میدان گازی پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی جهان است که در خلیج فارس و در آبهای سرزمینی ایران و قطر واقع شده‌است. این میدان گازی بین ایران و قطر مشترک بوده و در کشور قطر، میدان گازی گنبد شمالی نام دارد. این ویژگی مخزن گازی پارس جنوبی یعنی مشترک بودن آن میان دو کشور سال هاست که شرایطی رقابتی در برداشت از منابع هیدروکربنی این میدان رقم زده که در این رقابت تا کنون قطر پیروز میدان بوده است.
به گزارش ایران جیب به نقل از ایران، سال هاست که طرح‌های توسعه‌ای قطر در این میدان به اتمام رسیده و این کشور با حداکثر ظرفیت روزانه صدها میلیون متر مکعب گاز از این مخزن برداشت می‌کند اما با وجود این ایران همچنان در میانه راه قرار دارد و هنوز نتوانسته است که طرح‌های توسعه‌ای خود را به اتمام برساند. عامل این عقب ماندگی را می‌توان در 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تحریم‌های ظالمانه غرب و در آخر کاهش قیمت نفت خام و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی دولت جست‌و‌جو کرد. به این ترتیب عقب ماندگی ایران در برداشت از این میدان مربوط به سال‌های اخیر نیست؛ به طوری که این مخزن زمانی شناسایی شد که ایران و عراق در حال جنگ بودند. در آن وقت تمام مسائل کشور اعم از جنگ و اقتصاد با مبلغی در حدود 4 الی 5 میلیارد دلار اداره می‌شد و ایران حتی فرصت فکر کردن به این میدان را نداشت. ضمن آنکه هیچ شرکت بین‌المللی هم علاقه‌مند به حضور در بخش ایرانی این میدان نبود و اگر هم حاضر می‌شد کشور منابع مالی برای ورود به این عرصه نداشت. اما در همین زمان قطر با آوردن شرکت‌های بین‌المللی توسعه میدان را آغاز کرده بود و تا اواخر جنگ ایران و عراق عملیات توسعه در بخش قطری پیشرفت خوبی کسب کرده بود.
وقتی پای ایران به پارس جنوبی باز شد
اواخر جنگ در زمان 8 سال اول وزارت بیژن زنگنه در وزارت نفت، ایران متوجه شد که یک میدان گازی مشترک با قطر دارد و شرکت‌های بین‌المللی در حال فعالیت در این منطقه‌اند و قطری‌ها از این میدان گاز برداشت می‌کنند. در این زمان تازه بحث میدان گازی پارس جنوبی در محافل ایرانی و اینکه چگونه به عنوان نخستین تجربه، حفاری در بخش دریا را شروع کنیم مطرح شد. اساساً وقتی یک دونده از دونده دیگر عقب مانده است اگر می‌خواهد عقب افتادگی خود را جبران کند نه تنها باید با سرعت رقیب بلکه با سرعت بیشتری بدود اما در این زمان سرعت فعالیت ایران در حالی که توسعه میدان در بخش قطری به اتمام رسیده بود و کشور بسیار عقب‌تر از قطر قرار داشت به سبب شدت گرفتن تحریم‌ها و مدیریت اجرایی ضعیف کند‌تر شد تا آنکه دولت یازدهم کار را در دست گرفت و با تغییر برنامه‌ها دوباره سرعت فعالیت‌ها را افزایش داد. دولت یازدهم از نخستین روز فعالیت‌های خود اعلام کرد که در این میدان آنچه اهمیت دارد کاهش فاصله برداشت ما با قطر است و حتی اهمیت موضوع به‌اندازه‌ای بود که بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت یازدهم کار خود را با عسلویه و بازدید از پروژه‌های این میدان آغاز کرد. زنگنه برای کاهش عقب ماندگی ایران اولویت بندی پروژه‌ها و فازها را تغییر داد و برخلاف دولت دهم که در اوج تحریم چندین فاز را به عنوان فازهای 35 ماهه تعریف کرده بود و عقیده داشت که تمام این فازها باید همزمان و پس از 35 ماه وارد مدار شوند، اولویت را به فازهای دارای پیشرفت بالاتر داد، چراکه شیب مخزن پارس جنوبی به سمت قطر است و این کشور هم منتظر تکمیل طرح‌های توسعه‌ای ما نمی‌ماند.
افزایش 150 میلیون مترمکعبی در دولت یازدهم
فعالیت دولت یازدهم در میدان پارس جنوبی ادامه کار دولت‌های قبل بود اما کار شاخصی که انجام شد این بود که براساس میزان بودجه و توان مالی دولت، درصد پیشرفت فاز و همین‌طور بلوک بندی فازها اولویت بندی صورت گرفت تا هر چه زودتر فازهای نیمه کاره به تولید برسند و برای کشور درآمد ایجاد کنند. بلوک هایی که در مرکز میدان گازی پارس جنوبی قرار دارد، میزان فرار گاز از این بلوک‌ها را بیشتر کرده است و به همین خاطر دولت یازدهم بیشتر توانش را روی توسعه این فازها متمرکز کرد. از طرف دیگر تحریم‌ها برای کشور محدودیت مالی رقم زد و اشتباه دولت قبل یعنی توسعه همزمان فازها ما را از هدف دور می‌کرد. به این منظور دولت اولویت‌ها را طوری ترسیم کرد که منابع به سمت بلوک هایی که زودتر به بهره برداری می‌رسند و ضمن قرار گرفتن در مرکز به تولید نزدیک تر هستند، برود. خوشبختانه در این وضعیت فازهایی که پیشرفت بیشتری داشتند و زودتر به درآمد می‌رسیدند توسعه یافتند. به این ترتیب فاز ١٢ که بزرگترین فاز این میدان بود سال 93 وارد مدار شد و همچنین فاز ١٥ و ١٦ نیز در سال گذشته رسماً به افتتاح رسید. فازهای ١٧، ١٨، ١٩، ٢٠ و ٢١ نیز به عنوان اولویت‌های بعدی معرفی شدند که صنعت نفت تمرکز ویژه‌ای روی آنها دارد و بخشی از این فازها امسال وارد مدار خواهد شد.
در این زمینه علی اکبر شعبانپور، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، که مجری پروژه‌های این میدان است در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: برنامه ریزی کرده‌ایم که در نیمه دوم امسال شاهد بهره برداری از فازهای 17 و 18 باشیم. همچنین بخشی از فازهای 19، 20 و 21 نیز امسال به تولید خواهد رسید که در مجموع 100 میلیون مترمکعب در روز به تولید گاز کشور خواهد افزود.
وی تصریح کرد: در طول فعالیت دولت یازدهم تقریباً بیش از 150 میلیون متر مکعب به تولید گاز کشور از این میدان افزوده شد که سهم سال گذشته چیزی در حدود 50 میلیون متر مکعب است. این افزایش تولید در حالی رقم خورد که ما با کاهش شدید قیمت نفت در اوج تحریم‌های غربی مواجه بودیم.
اکنون هزار روز از آغاز به کار دولت یازدهم می‌گذرد و در همین مدت، تولید گاز از فازهای این میدان به بیش از 400 میلیون متر مکعب در روز رسیده که بیش از 50 درصد از حجم گاز تولیدی کشور است. همانطور که اشاره شد فازهای 12، 15 و 16 به طور کامل به بهره برداری رسیده‌اند و فاز 17 و 18 نیز حدود 20 میلیون متر مکعب گاز در روز تولید می‌کنند. همچنین به زودی بخشی از فاز 19، 20 و 21 نیز به بهره برداری خواهد رسید که با توجه به شرایط درآمدی کشور در طول سال‌های اخیر می‌توان گفت این اقدامات دولت بسیار چشمگیر بوده است.
گفتنی است در طول فعالیت دولت‌های هفتم و هشتم وهمچنین دولت نهم، ایران توانست ۱۰ فاز از پارس جنوبی را به بهره‌برداری برساند، اما در طی دولت دهم با‌وجود سرمایه‌گذاری هنگفتی که انجام گرفت، هیچ فازی به بهره‌برداری نرسید. مدیران وقت شرکت ملی نفت ایران یکی از دلایل این عدم موفقیت را وضع کردن تحریم‌هایی علیه ایران ذکر می‌کردند که موجب خروج شرکت‌های متخصص خارجی از طرح‌های توسعه‌ای این میدان گازی و سپردن ادامه کار به شرکت‌های ایرانی فاقد صلاحیت شده بود اما اگر شرایط دو سال اول دولت یازدهم و نتایج فعالیت‌های این دولت را با دو سال آخر دولت دهم مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که آنچه مانع از بهره برداری از فازهای نیمه کاره پارس جنوبی شد ضعف مدیریتی بود نه تحریم ها. دولت دهم برای فروش هر بشکه نفت خام بیش از 110 دلار دریافت می‌کرد اما باز هم در تزریق منابع به پروژه‌ها موفق نبود و تزریق منابع به فازهای مهمی همچون فاز 12 قطره چکانی انجام می‌شد. در همین حال دولت یازدهم قیمت نفت 27 دلاری را تجربه کرد اما به هر سختی سعی کرد تا پروژه‌های اولویت دار پارس جنوبی متوقف نشود و حتی بهره‌برداری کشور از منابع این میدان را افزایش داد. اکنون نیز اگرچه با جدیت بهره برداری از فازهای اولویت دار را دنبال می‌کند اما توسعه مابقی فازها نیز در دستور کار است و در نظر دارد که هر چه سریعتر فازهای اولویت اول را تکمیل کند و با استفاده از درآمد حاصله و جذب منابع از بانک‌های خارجی به سراغ باقی فازها برود.
