استان مرکزی سومین تولیدکننده سنگ کشور به شمار می‌رود، اما نبود بسترهای مناسب صادراتی به‌ویژه فقدان صنایع تبدیلی و دانش فرآوری و فرسوده بودن تجهیزات معدنی در این استان، ازجمله آفت‌های صنعت سنگ استان مرکزی شده است. البته در دوران پسابرجام سرمایه‌گذارانی از کشورهای مختلف برای تجهیزات معدنی در راه این استان در رفت‌وآمد هستند.
50 معدن فعال در استان مرکزی
استان مرکزی را با سنگ‌هایش می‌شناسند، اما این استان معادن دیگری را در دل خود جای داده است. در این‌باره محمدرضا حاجی‌پور، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: در استان مرکزی حدود ۵۰ معدن فعال وجود دارد. اما به‌طور عمده در استان بحث تراورتن سنگ و سنگ‌های تزئینی، شهرستان محلات جزو مواد معدنی است که دارای شهرت جهانی است.
حاجی‌پور با اشاره به معادنی که در استان مرکزی وجود دارد، گفت: معادن دیگر در استان شامل آهن، مس و طلا وجود دارد. علاوه بر این معادن، مصالح ساختمانی، خاک‌های صنعتی، آهک و گچ نیز در استان یافت می‌شوند.
وی در ادامه با اشاره به پراکندگی مواد معدنی در سطح استان مرکزی، افزود: در شهرستان‌های مختلف استان مرکزی معادن دیگری مانند معادن سیمان دلیجان، ساوه و زرندیه که تامین‌کننده مصالح ساختمانی هستند داریم. در ساوه گچ و در منطقه خمین معادن طلا داریم که در سفر هیات دولت به استان، پروانه بهره‌برداری آن صادر خواهد شد. در این معدن، هم بحث استخراج طلا و هم استحصال آن مورد نظر است. در این واحد از ابتدا تا انتهای فرآیند فرآوری انجام خواهد شد. همچنین در اطراف ساوه معدن مس وجود دارد که معادن مس همان فرآیندی را طی می‌کند که در مجموعه ساوه وجود دارد.
این مقام مسئول در استان مرکزی با اشاره به اینکه استان ظرفیت‌های خوبی در زمینه معادن دارد، گفت: ما در استان بیشتر درصدد این هستیم که توجه ویژه به استخراج اصولی و فنی، فرآوری و صادرات و ارزش‌افزوده‌ای که از این طریق ایجاد می‌کند، داشته باشیم.
حاجی‌پور با اشاره به موضوع فرآوری در استان مرکزی یادآور شد: در حوزه فرآوری مواد معدنی در شهرستان محلات، حدود ۲۰۰ واحد سنگبری در حال فعالیت هستند، اما با توجه به مستهلک بودن ماشین‌آلات‌شان امیدواریم با رویکردی که دولت در پیش‌رو دارد، بتوانیم تسهیلات ویژه‌ای برای خرید دستگاه‌ها و ماشین‌آلات جدید داشته باشیم تا با کیفیت بهتری مواد معدنی را استخراج و از هدررفت و ضایعات بیشتر پیشگیری کنیم.
سرمایه‌گذارانی که در راهند
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی در پاسخ به این پرسش که آیا از سرمایه‌گذار خارجی هم دعوت به عمل آورده‌اید، اظهار کرد: هیات‌های تجاری متعددی در سطح استان در حال تردد هستند، به تازگی هیات اتریشی به استان مرکزی آمده و از این استان بازدید داشته‌اند. قرار بر این شد با توجه به بحث‌های دانشگاهی که به‌طور عمده در حوزه زمین‌شناسی و معدن است با کشور اتریش بتوانیم تفاهمنامه‌ای در زمینه خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات معدنی با دانشگاه صنعتی اراک امضا کنیم. حاجی‌پور با اشاره به اینکه اتریش تامین‌کننده ماشین‌آلات کارخانه‌ها و تجهیزات است و در این زمینه حرف نخست را می‌زند، گفت: از این‌رو با توجه به ظرفیت‌های استان، ما زمینه‌هایی را فراهم کردیم که در استان مرکزی حضور داشته باشند. در حال حاضر نیز با یک هیات چینی، در محدوده سرب و روی در حال مذاکره هستیم، البته این هیات در محدوده فرآوری طلا و مس و پلی‌متال‌ها نیز اظهار تمایل کرده است. همچنین با ایتالیایی‌ها و کشور برزیل مذاکراتی درباره خرید مولتی‌وایرها انجام شده است.
وی همچنین درباره نیاز تجهیزات معدنی استان به بازسازی گفت: درباره نوسازی و بازسازی واحدهای فرآوری، یک شرکت ترکیه‌ای اعلام آمادگی کرده است که یک نمایندگی از این شرکت در شهرستان محلات داشته باشند تا زمینه را برای ارائه خدمات فنی و مهندسی و فرآوری سنگ در محلات فراهم کنند.
حاجی‌پور تاکید کرد: این هیات‌های خارجی در سطح استان در حال تردد هستند و امیدواریم با رویکردی که دولت دارد و افق و امید روشنی که پیش‌روی ما می‌گذارند، بتوانیم شرایط را مهیا کنیم و از این ظرفیت‌ها در راستای انتقال فناوری و فنی و مهندسی در حوزه معادن، نهایت بهره را ببریم.
مشکلات معدنی
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی، درباره مشکلات معدنی که استان مرکزی با آن دست به گریبان است، اظهار کرد: مهم‌ترین موضوع در استان، بحث سنتی بودن استخراج معادن است که نیازمند دانش روز و فناوری جدید است تا بتوانیم به نوعی در جهت مدرنیزه کردن معادن در استان گام برداریم.
حاجی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: بحث ضایعات معدنی نیز یکی از مشکلات دیگر است که به‌خودی خود این موضوع نیز به سنتی بودن روش کار بازمی‌گردد. در این زمینه باید رعایت اصول مهندسی را در نظر گرفت. همچنین بحث فرسوده بودن ماشین‌آلات در حوزه معدن بسیار قابل توجه است و سبب کاهش بهره‌وری در معادن خواهد شد که در این زمینه تصمیم داریم تجهیزات معدنی را بروز و نو کنیم.
وی یادآور شد: مشکل دیگر این موضوع است که در حوزه اکتشاف به‌طور عمده سطحی عمل می‌کنیم و در عمق اکتشافات کاملی نداریم و این امر نیازمند این است که با استفاده از تخصص و تجربه کشورهای صاحبنام و صاحب فناوری وارد اکتشافات عمیق شویم. این مقام مسئول در استان مرکزی در پایان خاطرنشان کرد: مقوله دیگر که در برنامه‌های آتی در پی آن هستیم، اکتشاف عناصر نادر خاکی در سطح استان است که با همکاری سازمان زمین‌شناسی این مهم در استان در حال پیگیری است.
محلات، قطب تراورتن دنیا
ذخایر تراورتن دنیا بسیار محدود است. محلات با استخراج ۲/۵ میلیون تن در سال قطب تراورتن ایران و جهان است. ۶۰درصد سنگ تراورتن کشور در این استان تولید می‌شود. ۸۳ معدن سنگ تراورتن در استان وجود دارد و محلات به‌عنوان قطب سنگ تراورتن در کشور مشهور است. درباره میزان تولیدات محلات رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی سنگبران محلات از تولید سالانه ۱۳ میلیون مترمربع سنگ در این شهرستان خبر داد و گفت: در شهرستان محلات ۳۰۰ واحد سنگبری فعالیت دارد که از این تعداد ۲۶۵ واحد عضو انجمن سنگ این شهرستان هستند.
به گزارش ایسنا، حسین سروش اظهار کرد: با راه‌اندازی تمام خطوط تولید بزرگترین کارخانه سنگ در محلات (صنایع سنگبری سنگستان محلات) و تولید ۱۵هزار مترمربع در روز، ظرفیت تولید سنگ در محلات به ۴میلیون و ۵۰۰هزار مترمربع افزایش خواهد یافت.
وی عنوان کرد: در حال حاضر با توجه به رکود در این بخش، واحدهای سنگبری با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند؛ تحریم‌ها فشار بسیاری به این بخش وارد کرده و در بهترین شرایط تنها۳۰ تا ۴۰درصد ظرفیت تولیدی این واحدها به فروش می‌رسد.
رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی سنگبران محلات مشکلات نقدینگی، نبود همکاری سیستم بانکی و نبود حمایت دولت را از عمده مشکلات در این بخش برشمرد. وی با بیان اینکه از صفر تا صد فرآوری سنگ در این واحد انجام می‌شود، گفت: فاز نخست خط تولید اسلپ، تایل، تراش سنگ، تراش مجسمه‌های سنگی این واحد سنگبری از ۲ سال گذشته راه‌اندازی شده است و ۲ فاز دیگر این کارخانه با ورود ماشین‌آلات دیگر در حال راه‌اندازی است.
فرسودگی ماشین‌آلات
البته قدیمی بودن ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی موضوعی نیست که تنها گریبان استان مرکزی را گرفته باشد، بلکه معادن سراسر کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این در حالی است که اگر بخواهیم معادن سرپا بایستد تا چرخ صنایع ما بچرخند، راهی جز بازسازی و نوسازی تجهیزات معدنی خود نداریم. از این‌رو می‌طلبد که تمام صنایع و معادن ما برای اینکه از چرخه تولید خارج نشوند اقدام به نوسازی و بازسازی ماشین‌آلات و تجهیزات خود کنند، در غیراین صورت زمینه ناامنی و افزایش هزینه‌های تولید و برداشت ایجاد می‌شود. در این شرایط اگر هزینه‌ها و آسیب‌ها بیشتر از هزینه در نظر گرفته شود، دیگر صرفه اقتصادی نخواهد داشت و سرمایه‌گذار از ادامه دادن راه منصرف می‌شود. غلامی، رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان مرکزی، پیش‌تر در گفت‌وگو با صمت از قدیمی بودن ماشین‌آلات موجود در معادن استان مرکزی و لزوم تامین تسهیلات برای خرید ماشین‌آلات از سوی سرمایه‌گذاران گفت و اظهار کرد: به‌دلیل بروز تحریم در سال‌های اخیر، امکان خرید ماشین‌آلات از بین رفته بود و اگر هم وجود داشته، هزینه آن بسیار بالا بود.
احمد غلامی تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات را هزینه‌بر عنوان کرد و گفت: نیاز است به منظور سرویس ماشین‌آلات معدنی، کارخانه‌های بزرگ تولیدکننده ماشین‌آلات معدنی نمایندگی‌هایی در استان‌ها ایجاد کنند.
سارا اصغری - گروه معدن / صمت