دوحه، پایتخت قطر میزبان جام‌جهانی 2022 فوتبال شهری ساحلی با ساختمان‌های مدرن است که برخلاف دوبی، شهر توریستی امارات، وجود ساختمان‌های قدیمی، مغازه‌های ناهمگون، زمین‌های بیابانی و بایر و... بخش‌های مدرن آن را تحت‌الشعاع قرار داده است. قطر به مدد درآمد ۱۳۰ میلیارد دلاری حاصل از فروش نفت خود، توانسته در فهرست ثروتمند‌ترین کشورهای دنیا قرار گیرد. حالا این کشور با صرف دلارهای نفتی خود می‌خواهد چهره‌ای جدید را برای کشورش ترسیم کرده و میزبان شایسته‌ای برای جام بیست‌ودوم باشد.
به گزارش ایران جیب به نقل از شهروند، کشوری که اقتصادش با وجود بحران رکود اقتصاد جهانی و تأثیرپذیری اکثریت اقتصادهای حوزه خلیج‌فارس همچون امارات متحده عربی، عربستان‌سعودی و کویت خسارت کمتری از بحران متحمل شده و رشد سریع‌تری نسبت به سایر اقتصادهای منطقه تجربه کرده است. به‌طوری که وزارت برنامه‌ریزی توسعه و آمار قطر رشد ٧,٧درصدی را برای اقتصاد کشورش در سال ٢٠١٥ با وجود کاهش بهای نفت پیش‌بینی کرده بود. در این میان بسیاری از تحلیلگران معتقدند صحنه شکوفایی اقتصادی در حوزه خلیج‌فارس از دوبی به قطر در حال انتقال است. این کشور با وجود کوچکی، بعد از روسیه و ایران بیشترین ذخیره گاز دنیا را در اختیار و اقتصادی کاملا نفتی دارد. ذخیره گازی آن هم برای ۲۰۰ سال آینده کفایت هزینه‌های این کشور را می‌دهد. قطر به علت پیش‌دستی در بهره‌برداری از منطقه گازی پارس جنوبی توانسته است بیش از ایران از این میدان گازی مشترک گاز و میعانات گازی استخراج کند و به رشد سریع اقتصادی دست یابد.
حال آن‌که تأیید میزبانی قطر در جام جهانی ٢٠٢٢ این احتمال را قوت بخشیده و حتی پیش‌بینی می‌شود که طی سال‌های آینده این کشور به قدرت نخست منطقه تبدیل شود؛ چرا که قطر نه تنها به صورت مستقيم از برگزاري رقابت‌هاي جام‌جهاني ٢٠٢٠ در اين کشور سود خواهد کرد، بلکه پيش‌بيني مي‌شود به‌صورت غيرمستقيم نيز اقتصاد اين کشور از جام جهاني منفعت ببرد. بی‌شک در پي برگزاري جام جهاني در اين کشور، با افزايش حجم تجارت، رونق هتلداري، اجاره خودرو و فروش محصولات مرتبط با جام جهاني مواجه خواهد شد که می‌تواند در کنار درآمدهای نفتی آن، شتاب رشد اقتصادی در این کشور را افزایش دهد.
لوکس‌نشین صحرا
از این‌رو شیوخ قطری که برای کسب این میزبانی هزینه‌های زیادی را متحمل شده‌اند، قصد دارند با ١٢ ورزشگاه فوق مدرن از رقابت‌ها میزبانی کنند. با این همه صنعت قطر کوچک‌تر از آن است که بتواند به تنهایی از پس ساخت ورزشگاه‌های مدرنی که قولش را به فیفا داده برآید. درآمد ۱۳۰میلیارد دلاری برای کشوری که ٢,٥میلیون نفر جمعیت دارد، بهانه خوبی است تا به فکر تولید و صنعت و... نباشد. در این شرایط با توجه به همسایگی قطر با ایران، توسعه تجارت با این کشور می‌تواند بیش از هر زمان دیگر مورد توجه باشد؛ چرا که ایران با توجه به ظرفیت‌های بالقوه‌ای که در تولید محصولات صنعتی و معدنی دارد، می‌تواند این کشور را در ایجاد زیرساخت‌های لازم برای برگزاری جام جهانی و استادیوم‌‌سازی یاری دهد و این‌گونه تراز تجاری خود با این کشور لوکس‌نشین در صحرا را بهبود بخشد.
رتبه 35 قطر در میان شرکای تجاری ایران
هرچند که براساس آمار، ایران و قطر در سال‌های گذشته شرکای تجاری مهمی برای یکدیگر نبودند، ولی ظرفیت‌های زیادی برای توسعه مراودات اقتصادی و تجاری میان دو کشور وجود دارد. ایران و قطر با وجود این‌که همسایه هستند و تجارت آنها با یکدیگر با کمترین هزینه ممکن اتفاق می‌افتد، همکاری چندانی با هم ندارند؛ به‌طوری که قطر در میان۵۰ شریک برتر تجاری ایران رتبه سی‌وپنجم را داشته است. براساس آمارهای سال ٢٠١٠ این کشور تنها یک دهم‌درصد از کل تجارت ایران را شکل داده است. در مقابل ایران بیست‌وهفتمین شریک تجاری قطر به شمار می‌رود و ٢دهم‌درصد از کل تجارت این کشور را به خود اختصاص داده است.
روند صعودی مبادلات تجاری ایران و قطر
آمارهای ارایه شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد که طی ٧ماه نخست ٩٤ حجم تجارت ایران و قطر حدود ٩٧ میلیون دلار بوده است. در این میان سهم صادرات ایران به قطر در این مدت یک میلیون و ٤٤ هزار تن به ارزش ٩٥ میلیون و ٧٦٧هزار دلار بوده حال آن‌که مجموع صادرات ایران رقم ٤٤ میلیون و ٨٣٠ هزار تن به ارزش ١٩میلیارد و ٢٥٤میلیون دلار را نشان می‌دهد. در واقع با یک حساب سر انگشتی درمی‌یابیم که سهم بازار قطر از کالاهای ایرانی به لحاظ وزنی کمتر از نیم‌درصد (٠,٤)درصد و به لحاظ ارزشی ٠.٥درصد بوده است. در این میان میزان واردات صورت‌گرفته از میزبان ٢٠٢٠ جام جهانی در این مدت تنها ٢٠١ تن به ارزش یک میلیون و ٤٢٨هزار دلار بوده است که مقایسه آن با مجموع واردات ٢٠ میلیون و ١٧٥هزار تنی به ارزش ٢٤ میلیارد و ٧٦ تنی ایران از سهم اندک کالاهای قطری در بازار ایران حکایت می‌کند که حتی قابل طرح هم نیست. همچنین نگاهی به تجارت میان دو کشور طی ٤ سال گذشته از افزایش صدور کالاهای غیرنفتی حکایت می‌کند. به‌طوری که در میزان صادرات کالا به کشور قطر از ٧٦میلیون دلار در سال ٩٠ به ٩٥میلیون دلار درهفت ماهه نخست امسال افزایش یافته است که در صورت تداوم این وضع صادرات ایران به این کشور به بیش از ١٠٠میلیون دلار افزایش خواهد یافت. در این میان بسیاری از تحلیلگران اقتصادی رونق اقتصادی در قطر و امید به لغو تحریم‌های اقتصادی درایران را دلیل اصلی رشد تجارت بین این دو کشور همسایه عنوان می‌کنند. هر چند میزان واردات کالا از این کشور در مقایسه با حجم کل واردات کشور بسیار ناچیز است، اما از یک روند رو به رشد برخوردار بوده است. ناگفته نماند که چدن، آهن، فولاد، حیوانات زنده، محصولات شیمیایی آلی، گچ، آهک، سیمان، پنبه‌نسوز، دانه و بذر اقلام عمده صادراتی ایران به قطر را شامل می‌شود.
جام‌جهانی فرصتی بی‌نظیر برای ایران
صرف‌نظر از حجم بسیار ناچیز مراودات تجاری ایران و قطر در طول سال‌های گذشته، پروژه‌های عمرانی قطر می‌تواند تجارت دو کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین زمینه در آخرین دیدار وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران با وزیر اقتصاد و تجارت قطر این مهم مورد تأکید قرار گرفته است. گرچه تعامل و گسترش همکاری ایران با قطر در تأمین زیرساخت‌های استادیوم‌‌سازی مورد تأکید دولتمردان ایرانی هم واقع شده است، اما این‌که صنایع معدنی ایران چقدر آمادگی ورود به بازارهای مصرفی این کشور را دارند، همچنان با ابهاماتی روبه‌رو است. توان رقابت و مشارکت ایران در ساخت‌وسازهای قطر مشروط به تمایل دو طرف است که ورود کشورهای عربی، ترکیه و چین رقابت را سخت‌تر می‌کند.
قطر زیر بار سنگین تعهدات
فدراسیون فوتبال قطر قول‌های ویژه‌ای به فیفا داده بود؛ این‌که ورزشگاه‌های رویایی بسازد و البته هتل‌هایی به‌صورت کشتی روی آب بفرستد که بتواند میزبانی متفاوتی را در روزهای جام‌جهانی داشته باشد. اما حالا اعلام شده است در کارهای عمرانی خاک کم آورده است و به همین دلیل نه فقط از ایران، بلکه از کشورهای همسایه دیگرش هم تقاضا کرده که به قطر خاک بفروشند. هرچند مقامات ایرانی در سازمان جنگلداری و حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده‌اند به هیچ‌وجه به قطر خاک نمی‌دهند، اما برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که در چند سال گذشته به صورت قاچاق خاک به قطر برده شده و اتفاقا با این ماجرا برخورد هم شده است؛ اما قطر از نظر مساحت و بندرگاه‌ها هم مشکل دارد و به همین دلیل به دنبال بندر بوشهر هم آمده است.اما فرصت پیش‌آمده تنها به صنایع معدنی محدود نمی‌شود؛ چرا که بی‌گمان در طول برگزاری جام جهانی، «نیازهای موقت» در قطر برای کالا و خدمات ایجاد خواهد شد که می‌تواند یک فرصت ویژه برای ایران تلقی شود. فرصتی که میزان سودآوری آن بسته به نوع نگاه و رویکرد مسئولان کشورمان است. قطر از پتانسیل‌های ذاتی اندکی برای تأمین نیازهای میزبانی برخوردار است.
بر همین اساس با توجه به روابط نزدیک ایران و قطر، ایران می‌تواند از فرصت برگزاری جام جهانی در قطر استفاده کرده و سهمی از سودآوری و درآمدهای آن را به خود اختصاص دهد. به‌عنوان مثال قطر کشاورزی ندارد و مجبور به واردات میوه و محصولات کشاورزی است. در این میان هیچ یک از کشورهای همسایه و نزدیک قطر به اندازه ایران از پتانسیل تولید محصولات کشاورزی و باغی برخوردار نیستند. ایران می‌تواند با هماهنگی و رایزنی با قطر و برنامه‌ریزی صحیح، زمینه تأمین محصولات کشاورزی این کشور را فراهم کند. از همین مثال‌ها می‌توان به دیگر محصولات و تولیدات هم اشاره کرد. همچنین می‌توان از مقامات ایرانی انتظار داشت ضمن رایزنی با مقامات قطری، زمینه فعالیت شرکت‌های ایرانی را در زمینه‌های مختلف ازجمله عمرانی و خدماتی در قطر و بهره‌مندی آنان از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در بازه ٦ سال باقی‌مانده تا ٢٠٢٢ فراهم کنند.حمل‌ونقل هوایی از دیگر زمینه‌هایی است که ایران می‌تواند با استفاده از فرصت میزبانی قطر درآمد کسب کند. به‌عنوان مثال هم اکنون قیمت پروازهای بین‌المللی (اروپا) ایران در مقایسه با اکثر خطوط هوایی و ازجمله هواپیمایی قطر، نزدیک به یک میلیون ریال تفاوت وجود دارد. در خطوط منطقه‌ای نیز به‌عنوان مثال تفاوت قیمت پرواز تهران-دمشق میان شرکت‌های وطنی و شرکت هواپیمایی سوریه به یک میلیون ریال می‌رسد. اگر همین تفاوت حفظ شود ایران می‌تواند با راه‌اندازی خط‌های هوایی به مقصد دوحه با توقف ترانزیتی در تهران از این بازار پرسود بهره ببرد.
همچنین ایران با در اختیار داشتن بنادر و مسیرهای دریایی می‌تواند در زمینه انتقال هواداران و مشتاقان فوتبال از کشورهای اطراف ایران از مسیرهای زمینی، هوایی یا ریلی تا بنادر ایران مانند بوشهر، کیش، قشم و بندرعباس و از آن‌جا به سمت قطر اقدام کند در این وضع می‌توان بر ورود گردشگران از کشورهای مختلف به ایران و بازدید از شهرهای دیدنی کشورمان در مسیر رسیدن به قطر برنامه‌ریزی کرد. به‌ویژه که بسیاری از هواداران فوتبال را که افراد با درآمد متوسط یا پایین تشکیل می‌دهند، قطعا از مسیرهای زمینی می‌توانند با پرداخت مبلغ کمتری نسبت به هواپیما، خود را به قطر برسانند. گفتنی است هم‌اکنون تنها از بندر بوشهر برای قطر خط دریایی حمل‌ونقل مسافر وجود دارد؛ ولی از بنادر بندرعباس، خرمشهر، کیش و قشم نیز به مقاصد امارات و کویت خطوط کشتیرانی برقرار است که می‌توان این خطوط را توسعه داد. در این‌جا ذکر این نکته نیز مهم است که بخش مهم و تأثیرگذاری از صاحبان پول و نفوذ در قطر، ایرانی هستند و با هماهنگی و حمایت آنان، استفاده از درآمدهای جام جهانی برای ایرانیان را می‌توان افزایش داد. درمجموع باید گفت که به این دوره از مسابقات جام جهانی، می‌توان به چشم یک فرصت نگاه کرد و از آن سود و نفعی را هم عاید ایران کرد.
