نخستين بار اسناد خزانه اسلامي در تاريخ 8 مهرماه سال جاري از طريق دولت با قيمت اسمي هر ورقه يك ميليون ريال و سررسيد 23 اسفندماه 94، در فرابورس پذيرش شد. اسناد خزانه اسلامي، نوعي از اوراق بدهي است كه پذيره‌نويسي ندارد و دولت اين اوراق را بابت تسويه دين يا بدهي عمليات يا پروژه‌يي كه انجام شده به پيمانكار واگذار مي‌كند؛ به همين دليل مي‌تواند ابزار مناسبي براي تسويه بدهي دولت باشد و با ورود اين ابزار به بازار سرمايه، تامين مالي دولت تنوع بيشتري پيدا كرده و روان‌تر خواهد شد. با وجود اينكه انتقادات به نرخ سود موثر آن از سوي كارشناسان به گوش مي‌رسد، اما بنا به گفته معاون عمليات و نظارت بازار فرابورس ايران پس از عرضه اوليه مرحله نخست اسناد خزانه اسلامي، اين اوراق مورد استقبال پيمانكاران و افراد حقيقي براي انجام معامله قرار گرفت، به‌طوري كه ارزش معاملات آن در حال حاضر رو به افزايش است و تنها در يكي از روزهاي هفته گذشته به بالاترين حد خود يعني 17ميليارد تومان رسيد.
بر اساس اين گزارش و به گفته بهنام محسني، 4 نماد جديد براي دادوستد مراحل بعدي اسناد خزانه اسلامي گشايش يافت و اعلام شد كه نمادهاي اخزا 3، 4 و 5 در روزهاي دوشنبه تا چهارشنبه هفته جاري گشايش مي‌يابند و عرضه اوليه در نماد «اخزا2» روز 17 بهمن ماه انجام مي‌شود. حجم هر عرضه اوليه 10 ميليون ورقه 100هزار توماني و حداقل حجم هر سفارش يك ورقه است كه اين اسناد با توجه به زمان انتشارشان در 4روز مختلف يعني روزهاي 21 شهريور، 21 مهر، 21 آبان و 9 آذر سال 95 سررسيد مي‌شوند. به گفته امير هاموني مديرعامل فرابورس، از آنجايي كه نخستين مرحله انتشار اسناد خزانه اسلامي در بازار فرابورس ايران با موفقيت انجام شد، با همراهي مجموعه وزارت اقتصاد، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، بانك مركزي و سازمان بورس و اوراق بهادار، دولت توانست از ظرفيت بازار سرمايه در تسويه بدهي‌ها استفاده كند. بنابراين طبق قانون بودجه سال 94، انتشار مراحل جديد اسناد خزانه اسلامي به ميزان 4هزار ميليارد تومان در ماه‌هاي گذشته انجام شده كه اين اسناد هم‌اكنون در بازار فرابورس پذيرش شده و قرار است هفته جاري اين اسناد عرضه شوند.
نرخ سود موثر اوراق خزانه منطقي است
سيدعلي مدني‌زاده استاد دانشگاه شريف در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص نرخ سود موثر سالانه اوراق خزانه كه بين 22 تا 28درصد از سوي فرابورس اعلام شده گفت: با توجه به آنكه نرخ سود بانكي در ايران بالاست و ما دارايي جايگزيني نداريم، دولت مجبور است نرخ سود اين اوراق را بالا ببرد. اين در صورتي است كه نرخ بالاي اوراق خزانه، مي‌تواند نرخ تورم را نيز افزايش دهد اما اگر نرخ سود بانكي كاهش پيدا نكند، نمي‌توان اميد داشت در عرضه‌هاي بعدي اوراق خزانه نرخ سود موثر سالانه كاهش يابد.
مدني‌زاده تاكيد كرد: اگر دولت در سررسيد اوراق خزانه اوليه كه از مهرماه آغاز شد، بتواند در سررسيدهاي اعلام شده سود اعلام كرده را پوشش دهد، مردم نيز به خريد اين اوراق بيشتر مشتاق مي‌شوند. بنابراين با توجه به اينكه اوراق ديگر نيز همين ميزان سود را در نظر مي‌گيرند، نمي‌توان مدعي شد نرخ سود موثر اوراق اسناد خزانه اسلامي بالاست و در مجموع نرخ سود اعلام شده با توجه به شرايط فعلي اقتصاد كشور منطقي است.
نرخ سود موثر كاهش پيدا كند
از سويي با توجه به اينكه هنوز ركود به‌طور كلي از اقتصاد ايران خارج نشده، علاوه بر اين بازار مسكن نيز در همين راستا زمين‌گير شده است و ساخت‌وسازها اغلب نيمه‌كاره رها شده‌اند. از طرفي به دليل عدم تحقق بودجه عمراني سال 94، 4هزار ميليارد تومان طلب به پيمانكاران روي دست دولت باقي مانده است. بنابراين دولت براي جبران اين كسري، 4هزار ميليارد تومان اوراق خزانه قرار است هفته جاري از طريق فرابورس عرضه كند. بر اساس اين گزارش، دولت براي سال ۹۵ حدود ۵۱هزار ميليارد تومان بودجه عمراني پيش‌بيني كرده كه با توجه به شرايط اقتصادي كشور تحقق كامل آن بعيد به نظر مي‌رسد. در اين ميان بر خلاف آنكه دولتي‌ها به انتشار اين اوراق اميد دارند، برخي نيز منتقد انتشار اوراق اسناد خزانه اسلامي هستند. براي نخستين‌بار در مهرماه كه عرضه اوراق خزانه آغاز شد، اسناد خزانه با نرخ سالانه ۲۳درصد (معادل سود سپرده) و ۲۶درصد كشف قيمت شد، شايد همين ارائه اطلاعات ناكافي باعث شد تعداد كمتري از پيمانكاران اقدام به فروش اوراق خود بكنند. بنابراين انتقادهاي فراواني از سوي پيمانكاران براي اعلام نرخ سود صورت گرفت. محمدرضا عربي كارشناس بازار بورس نيز در همين رابطه به «تعادل» گفت: در حال حاضر بازار وضعيت بورس نسبت به زمان نخستين عرضه اوراق اسناد خزانه كمي بهتر شده و در واقع سودي كه فرابورس براي اين اوراق در نظر گرفته، سود بدون ريسك بازار است. البته با توجه به اينكه نرخ بهره بين بانكي كاهش پيدا كرده، منطقي بود نرخ سود موثر سالانه نيز پايين‌تر از ميزان اعلام شده باشد. اما به هر صورت بايد ديد زمان عرضه اوراق، چه توافقي بين فروشنده و خريداران صورت مي‌گيرد.
اوراق خزانه هنوز كشف قيمت نشده‌اند
به گزارش «تعادل» از فرابورس ايران بهنام محسني معاون عمليات و نظارت بازار فرابورس ايران با اشاره به پذيرش مراحل 2 تا 5 سند خزانه اسلامي در بازار ابزارهاي نوين فرابورس گفت: اين اقدام پس از 4 ماه معامله مرحله نخست اين اسناد در فرابورس صورت مي‌گيرد. البته هنوز اين اوراق كشف قيمت نشده‌اند ولي حداكثر قيمت آنها 100هزار تومان است. همچنين اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از بانك‌ها، شركت‌هاي سرمايه‌گذاري، شركت‌هاي كارگزاري و تامين سرمايه مي‌توانند در عرضه اوليه مشاركت داشته باشند. به گفته محسني سرمايه‌گذاري همه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در اين اسناد با رعايت مفاد اساسنامه و اميدنامه و بدون نياز به برگزاري مجمع قابل انجام است و معاملات ثانويه اسناد نيز پس از عرضه اوليه در بازار ابزارهاي نوين مالي فرابورس ايران آغاز خواهد شد. بنابراين اميد است با اضافه شدن 4هزار ميليارد تومان اسناد خزانه اسلامي به بازار شاهد رونق بيش از پيش معاملات و توسعه بازار بدهي در فرابورس ايران باشيم.
