طی یکی دوهفته گذشته و پیش از استعفای رئیس پیشین صداو سیما، مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و معاونانش برای پاره‌ای از گفت‌وگوها با محمد سرافراز و معاونانش دیداری داشت و خلاصه آن نشست را همان روز در کانال اختصاصی خود منتشر کرد. مسلما اهمیت ذاتی چنین نشست‌هایی را نمی‌توان منکر شد، چرا که گردشگری و میراث فرهنگی نیازمند فرهنگ‌سازی، تبلیغات بیشتر و گسترش فضای جامعه برای توسعه گردشگری و نگهداری و شناخت میراث فرهنگی است و می‌توان این مهم را از وظایف شکلی و ماهوی رسانه ملی برشمرد. اما نکات قابل تاملی در این دیدار وجود داشت که سعی شده در این نوشتار به آن پرداخته شود.
صرف‌نظر از اینکه این نشست در روزگاری برگزار شد که شایعه برکناری رئیس سازمان صدا و سیما در اخبار و رسانه‌ها به‌طور جدی مطرح بود و نیز تجربه چند دهه گذشته نشان داده تغییر هر مدیر به جابه‌جایی معاونان و بالطبع تغییر سیاست‌ها و سلایق منجر می‌شود، با این همه توقع رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از رسانه ملی برای تبلیغ و ترویج جاذبه‌های ایران به جا بود؛ چه اینکه ایشان به صراحت از مشکلی با عنوان «تبلیغات برای جذب گردشگری خارجی به کشور» سخن گفتند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه رسانه ملی امروزه با حضور شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای، رسانه‌های اینترنتی و از همه مهم‌تر کم‌کاری و سیاست‌گذاری منفعل خود صدا و سیما در سنوات گذشته، دیگر پرمخاطب‌ترین رسانه فارسی زبان نیست، به نظر می‌رسد اشاره آقای سلطانی‌فر به انجام تبلیغات در شبکه‌های غیرفارسی زبان از جمله العالم، پرس تی وی و... بوده است؛ موضوعی که شاید به واسطه فضای رقابتی رسانه در دنیا کارآمدی آن اندکی محل بحث باشد.
تجربه دو کشور همسایه
در جریان این دیدار معاون خبر صدا و سیما با اشاره به گرانی برخی سفرهای داخلی نسبت به سفرهای خارجی، خواستار آن شده بود که نسبت به ارزان‌سازي سفر اقدام شود. مساله مطرح‌شده از سوی ایشان ابهامی است که برای همه مطرح است که در توضیح آن می‌توان گفت یکی از دلایل گرانی سفرهای داخلی نسبت به سفرهای خارجی، اعطای بسته‌های حمایتی و تخصیص انواع یارانه به ارکان سفر در کشورهای خارجی گردشگرپذیر است.
برای مثال کشور همسایه و مسلمان ترکیه که معمولا یکی از مقیاس‌های مسوولان برای تشریح رشد و توسعه گردشگری کشور در سنوات گذشته بوده، با مشورت بخش خصوصی به اعطای زمین‌های دولتی مناسب برای ایجاد مراکز اقامتی و گردشگری در دهه 80 میلادی و همچنین تخصیص وام‌های معادل 70 درصدحجم سرمایه‌گذاری پروژه بدون بهره و با بازپرداخت 30 ساله و تنفس طولانی مدت اقدام کرد.
آنها البته به این کار بسنده نکردند و از سال 1381 روی اتاق‌های مراکز اقامتی به هتلداران یارانه نقدی پرداخت کردند تا نرخ تمام شده به‌منظور جذب مشتری بیشتر، پایین بماند که این حمایت اخیر تا چندی پیش، یعنی سال 2013 برقرار بود.در همین حال، در سال 2014 میلادی که دولت این کشور خطر کاهش گردشگری را پیش‌بینی می‌کرد، با اقدام هوشمندانه دستگاه توریسم و به پیشنهاد بخش خصوصی، مابه‌التفاوت هزینه سوخت را به خط هوایی ترکیش ایرلاین به صورت بلاعوض به تمام پروازهای مسافری ـ تجاری که از فرودگاه‌های ترکیه به مقاصد کشورهای روسیه و ایران فعالیت داشتند، پرداخت کرد.
علاوه‌بر این در مورد کشورهایی مثل امارات متحده عربی می‌توان از شهر دبی نام برد که با سیاست‌گذاری‌های دولتمردان این شهر کوچک و بدون سابقه تفریحی، تاریخی و تجاری، امروز فصل اوج سفر و غیر اوج سفر مفهومی ندارد و حتی برای فصل تابستان با رطوبت میانگین 8/ 59 درصد و دمای 41 درجه سلسیوس به‌عنوان مثال پیست اسکی سرپوشیده و انواع تفریحات آبی ایجاد کرده‌اند.
درباره سفر ایرانی‌ها به ترکیه با عنایت به ارکان پنج‌گانه سفر و در نظر گرفتن قیمت‌های تمام شده و اینکه بنگاه‌های اقتصادی بر اساس هزینه و فایده فعالیت می‌کنندو از این رو با کاهش قیمت‌های تمام شده ارکان سفر، چند سالی است بسته سفر به ترکیه در نوروز بسیار ارزان شده است.
علاوه براین باید بدانیم، یکی از فصول اوج سفرهای داخلی در کشور ما، به واسطه تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و همچنین تعطیلات تابستانی شرکت‌ها و کارخانه‌ها، تابستان است. یکی از مقاصد اصلی ایرانی‌ها در این زمان، شهرهای ترکیه است. همین ایام اوج سفر نیز با دو بخش موج اول و موج دوم سفر شناخته می‌شود. موج اول در استان‌های آنتالیا، ازمیر و موغلای ترکیه به فصل عرب‌ها و موج دوم به فصل روس‌ها و بریتانیایی‌ها مشهور است و به لحاظ اشتراک نسبی آب و هوایی ایران و ترکیه، این محدوده زمانی هر دو فصل اوج سفر تلقی می‌شوند.
اما در مورد سایر مقاصد سفر ایرانی‌ها نیز باید گفت مثلا در شهرهای گردشگرپذیر تایلند که فصل سفر از آبان‌ماه آغاز می‌شود و اردیبهشت ماه خاتمه می‌یابد، دو محدوده زمانی بسیار مهم برای شهروندان ایرانی وجود داشته که با این مقصد اشتراک دارند؛ تعطیلات هفته اول و دوم نوروز و تعطیلات زمستانی دانشگاه‌ها، کارخانه‌ها و اداره‌ها.
رضا اباذری
فعال گردشگری و عضو فدراسیون جهانی خبرنگاران