همدان یکی از قدیمی‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌رود که جاذبه‌های تاریخی بسیاری دارد. به عنوان نمونه شهرسازی دایره‌وار شهر همدان از روش‌های مرسوم شهرسازی در ایران باستان بوده است.
همچنین آرامگاه بوعلی‌سینا، آرامگاه باباطاهر عریان، غار علیصدر، لالجین پایتخت سفال کشور و بسیاری از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی دیگر، همدان را به یکی از استان‌های مستعد رشد در زمینه گردشگری تبدیل کرده است. همدان با کاستی‌هایی در صنعت گردشگری مواجه است که نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل به میزان کافی، بهره‌برداری نکردن از خط آهن و اندک بودن پروازهای فرودگاه همدان از مشکلات حمل‌ونقلی مسافران این استان است اما افتتاح آزادراهی که تهران را به همدان متصل می‌کند فاصله دو شهر را به ۳ ساعت تقلیل داده و در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای امکانات مناسبی را فراهم کرده است.
تنوع قومیت‌ها
به گفته کارشناسان، بافت تاریخی، تنوع قومیتی و تنوع آب و هوایی از جمله جذابیت‌هایی هستند که استان همدان برای گردشگران دارد. علی خاکسار، معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان به صمت می‌گوید: همدان یکی از استان‌های غربی کشور است و به دلیل شرایط جغرافیایی و واقع شدن در یک منطقه کوهستانی دارای آب و هوای معتدل است. تنوع آب و هوایی موجب تنوع جاذبه‌های گردشگری طبیعی در این استان شده است. او می‌افزاید: همدان ترکیبی از آثار تاریخی منحصر به فرد و بی‌نظیر تاریخی از دوران باستان، پیش از اسلام و دوره اسلامی است. افزون‌بر هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و طبیعی در همدان شناسایی شده که بیش از نیمی از آنها در فهرست آثار تاریخی و طبیعی کشور به ثبت رسیده‌اند. خاکسار عنوان می‌کند: همدان به دلیل واقع شدن در میان استان کردنشین کرمانشاه و استان‌های ترک‌نشین زنجان و قزوین و همچنین استان لرستان دارای تنوع زبانی، قومیتی و نژادی است به طوری که در استان همدان مردم به زبان‌های ترکی، کردی، لری و لکی صحبت می‌کنند. او می‌افزاید: از دیگر جاذبه‌های همدان مقبره‌های مشاهیر کشور مانند آرامگاه بوعلی سینا، باباطاهر و عارف قزوینی است.
همچنین هگمتانه پایتخت مادها که نخستین پایتخت دولت‌های ایرانی است در همدان واقع شده و به همین دلیل همدان از دیرباز مرکز سیاسی کشور به شمار می‌رفته است. معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان اظهار می‌کند: همدان در ۵ برهه تاریخی به عنوان پایتخت کشور انتخاب شده و به مرکز فعالیت‌های سیاسی کشور تبدیل شده است. او در ادامه می‌گوید: بافت تاریخی همدان شامل مجموعه بازار، میدان امام، راسته‌ها، سراها، حمام‌ها، مساجد تاریخی و خانه‌های تاریخی بی‌نظیر است که نشانه‌هایی از رونق همدان در گذشته و پیشینه تاریخی باشکوه این استان هستند.
خاکسار می‌افزاید: به واسطه ایجاد و راه‌اندازی آزادراهی که از تهران آغاز شده و به جاده‌های همدان متصل می‌شود اکنون مسافت همدان به تهران بسیار به کمتر از ۳ ساعت تغییر یافته است. خط آهن سراسری نیز قرار است در آینده راه‌اندازی شود. او درباره پروازهای اندک هواپیماها از تهران به همدان عنوان می‌کند: کاهش مسافت تهران به همدان موجب شده تا فرودگاه همدان به هفته‌ای یک پرواز بسنده کند چراکه پرواز با هواپیما برای مسافران صرفه اقتصادی ندارد. به هر روی کم بودن تعداد پروازها از همدان به تهران یک نقیصه است. البته فرودگاه همدان به کیش و دوبی پروازهایی دارد که پایدار ماندن این پروازها بستگی به استقبال مردم دارد. خاکسار درباره امکانات اقامتی در همدان اظهار می‌کند: همدان دارای ۱۱ هتل، ۱۹ مهمانپذیر و تعدادی اردوگاه دائم و موقت است. افزون‌بر ۲ هزار و ۶۰۰ تخت استاندارد در همدان وجود دارند که بیشتر آنها در هتل‌ها هستند. در زمان‌های پیک سفر مانند ایام نوروز با مشکلات اقامتی مواجه هستیم اما در فصل‌های دیگر سال مشکل خاصی در حوزه اقامت مسافران نداریم. او می‌افزاید: اکنون تعداد هتل‌های ۴ و ۵ ستاره در همدان در حال ساخت هستند که امیدوارم به زودی به بهره‌برداری برسند.
مشکلات زیرساختی حمل‌ونقل
شهر همدان، مرکز استان همدان نیز جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد، از جمله آنکه این شهر در گذشته کهن شهری به نام هگمتانه بوده و مرکز بسیاری از رخدادهای سیاسی کشور به شمار می‌رفته است. به عقیده کارشناسان گردشگری زیرساخت‌های حمل‌ونقل استان همدان باید تقویت شوند. فرودگاه همدان تنها هفته‌ای یک‌بار به مقصد تهران پرواز دارد و خط آهن این استان نیز سال‌هاست در نوبت بهره‌برداری قرار گرفته است. میلاد وندایی، کارشناس گردشگری استان همدان به صمت می‌گوید: همدان از دیرباز به نام کهن شهر هگمتانه معروف بوده که همین امر یکی از جاذبه‌های گردشگری آن است، محوطه باستانی هگمتانه، آثار باستانی پیرامون آن و کلیسای واقع شده در آن از جاذبه‌های گردشگری استان همدان به شمار می‌روند. وندایی عنوان می‌کند: یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری آن که بسیار کم به آن توجه می‌شود نوع شهرسازی همدان است، میدان همدان که سال ۱۳۰۵ ساخته شده است. به سبک دایره‌وار احداث شده است. همدان تنها شهری است که به سبک دایره‌ای ساخت شده که این سبک شهرسازی ایرانیان باستان بوده است. وی اضافه می‌کند: میدان همدان دارای ۶ خیابان منتهی به آن است و تمام شهر پیرامون این میدان ساخته شده است.
بافت تاریخی هگمتانه و دوره‌های اشکانی و ساسانی در زیر شهر کنونی همدان یافت می‌شود و هر مکانی از این شهر که مورد بازسازی و ساخت‌وساز قرار بگیرد به این لایه‌های قدیمی تاریخی و باستانی می‌رسد. بافت جدید روی بافت قدیمی ساخته شده و شهر جدید همدان نیز لایه‌هایی از بافت قدیمی را در دل خود دارد. این کارشناس گردشگری اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین مشکلات گردشگری در ایران نبود مدیریت در مرکز است که گردشگری غرب کشور را به خوبی معرفی نمی‌کنند در حالی که غرب ایران آثار باستانی و تاریخی بسیار ارزشمندی دارد. کم توجهی مدیران و مسئولان به گردشگری مهم‌ترین دلیل استفاده نشدن از ظرفیت‌ها و فرصت‌های گردشگری همدان است. نبود برنامه‌ریزی برای گردشگری که با تعویض مکرر مدیران کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان همراه شده مشکلات فراوانی را برای گردشگری استان همدان به همراه داشته است. افرادی که به مدیریت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان منصوب می‌شوند افرادی هستند که تخصص لازم را در حوزه گردشگری ندارند. مدیر جدید این اداره بینش تخصصی و مناسبی به صنعت گردشگری دارد اما در چند ماه و یک سال نمی‌توان پیشرفتی را در گردشگری ایجاد کرد.
وندایی عنوان می‌کند: از دیگر مشکلات گردشگری همدان آن است که همدان به مرکز نزدیک است و رفت و آمد از پایتخت به این شهر از طریق اتوبوس انجام می‌شود. برای بسیاری از گردشگران این نوع رفت و آمد سخت و مشکل است. فرودگاه همدان نیز تنها هفته‌ای یک پرواز به تهران دارد و حمل‌ونقل هوایی همدان نیز رونق چندانی ندارد. او درباره حمل‌ونقل ریلی همدان اظهار می‌کند: ساخت خط آهن همدان نیز شاید از زمان رضاشاه تاکنون به طول انجامیده و هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. حمل‌ونقل ریلی می‌تواند تاثیر بسیاری بر گردشگری همدان بگذارد، رفت و آمد به همدان آسان‌تر شده و خود تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری می‌شود، چراکه بسیاری از گردشگران به حمل‌ونقل ریلی علاقه بسیاری دارند و امنیت حمل‌ونقل ریلی نیز از حمل‌ونقل جاده‌ای بیشتر است. وندایی می‌افزاید: همدان باغ‌ها و عمارت‌های بسیاری دارد که هیچ مرمتی در آنها انجام نمی‌شود و بدون صاحب باقی مانده‌اند. به عنوان نمونه خانه صمدی‌ها را سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرمت کرد اما اکنون بدون استفاده مانده است. مدیریت شهری اهمیت بسیاری دارد و با مدیریت می‌توان این عمارت‌ها و باغ‌ها را تبدیل به مکان‌های گردشگری کرده و جذب گردشگران و درآمدزایی از محل گردشگری را افزایش داد.
کاهش مسافت با آزادراه جدید
آزادراهی که از تهران به همدان امتداد می‌یابد مسیر این ۲ شهر را به ۳ ساعت کاهش داده و بسیاری از مردم به دلیل کاهش مسافت به حمل‌ونقل جاده‌ای تمایل بیشتری دارند تا پرواز با هواپیما. ابراهیم کارخانه‌ای، نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی به صمت می‌گوید: استان همدان دارای جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی، علمی و سیاحتی بسیاری است و بیش از هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی در استان همدان وجود دارد. وجود مرقد فیلسوف نام‌آور اسلام، بوعلی‌سینا جذابیت گردشگری علمی و تاریخی را در همدان به وجود آورده است. کارخانه‌ای معتقد است که برنامه‌ریزی و اقدامات عملی بسیاری باید انجام شود تا گردشگران به استان همدان جذب شوند و عنوان می‌کند: گردشگری می‌تواند موجب توسعه همدان شود اما در این زمینه اقدامات قابل توجهی انجام نشده است.
در بسیاری از کشورهایی که هیچ آثار باستانی ندارند جاذبه‌هایی را با الگوبرداری از کشورهای تاریخی ایجاد می‌کنند تا گردشگران را به کشور خود جذب کنند. او اضافه می‌کند: متاسفانه در داخل کشور نیز برای جلب گردشگران داخلی موفق نشدیم زیرا نتوانسته‌ایم امکانات لازم را برای بهره بردن از جاذبه‌های تاریخی استان همدان ایجاد کنیم. این نماینده مجلس شورای اسلامی سفالگری در شهرستان لالجین را از مزیت‌های بزرگ همدان در جذب گردشگران می‌داند و اظهار می‌کند: لالجین یکی از معدود شهرهای سفال در همدان است با این وجود سفال از چین وارد ایران می‌شود و حتی در داخل کشور نیز موفق نشده‌ایم نوآوری داشته و آنطور که باید توجه مشتریان و گردشگران را به سفال‌های لالجین معطوف کنیم. او درباره مشکلات حمل‌ونقل استان همدان عنوان می‌کند: آزادراهی که از تهران به همدان کشیده شده در سال جاری به طور کامل به بهره‌برداری رسیده و فاصله تهران تا همدان تنها ۳ ساعت است. احداث راه‌آهن همدان از سال ۸۵ آغاز شده و قرار است در سال جاری به بهره‌برداری برسد و حداکثر تا سال آینده این راه‌آهن به طور حتم به بهره‌برداری خواهد رسید که تحولی را در زمینه گردشگری استان همدان ایجاد می‌کند.
کارخانه‌ای اظهار می‌کند: برج جدیدی در فرودگاه همدان در حال احداث است که یکی از مرتفع‌ترین برج‌های کشور است و هواپیماهای بزرگ نیز می‌توانند به بهره‌برداری برسند.
در پایان
همدان ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری برای توسعه گردشگری دارد اما نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و امکانات کافی گردشگری این استان را راکد گذاشته است. به عقیده کارشناسان توسعه گردشگری می‌تواند برای این استان درآمدزایی خوبی به همراه داشته و موجب رشد استان همدان شود.