اگر بگوییم دوران پشت‌میز نشینی سر آمده و جوانان باید با کسب مهارت و عزم عالی به کارآفرینی و نوآوری روی بیاورند تا علاوه بر ایجاد اشتغال برای خود، برای دیگران هم فرصت شغلی درست کنند، شاید چندان هم بیراه نگفته باشیم.
به گزارش ایران‌جیب به نقل از صمت، یکی از راهکارهای مهم و البته جذاب که امروز برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد به آن توجه می‌شود کسب و کارهای خانگی است و می‌توان گفت ۱۵ تا ۸۰ درصد نیاز اشتغال ۱۵۰ کشور را همین مشاغل خانگی تامین می‌کند. به طوری که تایوان با شعار«هر خانه یک کارخانه و هر کارخانه یک خانه» جهش اقتصادی خود را از کسب و کار خانگی آغاز کرد و ۸۰درصد فعالیت‌های اقتصادی این کشور با این مشاغل در ارتباط است. در ایران نیز قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در ایران در سال ۱۳۹۰ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد؛ قانونی که براساس آن اگر اشخاص فعالیت‌های منطبق بر تعریف این مشاغل را داشته باشند و به عنوان پشتیبان چند نفر را زیرپوشش قرار دهند و در منزل مشغول کار کنند، تا سقف یک میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه می‌گیرند.
در شرایطی که حمایت و پشتیبانی از تولیدات داخلی و لزوم توجه ویژه به اقتصاد مقاومتی، یکی از نیازهای مهم کشور است و رهبر معظم انقلاب بارها بر این موضوع تاکید فرموده‌اند، مشاغل خانگی می‌تواند راهکار مناسب ایجاد اشتغال و کسب درآمد و حفظ استقلال خانواده باشد. کسب و کار خانگی به آن بخشی از کسب و کارها گفته می‌شود که ممکن است لزوما مشارکت همه اعضای خانواده را در بر نداشته باشد و فقط یک یا چند نفر از اعضای خانواده در آن به فعالیت اقتصادی مشغول باشند. از نظر سازمان بین‌المللی کار، موقعیت مکانی یعنی وجود کسب و کار در منزل تلقی کردن آن به عنوان مشاغل خانگی است. این در حالی است که کسب و کار خانوادگی، به کسب و کارهایی گفته می‌شود که فعالیت‌های اجرایی (مدیریتی-مالی) و عملیاتی آنها بر عهده اعضای یک یا چند خانواده باشد و تصمیم استراتژیک و سرنوشت‌ساز درباره شرکت یا کسب و کار ازسوی آنها اتخاذ شود. به طور خلاصه می‌توان به مشاغلی که با عضویت اعضای خانواده در فضای مسکونی و در قالب یک طرح کسب و کار مجاز بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می‌گیرد، مشاغل خانگی گفت.
کارشناسان و کارآفرینان چه می‌گویند؟
فرشته دست‌پاک کارشناس حوزه مشاغل خانگی در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه مشاغل خانگی ریشه در فرهنگ ما و پیشینه چند ساله دارد، گفت: فعالیت در این حوزه بحث جدیدی نیست و قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی که سال ۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید برای رسمیت بخشیدن به اینگونه فعالیت‌های غیررسمی و سازماندهی و ساماندهی آنها بود. بعد از گذشت ۶ سال از اجرای این قانون، بسیاری از متقاضیان فعالیت در این حوزه در وضعیت‌های «مستقل - زیر پوشش و پشتیبان» از راه ثبت نام در سامانه شناسایی شده‌اند ولی نمی‌توان گفت تمامی این افراد شرایط انجام فعالیت در خانه را دارند و باید پس از بررسی یا نظارت‌های دوره‌ای و مرتب آنها را شناسایی کرد. دست‌پاک در ادامه افزود: تعریف شغل خانگی در ایران با تعریف آن در کشورهای دیگر متفاوت است و در نتیجه تمامی مشاغل خانگی تعریف شده در دنیا مانند مشاغل مربوط به خدمات در خانه، نگهداری سالمندان و نظافت در منازل را در برنمی‌گیرد. به طور کلی کسب و کارهای اقتصادی مبتنی بر خانه به ۳ دسته کسب‌وکار خانگی، کسب‌وکار مبتنی بر خانه و کارآفرینی مبتنی بر خانه تقسیم می‌شوند.
این کارشناس اشتغال در حوزه فرش و صنایع دستی درباره نیازهای راه انداختن یک کسب‌وکار گفت: برای انجام فعالیت خانگی لازم است افراد، بازار را شناسایی و با توجه به نیاز بازار نسبت به فعالیت مورد نظر، آموزش مهارتی را کسب کنند و حداقل سرمایه اولیه برای شروع فعالیت، خرید مواد اولیه و وسایل مورد نیاز را داشته باشند؛ بعد از تهیه و تولید محصول، توانایی بازاریابی و فروش امری ضروری است. دست‌پاک با تاکید بر اینکه بسیاری از فعالان مشاغل خانگی مشکل بازار و فروش محصولات خود را دارند، اظهار کرد: لازم است دولت در این زمینه حمایت‌هایی مانند تبلیغات، برگزاری نمایشگاه و بازارچه‌های فروش محصولات از طریق فیزیکی، مجازی یا هماهنگی با دستگاه‌های اجرایی مربوط و سایر موسسه‌های مردم‌نهاد را از کارآفرینان این حوزه داشته باشد. یکی دیگر از مشکلات فعالان در مشاغل خانگی مهارت ناکافی در کسب‌وکار، شناسایی بازار، روش‌های موثر تبلیغات، بازاریابی و فروش است که دولت باید بعد از ارائه مجوز مشاغل خانگی نسبت به توانمندسازی متقاضیان این مشاغل اقدام کند. وی نهادهای اصلی مرتبط با مشاغل خانگی و کارآفرینی را وزارت جهاد کشاورزی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و صندوق کارآفرینی امید عنوان کرد و گفت: هر چند مشاغل خانگی دارای ظرفیت‌ها و توانایی‌های قابل توجه برای ایجاد اشتغال هستند ولی مشکلاتی نیز گریبانگیر افراد مرتبط با این مشاغل است.
شاید دلیل برخی از این مشکلات، نبود قانونی برای ساماندهی و شناسه‌دار کردن این مشاغل و کمبود مشوق‌های حمایتی و نظارتی دولتی (نظیر اعطای تسهیلات، تعریف جوایز، تعیین بیمه‌ها و... ) در این زمینه باشد. کارشناس اشتغال در حوزه فرش و صنایع دستی افزود: یکی از انواع مشاغل خانگی، رشته‌های صنایع دستی هستند. می‌توان خانه‌ها را به محلی برای تولید صنایع دستی تبدیل کرد زیرا اینگونه صنایع نیاز به فضای زیاد یا دستگاه‌های ویژه‌ای ندارند و به راحتی می‌توان اتاقی از منزل را به کارگاهی کوچک تبدیل کرد. کشور ما به دلیل پیشینه فرهنگی و تاریخی خود، کشوری توانمند در زمینه صنایع دستی است به نحوی که ایران به همراه چین و هند، ۳ قطب برتر صنایع دستی در جهان شناخته می‌شوند. در کشور ما حدود ۲۴۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که لزوم توجه بیشتر به این بخش را نمایان می‌سازد. امکان فعالیت در فضاهای محدود، استفاده از مواد اولیه در دسترس، ابزار و فناوری ساده و ابتدایی، مهارت مبتنی بر آموزش سینه به سینه، نیاز به سرمایه محدود و تبلیغ و انتشار فرهنگ بومی از ویژگی‌های تولید صنایع دستی به عنوان یکی از انواع مشاغل خانگی به شمار می‌آیند.
کسب و کارهای اینترنتی یکی دیگر از انواع مشاغل خانگی هستند؛ محمود کریمیان، یکی از کارآفرینان در این حوزه، در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه کارآفرینی در شرایط موجود کشور با ریسک بسیار زیادی همراه است، گفت: هرچند هنوز موانع زیادی پیش روی کارآفرینان است اما خوشبختانه در چند سال اخیر دولت حمایت‌هایی خوبی از کارآفرینان داشته و نگاه بخش خصوصی هم به این بحث بسیار بهتر و مثبت‌تر شده که زیاد شدن تعداد استارت‌آپ‌ها گواه این مدعاست. هر چقدر شمار فعالان و کارهای این حوزه بیشتر شود به‌طور قطع رقابت‌ها به نحو مطلوب‌تری شکل می‌گیرد و باعث ارائه کارهای بهتر خواهد شد. کریمیان در ادامه افزود: در کشورهای پیشرو در این زمینه نیز ابتدا فضای کارآفرینی را بزرگ کرده و ظرفیت آن را بالا برده‌اند و با ورود افراد زیاد به این حوزه کارهای با کیفیت و موفقی را انجام داده‌اند. کشور ما در ابتدای این مسیر قرار دارد و نیاز است توجه ویژه‌ای به این موضوع کنیم. حمایت دولت از مرکز رشدها و شتاب‌دهنده‌ها یکی از مواردی است که باعث رونق کارآفرینی خواهد شد.
مزایای مشاغل خانگی
پژوهشگران و کارشناسان معتقدند حفظ اصول انسانی در محل کار، توجه به عملکرد بلندمدت و تاکید بر کیفیت، مهم‌ترین مزایای کسب و کارهای خانگی هستند. همچنین کم بودن هزینه راه‌اندازی، کم بودن میزان ریسک سرمایه‌گذاری، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه، حذف هزینه رفت و آمد، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده، امکان کارکردن به طور پاره وقت، تناسب با ویژگی‌های جسمی افراد معلول و کم‌توان، آزادی و استقلال عمل بیشتر، نیاز به آموزش‌های ساده و کوتاه‌مدت، ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی و اشتغال زنان و انعطاف‌پذیری کار و توسعه فرهنگ کار در خانواده از مهم‌ترین دلایل رویکرد مردم به مشاغل خانگی است.
پژوهش‌های زیادی درباره کسب و کار خانگی و عوامل موثر بر آن انجام شده که به طور کلی می‌توان این عوامل را به ۳ دسته عوامل مربوط به امور شخصی (ریسک‌پذیری، مهارت‌های مدیریتی، گرایش به نوآوری)، عوامل مربوط به امور خانگی(تمایل اعضای خانواده برای پیوستن به کسب و کار، حاکمیت خانواده، تاثیر روابط خانواده بر روابط کاری) و عوامل محیطی (محیط فرهنگی، اجتماعی، محیط قانونی، محیط کسب و کار، محیط فنی و اقتصادی) تقسیم کرد. خوشایند نبودن تداخل محیط کار و زندگی برای سایر اعضای خانواده، محدود شدن ارتباط با بازار و فروش محصولات، کم بودن تعداد تولیدات و یا سطح خدمات قابل ارائه به دلیل محدودیت تعداد نیروی انسانی و تعریف نشدن بیمه‌های اجتماعی خاص این مشاغل، مشکلاتی هستند که بیشتر فعالان در حوزه مشاغل خانگی با آنها مواجه هستند.