همزمان با صنعتگران فرانسوی، ژاپنی‌ها نیز از علاقه خود برای حضور در صنایع ایران سخن گفته‌اند؛ در همین راستا دو شرکت ژاپنی نیز به همراه فرانسوی‌ها برای اتمام خطوط باقیمانده مترو ایران از طریق فاینانس اعلام آمادگی کرده‌اند.
به نظر می‌رسد گسترش همکاری‌های دو طرفه میان ایران و ژاپن به سود هر دو کشور تمام می‌شود؛ در این میان دولت ایران تمایل زیادی به گسترش خطوط ریلی دارد و با توجه به تجربه ژاپن در راه‌اندازی قطارهای فوق سریع در کشورهای مختلف جهان ازجمله امریکا و مکزیک، تهران از تمایل خود نسبت به گسترش همکاری در این باره با توکیو سخن گفته است. بی‌شک ژاپن با داشتن متروی توکیو به‌عنوان بزرگترین و پیشرفته‌ترین متروی جهان، یکی از سردمداران این صنعت در جهان به‌شمار می‌آید. این کشور در بازه زمانی کمتر از یک قرن از راه‌اندازی نخستین خط مترو توانسته با سرعت بالایی به توسعه خطوط متروی شهری بپردازد. سال گذشته مقامات ژاپنی خبر از ساخت قطارهایی معلق با سرعت 590 کیلومتر در ساعت دادند. با اعتبار 90 میلیارد دلاری، ژاپن توانست نخستین خط راه‌آهن جهان را با استفاده از فناوری تعلیق مغناطیسی (MagLev) راه‌اندازی کند. از ویژگی‌های خاص این پروژه می‌توان به این نکته اشاره کرد که با استفاده از تکنیک فناوری تعلیق، قطارها چندین اینچ از سطح ریل بلند می‌شوند و به صورت معلق روی هوا حرکت می‌کنند. در حال حاضر سریع‌ترین قطارهای ژاپنی با سرعتی معادل 300 کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند، اما با استفاده از این تکنیک حداکثر سرعت قطارهای معلق به 590 کیلومتر در ساعت افزایش خواهد یافت.
سردمدار تولید قطارهای تندرو
هرچند در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان ازجمله چین به فناوری تولید قطارهای تندرو دست یافته‌اند، اما راه‌اندازی سیستم جدید راه‌آهن می‌تواند مهر تاییدی بر رهبری ژاپن در صنعت ساخت قطار باشد. تولید قطارهایی با فناوری تعلیق مغناطیسی می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی ژاپن به بزرگترین کالای صادراتی این کشور تبدیل شود و خطوط ارتباطی جهان را دگرگون کند. بنابر پیش‌بینی‌های انجام شده، فاز نخست این طرح تا بازه زمانی سال ۲۰۲۷ میلادی و فاز دوم آن در چشم‌انداز ۲۰۴۵ میلادی به دولت ژاپن تحویل داده خواهد شد. مهم‌ترین ویژگی قطارهای ژاپنی را می‌توان سرعت، پاکیزگی و وسعت پوشش آن در سراسر کشور دانست اما بی‌شک یکی از مهم‌ترین دلایلی که از این ویژگی‌ها مزیت رقابتی می‌سازد، همکاری چشمگیر تولیدکنندگان قطار در ژاپن است. در حال حاضر تولیدکنندگان بسیاری ازجمله آلستوم در فرانسه و زیمنس در آلمان از سراسر جهان در این زمینه با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. هریک از فعالان صنعت تولید قطار و متروی تندرو با تمرکز بر تحقیق و توسعه به دنبال یافتن سهم بیشتری از بازارهای جهانی هستند اما آنچه تولیدکنندگان ژاپنی را از سایر رقبای خود متمایز می‌کند، همکاری آنان در طول ۵۰ سال گذشته است.
این روند همکاری‌ها که با تولید قطارهای سری شینکانسن در سال ۱۹۶۴میلادی آغاز شد، هنوز هم مانند گذشته ادامه دارد. در تولید این سری از قطارهای ژاپنی، ۶ تولیدکننده مختلف ازجمله نیپون، کاوازاکی، کینکی، کیشا، هیتاچی و شرکت راه‌آهن توکیو با یکدیگر به همکاری پرداختند. مهم‌ترین اثر این همکاری‌ها را می‌توان در تولید سری آخر شینکانسن مشاهده کرد، به‌طوری که در سال ۲۰۰۷ میلادی اعلام شد، این قطار نسبت به قطار فرانسوی «تی‌جی‌وی» از قابلیت اطمینان ۶۰ برابری برخوردار است. در همین حال، رقابت میان شرکت‌های راه‌آهن این کشور توانسته انگیزه حرکتی خوبی برای آنان به‌شمار آید. سرعت قطارهای «شینکانسن» یا قطارهای تندرو ژاپنی در گذشته ۲۰۰ کیلومتر در ساعت بود که امروزه به ۳۶۶ کیلومتر در ساعت افزایش یافته است. توسعه این سیستم حمل‌ونقلی در سال ۱۹۷۵میلادی به پایان رسید. در حال حاضر خدمات این قطار به نحو مطلوبی ارائه می‌شود و هیچ‌گونه اتلاف وقتی (چه در زمان ورود به ایستگاه و چه در زمان خروج از آن) انجام نمی‌شود. قطار شینکانسن دارای انواع متنوعی است. ۳ نوع از این قطار به نام‌های Nozomi که فقط در ایستگاه‌های اصلی توقف دارد، Hikari که دفعات توقف آن بیشتر است و Kodama که در تمامی ایستگاه‌ها متوقف می‌شود از قطارهای سریع‌السیر این شبکه حمل‌ونقلی است.
نیپون، مهم‌ترین فعال صنایع ریلی ژاپن
نیپون، نخستین شرکت راه‌آهن خصوصی ژاپن، امروزه با ۱۶ راه‌آهن خصوصی در این کشور، مهم‌ترین فعال صنایع راه‌آهن و قطارسازی ژاپن به‌شمار می‌آید، با این حال همچنان بازار رقابت میان تولیدکنندگان ژاپنی داغ است. علاوه بر این موارد، فناوری‌های تازه در توسعه خطوط راه‌آهن توانسته فعالان این صنعت را به فکر راهکارهای تازه برای توسعه کسب‌وکار خود بیندازد. از آغاز دهه ۹۰ میلادی و همزمان با اوج‌گیری علاقه ژاپنی‌ها به استفاده از سیستم حمل‌ونقل راه‌آهن، تولیدکنندگان و فعالان این صنعت به فکر توسعه خطوط و استفاده از فناوری‌های تازه افتادند. به‌عنوان نمونه راه‌آهن «ای‌ام‌یو» سری ۲۰۹ ژاپن را می‌توان یکی از نمونه‌های موفق فناوری توسعه راه‌آهن در این کشور دانست. در فرهنگ ژاپن، صنایع ریلی علاوه بر جذابیت‌های اقتصادی حمل‌ونقل، موضوعی برای غرور ملی به‌شمار می‌آید. ژاپن با در دست گرفتن طرح‌های توسعه صنایع ریلی در امریکا به دنبال افزایش سهم خود از بازارهای جهانی است، اما چین نیز با ورود به طرح‌های ریلی امریکا، توانسته به رقیبی توانمند برای فعالان ژاپنی تبدیل شود. تولیدکنندگان واگن و قطار در ژاپن با هدف رقابت با صنعتگران چینی بر مولفه سرعت تحویل کالا تمرکز کرده‌اند و امیدوارند از این راه بتوانند رقیب را از میدان به در کنند.
اما در این میان قیمت پایین محصولات چینی، ویژگی خطرناکی است که می‌تواند امنیت صادرات قطارهای ژاپنی را زیر سوال ببرد. در این میان کاوازاکی با تولید قطارهای تندرو «سی‌ان‌آر» و صادرات آن به امریکا سعی دارد تا گوی سبقت را از رقیب چینی خود برباید. کاوازاکی توانسته است با تحویل بیش از ۲ هزار واحد، عنوان بزرگترین تامین‌کننده قطار در نیویورک را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، این شرکت در آخرین معامله خود با مقامات شهر واشنگتن توانسته است قرارداد فروش بیش از ۷۴۸ قطار را به ارزش یک‌میلیارد و 480 به سرانجام برساند. این کشور توانسته علاوه بر امضای قرارداد با امریکا، قراردادهایی را با صنایع ریلی مکزیک، چین و حتی اروپا امضا کند. بنابر این گزارش با توجه به سابقه 88 ساله ژاپن در صنایع ریلی و پیشرفت چشمگیر این کشور در توسعه صنعت خود به نظر می‌رسد تکیه بر توانمندی‌های صنعتی این کشور در تولید قطارهای سریع‌السیر به کام صنایع ریلی ایران تمام خواهد شد.
منبع: WSJ
Muza-chan
سارا رشادی‌زاده - صمت