فرسودگی 98 درصدی ماشین‌آلات و دستگاه‌ها و تقلب در سال ساخت ماشین‌آلاتی که به ایران وارد می‌شوند از جمله مشکلاتی است که صنعت چاپ در ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند. همچنین با اینکه مقامات ایران بر تولید و ساخت دستگاه‌های مورد نیاز صنایع تاکید دارند اما در برخی زمینه‌ها ظرفیت ساخت دستگاه‌ها و ماشین‌آلات نه‌تنها در داخل کشور نیست بلکه ظرفیتی برای تولید مشترک و همکاری هم وجود ندارد. ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز صنایع چاپ در کشور از جمله این صنایع است. البته نبود این ظرفیت در ایران دلیل بر ضعف صنعتی نیست چراکه فقط چند کشور توان ساخت این دستگاه‌ها را دارند و باقی کشورهای دنیا واردکننده هستند.
محمدشاپور اسفرجانی، کارشناس و پیشکسوت صنعت چاپ درباره وضعیت این صنعت در کشور به صمت گفت: ایران در برخی صنایع قابلیت تولید بیشتر با کیفیت بهتر را دارد برای مثال صنایع غذایی از جمله صنایعی است که در آن ایران برای پیشرفت فضای مناسبی دارد و شرایط پساتحریم برای تولید مشترک و انتقال دانش فنی در این زمینه بستر مناسبی را فراهم کرده است. البته برخی صنایع این‌طور نیستند و ایران در این صنایع نمی‌تواند راهی جز واردات را در پیش بگیرد. صنعت چاپ در بخش ماشین‌آلات و تجهیزات به دلیل بالابودن سطح‌های تکی ظرفیت پیشرفت و ساخت در ایران ندارد.
این کارشناس صنعت چاپ با بیان اینکه صاحبان واحدهای چاپ و بسته‌بندی برای تغییر فضای تولید نیاز به سرمایه‌گذاری دارند، گفت: بیش از ۹۸ درصد ماشین‌آلات چاپ که اکنون در ایران استفاده می‌شود، فرسوده و دست‌دوم هستند. فرسودگی ماشین‌آلات صنعت چاپ از جمله مشکلاتی است که دولت باید برای رفع آن از صنعت چاپ حمایت‌های ویژه‌ای داشته باشد.
اسفرجانی افزود: واردات ماشین‌آلات دست‌دوم متاسفانه اکنون به طور بی‌رویه است. متاسفانه واردات این ماشین‌آلات در هیچ بازه زمانی نمی‌تواند به این صنعت در کشور کمک کند. هزینه چاپ با ماشین‌آلات فرسوده بسیار بیشتر از هزینه چاپ با استفاده از تجهیزات مدرن و روزآمد است. یکی از مشکلاتی که دستگاه‌های فرسوده در صنعت چاپ ایجاد می‌کند، افزایش قیمت به از دست رفتن قیمت رقابت‌پذیر می‌انجامد.
وی گفت: امروزه در زمینه چاپ و بسته‌بندی صنایع غذایی مشکلاتی در کشور وجود دارد. برخی واحدهای تولیدی نیاز به کیفیت مناسبی برای ارائه محصولات خود در بازار دارند که متاسفانه ماشین‌آلات موجود در داخل کشور پاسخگوی نیاز این واحدها نیستند.
این کارشناس صنعت چاپ با اشاره به اینکه عمده ماشین‌آلاتی که اکنون به کشور وارد می‌شود تقلبی و غیرقانونی است، گفت: در این زمینه به دلیل حجیم بودن دستگاه‌ها و قوانینی که در دنیا وجود دارد هیچ ظرفیتی برای قاچاق وجود ندارد اما برخی واردکنندگان با شیوه‌های تلقب و دروغین سال ساخت دستگاه را تغییر می‌دهند.
این پیشکسوت صنعت چاپ با بیان اینکه بر اساس قوانین موجود در کشور ماشین‌آلاتی که تا ۱۰ سال گذشته تولید شده باشند اجازه ورود به کشور دارند، گفت: این قانون در حالی است که برخی واردکنندگان با تغییر سال ساخت در شناسنامه ماشین‌آلات و ایجاد برخی تغییرات در شماره سریال این دستگاه‌ها، سال ساخت را تغییر می‌دهند و می‌توانند دستگاه‌ها را به کشور وارد کنند.
اسفرجانی با اشاره به اینکه دولت باید از طریق گمرکات مقابل این مشکلات ایستادگی کند، گفت: ورود ماشین‌آلات قدیمی آسیب بسیاری به صنعت چاپ در کشور وارد می‌کند و یکی از موانع رشد و توسعه صنعت چاپ در کشور است.
وی با اشاره به اینکه یکی از راه‌های ایجاد بستر برای رشد و توسعه استفاده از ماشین‌آلات جدید است، گفت: دولت در این زمینه قوانین مناسبی وضع کرده اما متاسفانه برخی واردکنندگان در این زمینه با تقلب و تخلف ماشین‌آلات قدیمی را وارد می‌کنند و با این کار مانع رشد صنعت چاپ در کشور می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه ایران و بسیاری از کشورهای پیشرفته در دنیا توان تولید برخی ماشین‌آلات صنایع چاپ را ندارند، افزود: در دنیا تنها چند کشور فناوری ساخت این دستگاه‌ها را دارند و دیگر کشورها مجبور به واردات هستند. بر این اساس نبود دستگاه‌های مورد نیاز برای ساخت این ماشین‌آلات دلیلی بر ناتوانی ایران نیست، بلکه راهی جز واردات وجود ندارد. تولید و ساخت این دستگاه‌ها در کشور توجیه اقتصادی ندارد و نیازی هم به تولید نیست.
اسفرجانی با اشاره به اینکه برخی شرکت‌های تولیدکننده در این زمینه تجربه‌های بسیاری دارند، توضیح داد: به این دلیل که ساخت این ماشین‌آلات در دیگر کشورها توجیه اقتصادی ندارد در دنیا بازار ساخت و تولید ماشین‌آلات پیشرفته در صنایع چاپ به نوعی انحصاری است و کشورهای دیگر نیز وارد این مقوله نمی‌شوند.
این پیشکسوت صنعت چاپ با بیان اینکه اکنون به دلیل نبود برخی دستگاه‌ها ارز قابل توجهی از کشور خارج می‌شود، گفت: سالانه حدود ۳۸ میلیون دلار هزینه کارهای چاپی و بسته‌بندی در ترکیه می‌شود و یکی از مهم‌ترین مشتریان خدمات چاپ و بسته‌بندی ترکیه، ایران است. این در حالی است که با واردات ماشین‌آلات مورد نیاز ایران می‌تواند علاوه بر رفع نیازهای داخل کشور سفارش‌های بسیاری از خارجی‌ها هم داشته باشد.
اسفرجانی با اشاره به اینکه تنوع محصولات و فعالیت‌های چاپ و بسته‌بندی بسیار رشد کرده است، گفت: ایران برای رشد در این صنعت نیازمند بهره‌برداری از دستگاه‌های پیشرفته است. نیاز مشتریان امروزه به صنعت بسته‌بندی افزایش یافته و دیگر نمی‌توان با شیوه‌های سنتی و گذشته متقاضیان را راضی نگه داشت. وی با تاکید بر اینکه در بازار رقابتی امروز نمی‌توان با ابزار واحدهای رقیب وارد شد، گفت: در دنیای امروز، صنایع رقابتی است و تولیدکنندگان باید توان رقابت با یکدیگر را داشته باشند. در صنعت چاپ باید با شیوه‌های متفاوت رقابت کرد و در این زمینه‌ها از مزیت‌هایی برخوردار شد که طرف مقابل به آنها دسترسی ندارد.
این کارشناس صنعت چاپ با اشاره به اینکه سهم صنایع چاپ و بسته‌بندی ایران یک‌میلیون دلار است، گفت: ترکیه که یکی از همسایگان ایران است سالانه ۳۸ میلیون دلار گردش مالی در صنایع چاپ و بسته‌بندی دارد. همچنین باید درنظر داشت که ارزش افزوده قابل توجهی در این صنعت به وجود می‌آید.
اسفرجانی با اشاره به اینکه تمام صنایع در دنیا نیاز به حمایت دارند، گفت: شاید یک واحد صنعتی بتواند با برخی شیوه‌های مدیریتی در کشور رشد کند اما زمانی که درباره رشد صنعت چاپ در کشور بحث می‌شود نیاز به حمایت‌های دولت وجود دارد. در زمینه صنعت چاپ هم این موضوع به همین روال است. اگر می‌خواهیم صنعت چاپ در کشورمان به رشد و توسعه مناسبی برسد باید از آن حمایت شود. وی با تاکید بر اینکه دولت در زمینه حمایت از صنایع چاپ و بسته‌بندی نقشی حاکمیتی دارد، گفت: دولت در این زمینه می‌تواند با سیاست‌گذاری مناسب از این صنعت حمایت‌های ویژه‌ای داشته باشد اما آنچه به پیشبرد این صنعت در کشور کمک می‌کند نقش بانک‌هاست.
ماشین‌آلات قدیمی، عامل ورشکستگی
استفاده از ماشین‌آلات قدیمی علاوه بر اینکه می‌تواند مشکلاتی برای صنایع داخل کشور به وجود آورد، خطر ورشکستی را نیز برای صاحبان چاپخانه‌ها ایجاد می‌کند. اکنون ماشین‌آلاتی که تا ۱۰ سال قبل ساخته شده‌اند به‌طور قانونی به کشور وارد می‌شوند اما متاسفانه با دست بردن در سال ساخت و شماره سریال ماشین‌آلات در برخی مواقع ماشین‌های قدیمی‌تر وارد می‌شوند که حضور این ماشین‌ها در صنعت چاپ عواقب بسیاری دارد.
مهران رضوی، کارشناس صنایع چاپ درباره مشکلاتی که فرسودگی ماشین‌آلات صنعتی در کشور ایجاد کرده است به صمت گفت: در سال‌های پیش از انقلاب واردات هر نوع ماشین دست‌دوم و خارج از سال ساخت به کشور ممنوع بود. به عبارتی در سال‌های پیش از انقلاب تمام ماشین‌هایی که وارد کشور می‌شد در همان سال ورود ساخته شده بود. وی با بیان اینکه متاسفانه در سال‌های پس از انقلاب به‌دلیل برخی قطع همکاری‌ها و تحریم‌ها ایران در صنایع مشکلات پیدا کرد، گفت: مشکلات این‌چنینی باعث شد ایران واردات ماشین‌های چاپ قدیمی و دست‌دوم را در کشور آزاد کند اما برای این کار محدودیت‌هایی هم تعریف شد.
این کارشناس صنعت چاپ با اشاره به اینکه متاسفانه بسیاری از چاپخانه‌ها در ایران به دلیل استفاده از ماشین‌آلات چاپ قدیمی ورشکست شده‌اند، گفت: ماشین‌آلات قدیمی مصرف انرژی بسیاری دارند و همچنین به‌دلیل فناوری از رده خارج هزینه‌هایی را به مجموعه تحمیل می‌کنند که در نهایت باعث می‌شود قیمت تمام‌شده آنها بیش از دستگاه‌های جدید باشد.
رضوی افزود: از دیگر دلایلی که بر اثر استفاده از ماشین‌آلات قدیمی باعث آسیب‌های مالی می‌شود، بازار است، گفت: امروزه توقع بازار از صنایع چاپ در دنیا تفاوت‌های بسیاری با گذشته کرده است. ماشین‌آلات قدیمی گزینه‌های مناسبی بودند برای زمان خودشان اما این ماشین‌آلات نیازهای امروز را نمی‌توانند برطرف کنند.
وی با تاکید بر اینکه فناوری ساخت ماشین‌آلات قدیمی به صنایع چاپ آسیب می‌رساند، گفت: از جمله موضوعات مهم در زمینه صنایع، پیشرفت آنها است. اگر قرار باشد در ایران از دستگاه‌های قدیمی استفاده شود، ظرفیت پیشرفت از بین می‌رود. زمانی صنایع پیشرفت می‌کنند که از فناوری روز استفاده کنند. رضوی افزود: فرض را بر این بگذاریم که چاپ در تمام ایران با همان شیوه‌های قدیمی بود، آیا پیشرفتی حاصل می‌شد؟ زمانی می‌توان در صنایع پیشرفت کرد که با فناوری و ماشین‌آلات روز دنیا ارتباط داشته باشیم. در این صورت می‌توان امیدوار بود که صنایع چاپ در کشور پیشرفت‌های مناسبی داشته باشد. این کارشناس صنعت چاپ با اشاره به اینکه متاسفانه برخی تقلب‌ها باعث می‌شود ماشین‌های قدیمی‌تر از ۱۰سال هم به کشور وارد شوند، گفت: به دلیل حساسیت‌هایی که در ماشین‌آلات چاپ وجود دارد، خوشبختانه ظرفیتی برای قاچاق وجود ندارد اما یکی از مرسوم‌ترین تقلب‌ها در واردات، تغییر سال ساخت ماشین‌آلات است.
وی با اشاره به اینکه ماشین‌آلات صنعت چاپ پس از ورود به کشور مورد نظارت دقیق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار می‌گیرند، گفت: مشکلی که در این زمینه وجود دارد به قبل از واردات مربوط است. هر چند که دولت در برخی زمینه‌ها اقدامات مناسبی برای جلوگیری از این کار انجام داده اما متاسفانه هنوز هم شاهد مشکلات این‌چنینی در واردات ماشین‌های صنایع چاپ هستیم. رضوی با اشاره به اینکه استفاده از ماشین‌آلات قدیمی برای صاحبان این ماشین‌آلات هم مشکلاتی را به وجود می‌آورد، گفت: ماشین‌آلات و تجهیزات قدیمی هزینه‌های بسیاری را تحمیل می‌کند و همچنین نیاز بازار هر روز از محصولاتی که این ماشین‌آلات تولید می‌کنند، فراتر می‌رود. براساس این دلایل، واردات ماشین‌های قدیمی خطر ورشکستی را برای صاحبان چاپخانه‌ها افزایش می‌دهد.