خاطره تصادف رانندگی، به‌ویژه اگر در آن جان انسانی از دست برود، هرگز از حافظه پاک نمی‌شود؛ در این میان راه‌ها نیز از خاطرات تلخ خلاصی ندارند و با توجه به سهم‌شان در تصادف و خسارت، می‌توانند بدنام و تبدیل به خاطره ناخوشایندی شوند اما با کلید خوردن طرح اصلاح ۹۵۰ نقطه پرحادثه جاده‌ای از سوی وزارت راه و شهرسازی، گام مهمی در زمینه کاسته شدن از سهم راه‌ها در تلفات انسانی برداشته شده است.
راه‌ها در کنار انسان‌ها و خودروها، ۳ ضلع اصلی تصادفات را تشکیل می‌دهند و هرچه بی‌رحم‌تر باشند بیشتر امکان دارد برچسب «پرخطر» یا «حادثه‌خیز» به پیشانی آنها بخورد. میزان پرخطر بودن یک راه یا بخشی از آن، بر اساس تعداد، نوع و شدت تصادف‌هایی که در آن اتفاق می‌افتد، تعیین می‌شود. با توجه به سهم بیش از ۹۰ درصدی جاده‌ها در حمل‌ونقل مسافر و کالا در کشور، وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در سال‌های اخیر تلاشی جدی را آغاز کرده‌اند تا علاوه بر کاهش سهم راه در تصادفات، روند کاهشی تلفات جاده‌ای که در دهه اخیر شاهد آن بوده‌ایم، حفظ شود؛ روندی که در آن تعداد کشته‌های تصادفات در راه‌های ایران از حدود ۲۷ هزار نفر به حدود ۱۷ هزار نفر رسیده است.
از سال گذشته وزارت راه و شهرسازی در اقدامی مهم و ضروری، تهیه دستورالعمل شناسایی و اولویت‌بندی نقاط پرتصادف را بر اساس دستورالعمل کمیسیون ایمنی راه‌ها و به همت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کلید زد و وزیر راه و شهرسازی این دستورالعمل را به همه دستگاه‌های دست‌اندرکار و مسئول در حوزه ایمنی راه‌ها ابلاغ کرد.
با وجود دشوار بودن روند تعیین نقاط حادثه‌خیز، آنطور که عبدالهاشم حسن‌نیا، معاون راهداری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌گوید، از سال گذشته تاکنون، ۵ هزار مقطع پرتصادف در راه‌های کشور شناسایی شده است و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای درنظر دارد از این میان، ۹۵۰ نقطه را به عنوان نقاط اولویت‌دار، در سال ۹۵ ایمن‌سازی و اصلاح کند. به گفته حسن‌نیا، هزینه این کار قرار است از محل اعتبارات سازمان راهداری و اداره‌های راه و شهرسازی استان‌ها در سال ۹۵ تامین شود. وی با یادآوری اینکه سال گذشته تنها ۲۰ درصد اعتبار به سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای اختصاص یافت، تاکید می‌کند که با توجه به عزم این سازمان برای اصلاح نقاط پرحادثه، لازم است اختصاص بودجه، به موقع و مناسب باشد.
بر اساس دستورالعمل کمیسیون ایمنی راه‌های کشور، شناسایی و اصلاح نقاط پرحادثه با مدیریت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و با همکاری اداره راه و شهرسازی و پلیس راه هر استان انجام خواهد شد؛ بخش‌هایی که بیشترین اطلاعات را درباره تصادفات رخ داده در مکان‌های مختلف هر استان دارند. بر اساس آنچه معاون راهداری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌گوید، دستورالعمل شناسایی نقاط حادثه‌خیز با بهره‌گیری از راهنمای ایمنی راه انجمن جهانی راه در کمیسیون ایمنی راه‌ها تهیه شده و در آن تعداد تصادفات خسارتی، جرحی و فوتی هر نقطه، تعداد ترافیک میانگین راه و طول دوره جمع‌آوری اطلاعات تصادفات، مبنای کار بوده است.
وجود اطلاعات دقیق؛ شرط موفقیت طرح
با ابلاغ دستورالعمل تعیین مقاطع پرتصادف کشور به دستگاه‌های مربوط، به نظر می‌رسد وزارت راه و شهرسازی عزم خود را برای ادامه روند کاهش تلفات تصادفات جاده‌ای جزم کرده است؛ در این میان یکی از مدیران ایمنی کشور معتقد است وجود اطلاعات دقیق و درست، شرط اصلی موفقیت این طرح است زیرا ارتقای ایمنی جاده‌ها به همین اطلاعات دقیق وابسته است و تا زمانی که نوع و موقعیت مکانی تصادفات به طور دقیق مشخص نباشد، قضاوت‌های شخصی مبنای کار خواهد بود که این مسئله، درجه دقت کار را پایین آورده و از بازدهی کار خواهد کاست.
جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در پاسخ به صمت، معتقد است در حوزه ایمنی حمل‌ونقل، تا وقتی اطلاعات دقیق موجود نباشد، شفافیت لازم برای تصمیم‌گیری وجود نخواهد داشت. او با اشاره به کاهش ۱۰ هزار نفری آمار کشته‌های جاده‌ای ایران از سال ۸۴ تاکنون یادآوری می‌کند که تا امروز، بیشتر بر اساس قضاوت‌های کلی و اقدامات خودجوش در حوزه ایمنی جاده‌ای عمل کرده‌ایم و اگر بر همین روند پیش برویم، شاید در بهترین حالت در حد ۲ تا ۳ هزار کشته دیگر بتوانیم تلفات را کاهش دهیم اما اگر اطلاعات دقیق و شفاف در اختیار دست‌اندرکاران حوزه ایمنی باشد، می‌توان عملکرد بهتری درپیش گرفت و بازدهی بهتری داشت.
مدیرکل دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با اشاره به ابلاغ دستورالعمل تعیین نقاط پرحادثه، تایید می‌کند که وجود این راهبرد، تعیین نقاط حادثه‌خیز را به سمت مستندسازی صحیح پیش می‌برد. هدایتی با تاکید بر اهمیت شناسنامه‌دار شدن نقاط حادثه‌خیز می‌افزاید: با وجود یک روش مشخص بر مبنای اطلاعات دقیق شامل علت بروز تصادف و تعداد تلفات، به هر نقطه‌ای، حادثه‌ساز گفته نخواهد شد و از این پس همه چیز بر اساس مستندات دقیق خواهد بود و هر نقطه پرخطر، پرونده مشخصی خواهد داشت که بر این اساس می‌توان گام‌های مهمی در زمینه اصلاح این نقاط برداشت.
آنطور که این مقام مسئول در حوزه ایمنی می‌گوید، در حال حاضر بیشتر داده‌های ثبت شده درباره تصادفات دقت لازم را ندارد و از ابزار دقیق برای ثبت اطلاعات استفاده نشده است، با این حال به نظر می‌رسد با کلید خوردن شناسایی و اصلاح نقاط پرحادثه کشور به طور رسمی از سوی وزارت راه و شهرسازی، ثبت دقیق اطلاعات تصادفات از سوی پلیس راه یکی از مسائلی است که موردتوجه دست‌اندرکاران قرار خواهد گرفت.