گزارشی از تقلب در ساخت سوسیس و کالباس

آرمان- حسین حلاج:  حاشیه های مربوط به تولید سوسیس و کالباس در ایران تمامی ندارد. در حالی که سال گذشته استفاده از خمیر مرغ در تولید سوسیس و کالباس آنقدر حاشیه ساز شد که خبرهایی مبنی بر عودت محموله های صادراتی ایران از عراق روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت، بار دیگر استفاده از مواد اولیه نامناسب در سوسیس و کالباس، تولید و صادرات فرآورده های گوشتی ایران را به مخاطره انداخته است.

در سال 1307 « افوناسو» روسی در بندر انزلی یک کارخانه کوچک تاسیس کرد که در نهایت روزانه تا ۳۰ کیلو گرم سوسیس و کالباس تولید می کرد. عمده این تولیدات هم به مصرف مهاجران روس و ارامنه می‌رسید. دو سال بعد « لیشنیسگی» روسی یک کارخانه کوچک تولید سوسیس و کالباس در تهران راه اندازی کرد که نهایت تولید آن بالغ بر ۵۰ کیلوگرم در روز می شد. بعد از آنکه لیشنیسگی به روسیه بازگشت، کارخانه تهران به « آرزومانیان» واگذار شد. آرزومانیان سپس در سال ۱۳۳۷ کارخانه بزرگی در یافت آباد تاسیس کرد و یک سال بعد از آن کارخانه دیگری در مجیدیه تهران توسط میکائیلیان راه اندازی شد. سوسیس و کالباس تولید ایران در سال های ابتدایی سده اخیر، آنچنان با کیفیت و منحصر به فرد بود که به زودی مورد توجه اروپاییان مقیم تهران قرار گرفت. شهرت کالباس و سوسیس و ژامبون ایران بدان حد بود که در جنگ دوم جهانى پس از اشغال ایران، انگلیسى‌ها رسما و طى نامه‌ای درخواست موافقت با صدور چند تن کالباس و سوسیس ایران را به خارج برای رفع نیاز سربازان انگلیسى در آفریقا و خاور نزدیک کردند. آن زمان سوسیس و کالباس درجه یک و بدون تقلب کیلویی ۲۰ ریال بود و گوشت گاو به میزان ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم در طول هفته فرآوری می‌شد. حالا از آن دوران اولیه، قریب به ۸۷ سال می گذرد و طی این مدت آنچه به کیفیت فرآورده های گوشتی ایران افزوده شده است، مقادیر زیادی تقلب است!

ایرانیان خیلی نمی‌خورند

مصرف سرانه فرآورده های گوشتی در اروپا بالغ بر ۶۰ تا ۶۵ کیلو گرم در سال است. این در حالی است که هر ایرانی به طور میانگین سالانه تنها در حدود ۶/۸ کیلو گرم از فرآورده های گوشتی مصرف می کند. اگر کالباس و سوسیس مصرفی ایرانیان از مرغوب ترین نوع آن با ۹۰ درصد گوشت خالص گاو باشد، در واقع هر ایرانی سالانه تنها حدود ۳۵۰ هزار تومان برای اینگونه محصولات گوشتی هزینه می کند. از طرف دیگر، بنابر پژوهش های صورت گرفته، محصولات گوشتی مناسب، آن دسته از انواع سوسیس و کالباس است که حداکثر از ۵۰ درصد گوشت و ۲۰ درصد چربی به اضافه سایر افزودنی های مجاز درست شده اند. به این ترتیب میانگین مصرف سوسیس و کالباس ایرانیان در طول سال، حتی کمتر از ۲۰۰ هزار تومان هم می شود. اما چرا در حالی که این صنعت غذایی در کشورهای اروپایی، هر روز رو به توسعه است، در ایران با مشکلات و حواشی زیادی رو به رو می شود. اتفاقاتی که نه تنها اقبال عمومی به محصولات گوشتی را در میان مردم کم کرده است، بلکه حتی برای کارخانجات تولیدی هم زیان بار بوده است!

سودجویان در بغداد

وجود سودجویانی در این صنف که کسب سودهای نامشروع برایشان گران بها تر از هر نوع ارزش و استانداردی است، نه تنها اعتماد عمومی به این صنعت را دچار خدشه کرده است، بلکه حتی به زیان های بسیاری برای کارخانجات تولیدی معتبر هم تمام شده است. سال گذشته بود که خبر عودت حجم بزرگی از سوسیس و کالباس های صادراتی ایران از کشور عراق حواشی زیادی را برای این صنعت ایجاد کرد. این در حالی است که در نیمه اول سال گذشته، کشور عراق با ۱/۲ هزار تن واردات، بزرگ‌ترین مشتری محصولات گوشتی ایران بوده است. تجارت در این صنعت با این مشتری عمده سوسیس و کالباس ایرانی، سال گذشته بالغ بر ۱۶ میلیون دلار برای کشور ارزآوری داشته است. با در نظر گرفتن این موضوع، مبرهن می شود که سوء استفاده در این صنعت چگونه می تواند زیان های گزافی را به دنبال داشته باشد؛ مضاف بر اینکه ادامه این روند حتی می تواند چنین بازارهای بالقوه ای را از اختیار صنعت فرآورده های گوشتی ایران خارج کند.

به نام گوشت، به کام مرغ

گوشت قرمز – گوسفند و گوساله – در بازار قیمتی بین ۳۸ تا ۵۵ هزار تومان دارد. بنابراین، قیمت هر کیلو کالباس یا سوسیس بنابر این که تا چند درصد از گوشت استفاده کرده باشند، باید عددی منطقی و مطلوب باشد. بنابراین چنانچه ژامبون گوشت ۹۰ درصد ممتاز قیمتی معادل ۳۴ تا ۵۰ هزار تومان داشته باشد، به نظر دور از واقعیت نمی رسد. اما هنگامی که در برخی موارد با برندهای ناشناسی مواجه می شویم که به رغم ادعای ۹۰ درصدی قیمتی کمتر از ۲۰ هزار تومان دارند، موضوع شک برانگیز می شود. این موضوع شک‌برانگیز آن هنگام که پشت پرده تولید محصولاتی این چنینی افشا می شود، تاسف برانگیز می شود. طی سال های اخیر، خبرهایی مبنی بر استفاده از گوشت خوک تا استفاده از خمیر مرغ در فرآورده های گوشتی کشور، حواشی بسیاری را برای این صنعت سابقه دار ایجاد کرده است. مهر سال گذشته بود که تعزیرات حکومتی استان تهران از پلمب یک کارخانه تولید فراورده های گوشتی خبر داد. به گزارش ایرنا، امید شهر آبادی اعلام کرد:« در این کارخانه تولید سوسیس و کالباس از بافت های غیرمجاز و مرغ به جای بافت مجاز و گوشت قرمز استفاده می شد.» اینگونه سودجویی های مخاطره آمیز، در کنار گسترش خبرهایی مبنی بر سرطان زا بودن سوسیس و کالباس، در نهایت باعث شد تا اقبال عمومی به محصولات گوشتی کاهش پیدا کند؛ امری که نمی تواند برای صنعت گوشت کشور خالی از تاثیرات منفی قلمداد شود.

50 گرم سرطان

سپتامبر ۲۰۱۵، سازمان بهداشت جهانی در گزارشی اعلام کرد که «سوسیس و کالباس» عامل نخست ابتلا به سرطان در سطح جهان هستند. ۱۰ روز بعد از این گزارش خبرگزاری تسنیم از قول رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نوشت:«یکی از عوامل مهم ابتلا به سرطان مباحث غذایی و تغذیه‌ای است.» پروفسور اسماعیل اکبری توضیح داد:« در حوزه ابتلا به سرطان مهم‌ترین عامل چربی و پروتئین‌ها هستند.» این سخنان پرفسور اکبری از این منظر می تواند هشدار دهنده باشد که بسیاری از تولیدات گوشتی ایران، بیش از آنچه تصور می شود از ضایعات و مواد بی کیفیت(و حتی نامرتبط با سوسیس و کالباس) تولید می شوند. پیشتر دکتر پریسا فلاحی در نوزدهمین کنگره دامپزشکی ایران اعلام کرده بود:« بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت مصرف هر روز بیش از ۵۰ گرم فرآورده‌های گوشتی می‌تواند میزان ابتلا به سرطان روده را ۲۰ درصد افزایش دهد. مصرف سرانه ایران با توجه به آمار، ۱۲ گرم است که تقریبا یک‌چهارم مقدار اعلام شده است.» به عبارت دیگر، میزان مصرف این فرآورده ها با درصد ابتلا به سرطان رابطه مستقیم دارد.

تاج خروس بر سر کالباس

بعد از آنکه خمیر مرغ، ضایعات گوشت های قرمز، دورریزهای کشتارگاه ها و حتی گوشت خوک و ... در ترکیبات برخی از سوسیس ها و کالباس ها جا گرفتند، خبرهای تازه از آن حکایت دارد که حالا نوبت به «تاج خروس» رسیده است. در پی مطرح شدن استفاده از بافت‌های غیرمجاز همچون تاج خروس و پوست مرغ در تولید سوسیس و کالباس در مراکز زیرزمینی و غیرقانونی، مدیرکل نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی اعلام کرد:«هیچ مجوزی بابت تولید فرآورده‌های گوشتی از تاج خروس صادر نشده است.» به گزارش ایسنا عباس عباسی، اظهار کرد: «اگر واحد تولیدکننده فرآورده‌های گوشتی مجاز یا غیرمجاز اقدام به تولید سوسیس و کالباس از تاج خروس کرده باشد، سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف به نظارت و برخورد با این تخلفات است.» پیشتر هم دکتر پریسا فلاحی در نوزدهمین کنگره دامپزشکی ایران موکدا اعلام کرده بود:« استفاده از برخی اعضای دام همچون ریه، طحال، مثانه، نخاع، بافت‌های غده‌ای، سنگدان، تاج، رگ و پی، پوست، گوشت کله و چربی‌های احشایی در تولید فرآورده‌های گوشتی، سوسیس و کالباس ممنوع است و با کارخانه‌های متخلف برخورد قانونی می‌شود.»