عدم توجه دولت وی به پایداری تعاملات سیاسی و به وجود آمدن بگومگوهای مختلف بین وی و رهبران برخی کشورهای منطقه از جمله پوتین، زمینه را برای کاهش تعداد گردشگران فراهم کرده است.
به نظر می رسد نابسامانی در روابط ترکیه و روسیه بسیاری از فعالان اقتصاد این کشور را نیز متضرر کرده باشد. برای مثال، مغازه داران آنتالیایی که به فروش انواع البسه می پرداختند، معتقدند پس از آنکه تعداد گردشگران روسی بازدیدکننده ترکیه کاهش پیدا کرد، حجم فروش این مغازه ها نیز به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و نسبت به سال های گذشته افتی قابل توجه را پشت سر گذاشته است.
برخی از مغازه داران ترکیه که در حوزه جواهرات، پوشاک و زیورآلات فعالیت می کنند در گفت وگو با BBC به این موضوع اشاره کرده اند که از زمانی که تعداد روس هایی که به ترکیه سفر می کنند کمتر شده، فروش این نوع محصولات نیز به شدت کاهش پیدا کرده است.
درواقع به نظر می رسد روس ها در خرید انواع این محصولات بسیار دست و دلباز عمل می کرده اند. این همان موضوعی است که از دید بسیاری از افراد به عنوان نقطه ضعف و قوت توامان ترکیه شناخته می شود. درواقع ترکیه طی سال های اخیر از صنعت مد و پوشاک خود سود قابل توجهی کسب کرده است، با این وجود، بخش مهمی از بار موفقیت تجاری این کشور از طریق ورود گردشگران به کشور تأمین می شود.
گردشگری ترکیه در معرض تند باد
نشریه دیلی اکسپرس با انتشار گزارشی از شرایط گردشگری ترکیه از زاویه ای متفاوت و جالب توجه به این موضوع پرداخته است. براساس این گزارش، نگاهی به فعالیت های ترکیه در حوزه صنعت توریسم، نشان می دهد این صنعت هنوز به طور کامل دستخوش شکست یا توقف نشده است.
در بخشی از این گزارش به سابقه وقوع عملیات های تروریستی در کشورهای مهم دیگری مثل فرانسه اشاره شده است. درواقع کارشناسان این نشریه بسیارخوش بینانه معتقدند بروز مشکلات متعدد در گردشگری ترکیه هنوز به فلج شدن صنعت گردشگری این کشور منجر نشده است.
نگاهی به سوابق سیاسی و تاریخی ترکیه، نشان می دهد این کشور پس از سال های حکومت آتاتورک به مرور به سمت توسعه صنعت گردشگری گرایش پیدا کرد. این گرایش که ابتدا با هدف جذب سرمایه های خارجی و افزایش مبادلات تجاری شکل گرفته بود، به مرور زمان به بخشی مهم از رشد و توسعه بلند مدت این کشور تبدیل شد.
شاید بسیاری از افرادی که نسبت به تاریخ و شرایط ملی و فرهنگی ترکیه کم اطلاع هستند، حوادث اخیر ترکیه را بی سابقه ارزیابی کنند. با این وجود، ترکیه در طول سال های پایانی دهه 80میلادی نیز درگیر حواشی متعددی بود. برای مثال در سال 1984 میلادی، حزب کارگران کرد ترکیه و دولت وقت، با یکدیگر درگیری شدیدی داشتند؛مجادله ای که در نهایت به مرگ بیش از 45 هزار تن منجر شد.
درواقع علاوه بر درگیری های قومی و مذهبی، ترکیه در طول تاریخ بارها آماج مشکلات درونی و بیرونی و اختلافات منطقه ای شده است، با این وجود تاکنون زنجیره صنعت گردشگری این کشور از هم گسسته نشده و در طول تاریخ پایدار مانده است. اما اینبار ترکیه وضعی دگرگونه دارد سیاست های اردوغان می توانند پاره کننده این زنجیر باشد و گردشگری ترکیه را به خاکستر بنشاند.
- مترجم رویا پاک سرشت