امروز صبح که خورشید طلوع کرد، بورس در ایران 49 ساله شد و سال بعد این موقع، عمر بازار سرمایه در ایران به 50 سالگی خواهد رسید و می‌توان تولد نیم قرن شدن آن را تبریک گفت.
امروز صبح که خورشید طلوع کرد، بورس در ایران 49 ساله شد و سال بعد این موقع، عمر بازار سرمایه در ایران به 50 سالگی خواهد رسید و می‌توان تولد نیم قرن شدن آن را تبریک گفت؛ تولدی که هر سال بی‌سر و صدا می‌آید و می‌رود، بدون آن که متولیان بازار سرمایه در این روز برای بورس شمعی روشن کنند و تولدش را تبریک بگویند.
بر این اساس باید گفت سفر دو کارشناس هلندی و بلژیکی به ایران در سال 1315 به منظور بررسی امکانات قانونی تشکیل سازمان بورس کافی بود تا مقدمات مطالعات اتاق صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی فراهم و در سال 1341 با تشکیل کمیسیونی موضوع تاسیس بورس اوراق بهادار به صورت جدی دنبال شود.
و سرانجام در سال 1345 بود که قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران تهیه و به مجلس ارائه و تصویب شد و درست 49 سال در چنین روزی با عرضه و معامله سهام بانک توسعه معدنی و صنعتی و شرکت نفت پارس در ساعت 11 صبح پانزدهمین روز بهمن سال 1346، بورس ایران متولد شد و شروع بکار کرد. بورسی که حالا گفته می شود 7 میلیون سهامدار دارد که البته تعداد کمی از آنها این روزها مشغول معامله در تالار شیشه ای هستند و از همه چیز مهمتر این که وقتی بازار سرمایه کشور را با سایر کشورهای همتراز خود مقایسه می کنیم، در واقع قدری از غافله عقب هستیم.
از سوی دیگر هر چند در مجموع حجم و ارزش معاملات در دهه گذشته نسبت به دهه‌های قبل از آن رشد چشمگیری داشته اما تعداد سهامداران و فرهنگ سهامداری در کشور متناسب با این رشد نبوده است و به لحاظ رفتارشناسی نیز کماکان دادوستد اوراق بهادار در بورس کشور بر بستر هیجان انجام می شود.
به همین منظور نگاهی به آخرین تحولات بازار سرمایه نشان از تاثیر مستقیم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر بروز رفتارهای هیجانی معامله گران بورسی دارد. هیجانی که موجب شد همزمان با انتشار نتیجه نهایی انتخابات ایالت متحده شاخص بورس افت 1500 واحدی را در نوزدهمین روز از دومین ماه سومین فصل امسال به خود ببیند و بیشتر نمادهای معاملاتی نیز روند منفی را طی کنند و در برخی موارد نیز با تشکیل صف فروش به کار خود پایان دهند.
جدای از این موضوع که واکنش معامله گران بورسی به انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا هیجانی و موجب ریزش بی منطق شاخص و قیمت سهام در بورس شد باید گفت سالهاست که هیجان و هیجان زدگی معامله گران به عنوان درد کهنه و آفت بورس مطرح است و وقتی به هر دلیلی شاخص بورس و قیمت سهام در بازار کاهش یا افزایش پیدا می کند، موجی از هیجان زدگی را در بازار سهام شاهد هستیم که این موضوع از قضا در بازار منفی بیشتر رخ می دهد؛ چرا که در بازار نزولی برخی سرمایه گذاران بدون توجه به ارزندگی سهام، تنها برای ذخیره کردن سودشان و یا جلوگیری از افت بیشتر سرمایه خود اقدام به حضور در صف های فروش می کنند که این موضوع یعنی افت بیشتر و هیجان افزون تر در بازار سرمایه.
از سوی دیگر توقف طولانی مدت نمادها در بازار سرمایه نیز یکی دیگر از غصههای سهامداران در تالار شیشه‌ای است که این روزها داستان توقف طولانی مدت نمادهای معاملاتی بزرگ و اثرگذار گروه بانکی در بورس نمونه عینی آن هستند.
همچنین یگی دیگر از معضلات بورس ما برای سهامداران، دست کوتاه معامله‌گران بورس از سود تقسیمی مجامع است و در حالی شرکت‌های بورس هر سال بخشی از درآمد و دارایی خود را تحت عنوان سود تقسیم می کنند که این موضوع، شرکتها را از منابع مالی خالی کرده و بنگاهها دسترنج یکساله‌شان را صرف خریدن رضایت سهامداران می‌کند.
بر این اساس جدای از درستی و نادرستی پرداخت سود توسط شرکتها که در سالهای آتی هم ادامه خواهد داشت، موضوع قابل تامل، رسیدن این سود به دست سهامداران است؛ چرا که بر اساس قانون تجارت 8 ماه پس از تصمیم بر تصویب و تقسیم سود در مجمع عمومی، سهامداران باید سودهای خود را دریافت کنند که در برخی مواقع بسیاری از شرکتها سود تقسیمی را در مدت زمان بسیار طولانی‌تر پرداخت می‌کنند و گاهی نیز نرسیدن، مقصد سودهای تقسیمی می شود که این اتفاق یعنی "کوتاه ماندن دست سهامداران بورسی از سود تقسیمی مجامع"!
از سوی دیگر دستکم در یک سال گذشته که برجام وارد فاز اجرایی شده است نیز موضوع ورود سرمایه خارجی به اقتصاد و بازار سرمایه بیش از هر چیز موجب ذوق‌زدگی مسئولین و نیز متولیان بازار سرمایه شده که بنظر می‌رسد این خواب خوش، بی‌تعبیری را به همراه داشته باشد؛ چرا که موضوعاتی چون تکیه محکم اقتصاد بر نفت و تهدید بزرگی چون ارزان شدن آن و نیز کاهش درآمدهای کشور، چند نرخی بودن ارز و در پس آن سردرگمی تولید کنندگانی که مواد اولیه و محصولات آنها بر پایه واردات و صادرات است، بلاتکلیفی ورود سرمایه گذاران خارجی در پشت درهای ارز چند نرخی، اصرار دولت بر سیاستهای انقباضی در راستای تحقق شعار کنترل تورم بدون وجود برنامه ای برای خروج از این رکود، بلاتکلیفی برخی صنایع از جمله پلایشی ها و معدنی ها در پی نامشخص بودن نرخ خوراک و بهره مالکانه، عدم تحقق اهداف خصوصی سازی و بزرگ بودن دولت و نیز کوچک بودن بخش خصوصی، تعیین دستوری قیمت‌ها، افزایش بهای تمام شده کالاهای تولیدی و خدمات ارائه شده، محدودیت نقدینگی در بخش‌های متعدد واحدهای تولیدی و صنعتی، قدیمی بودن تکنولوژی و مستهلک بودن دستگاهها، ضعف های مدیریتی و ... از جمله موانعی هستند که برای رسیدن به اقتصاد و بازار سرمایه‌ای پویا و پررونق باید از سر راه برداشته شوند.
همچنین این روزها در حالی بازار سرمایه و سهامدارانش روزهای بی‌رونقی را پشت سر میگذارند که موضوعاتی چون وابستگی اقتصاد کشور به نفت، سایه سنگین رکود بر اقتصاد و بازار سرمایه کشور، ادامه تحریم‌ها و پابرجا بودن مشکلاتی همچون مراودات بین‌المللی بانکها و مشکل نقل و انتقال پول به کشور، ادامه مشکلات موجود در صنایع از جمله نرخ خوراک و بهره مالکانه، دخالت دولت در اقتصاد، چند نرخی بودن ارز، تعیین دستوری قیمت‌ها، کاهش نیافتن نرخ بهره، افزایش بهای تمام شده کالاهای تولیدی و خدمات ارائه شده، محدودیت نقدینگی در بخش‌های متعدد واحدهای تولیدی و صنعتی، تاثیرات نامطلوب تحریم ها، قدیمی بودن تکنولوژی و مستهلک بودن دستگاهها، ضعف های مدیریتی و مواردی این چنینی کماکان گریبان اقتصاد و بورس کشور را گرفته است و تا این مشکلات رفع نشود نمی توان به رونق و تعمیق بازار سرمایه در کشور امید داشت.
بازاری که امروز و در 49اُمین سالگرد تولدش به دلیل عدم وجود چشم‌اندازی مشخص، نقدینگی انگیزه‌ای برای ورود به آن ندارد و بی‌رمق است؛ و مسئولین اقتصادی و متولیان بازار سهام حالی از آن نمی‌پرسند.
با این وجود (بورس تهران، "تولد مبارک") ...
- مهدی حاجی وند