داستان از آنجا شروع شد که، یکی بود یکی نبود. روزی روزگاری؛ در یک شهر شلوغ؛ اتومبیلی به نام فولکس، وارد خیابان‌ها شد و همه مردم شهر او را فولکس قورباغه‌ای نام نهادند. فولکس قورباغه‌ای که این نام را برازنده خود نمی‌دانست و فکر می‌کرد که این نام‌گذاری؛ به دلیل قیمت ارزان اوست؛ تصمیم گرفت صاحب خود را مجاب کند تا با اضافه کردن یک سری از وسایل به در و پیکر او؛ کاری کند که گران‌تر و قیمتی‌تر به چشم مردم بیاید. و اینچنین شد که پدیده‌ای به نام تیونینگ؛ یا اسپرت کردن اتومبیل؛ پا به بازار لوازم‌جانبی اتومبیل گذاشت.
تون آپ (Tuning up) یا همان اسپرت کردن خودرو؛ یعنی انجام تغییرات در اتومبیل، به منظور بهینه‌سازی آن. روشی که مهم‌ترین نشانه‌های آن؛ شتاب، سرعت و زیبایی است. سال‌ها قبل؛ جوانان بیشتر کشورها و از جمله کشور خودمان؛ فولکس قورباغه‌ای را هم اسپرت می‌کردند! موضوعی که در تولید اتومبیل‌های داخلی ما به‌دست فراموشی سپرده شده؛ توجه به همین علاقه ریشه‌دار و قدیمی نسل جوان، درباره اسپرت‌کردن اتومبیل است. کارخانه‌های اتومبیل‌سازی ما؛ چشم خود را روی مقوله مهم، بنیادی و اقتصادی تیونینگ فروبسته؛ و این بازار داغ را، به‌دست کارگاه‌ها و مغازه‌های اسپرتینگ خیابانی داده‌اند. کارگاه‌ها و مغازه‌هایی که صاحبان یا کارکنان آنها به‌طور معمول؛ هیچ سررشته‌ای در حوزه استاندارد و ایمنی خودرو ندارند و آنچه مورد پسند خود یا صاحبان خودرو باشد را برای اسپرت‌کردن اتومبیل انجام می‌دهند. هدف نهایی اسپرت‌کاران؛ افزودن به مقوله زیبایی و درنهایت قیمت اتومبیل‌ها است.
هزینه بالای دیده شدن
با نگاهی به اتومبیل‌های دور و بر خودتان؛ متوجه خواهید شد که این روزها؛ تب تیونینگ و اسپرت کردن ماشین در جامعه؛ به اندازه آنفلوآنزای فصلی؛ فراگیر شده است. شاید هم در بین دوستان و آشنایان؛ افرادی را بشناسید که حتی قبل از خرید خودرو؛ میلیون‌ها تومان برای نصب سیستم صوتی، تودوزی، تزئینات داخلی، تقویت موتور و... کنار گذاشته‌اند. افرادی که دوست دارند متفاوت باشند و متفاوت دیده شوند و برای رسیدن به این خواسته؛ هزینه بالایی را پرداخت می‌کنند. فکرش را بکنید... اینکه کسی برای تقویت موتور اتومبیل خود؛ میلیون‌ها تومان خرج می‌کند تا به سرعت اتومبیلش افزوده شود. اتومبیلی که اجازه دارد فقط با سرعت 70 تا 80 کیلومتر در ساعت، رانده شود!
گرانی‌های دوست داشتنی!
یکی از اسپرت‌کاران جوان و البته معروف خیابان ستارخان؛ درباره هزینه‌های اسپرت کردن اتومبیل‌ها به خبرنگار صمت می‌گوید: کسی که به سراغ ما می‌آید؛ دیگر عدد و قیمت برایش مهم نیست. برای اینکه من در صنف خودمان، به گران‌ترین اسپرت‌کار تهران معروف هستم. البته من همه هنر خودم را همین جا و با هزار آزمون و خطا روی اتومبیل‌های مردم به‌دست آورده‌ام! و درحال‌حاضر؛ برای کمترین تغییری که در ماشین‌های مردم به وجود آورم؛ بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنم! این تغییر می‌تواند در کم و زیاد کردن ارتفاع یک پراید باشد که ۲۰۰ هزار تومان برای مشتری هزینه در بر دارد؛ و هم در بلند کردن صدای اگزوز یک پژو، که ۲۵۰ هزار تومان برای صاحب ماشین؛ آب می‌خورد. مشتریان ما؛ دوست دارند این هزینه‌ها را برای اتومبیل خود انجام دهند. این جوان کهنه‌کار دنیای رینگ و اسپرت ماشین که نام او روی تابلوی فروشگاهش می‌درخشد؛ درباره هزینه‌های میلیونی اسپرت‌کاری اتومبیل می‌افزاید: در کار ما؛ کسی دنبال تعرفه و نرخنامه نمی‌گردد. هر تغییری در ظاهر و باطن ماشین؛ براساس ذوق و هنر اسپرت‌کار و البته سفارش صاحب ماشین انجام می‌شود. برای ذوق و هنر هم نمی‌شود پای رقم و عدد را وسط کشید! به همین دلیل؛ تمامی هزینه‌ها، غیراز هزینه خرید لوازم و ابزار اسپرت‌کاری؛ به‌طور توافقی پرداخت و دریافت می‌شود.
به عنوان نمونه؛ در این راسته خیابان ستارخان؛ هزینه تغییر رینگ و لاستیک یک اتومبیل پراید؛ بین یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان است. مشتریان فروشگاه من؛ خودشان را برای پرداخت ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان بیشتر از این رقم آماده می‌کنند. یعنی باید دست کم یک‌میلیون و ۴۰۰ تا ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای تعویض رینگ و لاستیک پراید بپردازند. این هزینه شاید به ظاهر زیاد باشد؛ ولی اگر به عمق آن توجه کنید؛ متوجه ناچیز بودن آن خواهید شد. برای اینکه ماشین مشتریان با پرداخت این رقم‌ها؛ دیده می‌شود و به اندازه یک اتومبیل شیک مدل بالا؛ به چشم می‌آید و انگشت‌نشان می‌شود! قیمت یک سر اگزوز ماشین‌های تولید ایران؛ در هر یک از فروشگاه‌های لوازم یدکی؛ حدود ۱۵ تا ۳۰ هزار تومان است. ما برای تعویض این وسیله؛ ۵۰ هزار تومان از مشتری دریافت می‌کنیم. تعویض سر اگزوز ماشین‌های اروپایی و حتی چینی؛ با توجه به مدل و نوع شاسی آنها! بین ۳۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تومان برای مشتریان هزینه دارد. باز هم تاکید می‌کنم که در صنف ما؛ هزینه‌ها و قیمت‌ها؛ چارچوب تعریف‌شده‌ای ندارند و این موضوع را، همه بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی نیز می‌دانند. به همین دلیل؛ تعداد شکایاتی که از صنف ما می‌شود؛ بسیار کم است. ما برای تغییر تمام سیستم اگزوز اتومبیل پژو ۲۰۶؛ بین ۳ تا ۴ میلیون تومان از مشتری دریافت می‌کنیم! این تغییر؛ باعث می‌شود صدای این ماشین؛ شبیه صدای یک اتومبیل گران‌قیمت امریکایی شود. طبیعی است که پرداخت ۴ میلیون تومان و رسیدن به صدای اتومبیل رویایی؛ نمی‌تواند هزینه سنگین و کمرشکنی باشد! هزینه تیونینگ (اسپرت‌کاری) ماشین‌های مدل بالا؛ بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان است. این هزینه؛ شامل تغییر در شرایط تودوزی و راحتی صندلی؛ تغییر رینگ و لاستیک؛ تغییر ارتفاع شاسی و همچنین تغییر حالت اگزوز می‌شود...
اقتصاد وارداتی ماشین‌بازها!
در فروشگاهی دیگر از فروشگاه‌های اسپرت‌کاری خیابان ستارخان؛ با جوان دیگری به نام فرامرز صحبت می‌کنیم که به سختی تن به سخن می‌دهد. وی درباره دیگر هزینه‌های معمول در بازار اسپرت‌کاری اتومبیل می‌گوید: یک کلینیک معروف تیونینگ ایرانی فعال در کشور آلمان مشغول به کار است، که شهرت بین‌المللی دارد. ما اگر بخواهیم سیستم اسپرت‌کاری و به ویژه رینگ اسپرت اتومبیل‌ها را از این کلینیک وارد کنیم؛ برای هر اتومبیل مدل بالا؛ باید بین ۲۳۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان هزینه کنیم! با اینکه درحال‌حاضر و در کشور خودمان تعداد انگشت‌شماری از ماشین‌بازها؛ برای وارد کردن سیستم استاندارد تیونینگ اقدام می‌کنند؛ ولی همین تعداد اندک هم، برای رنگ و رو و رونق دادن به بازار کار ما، کافی هستند. این افراد موجب رونق اقتصاد در حوزه اسپرت‌کاری می‌شوند و به نظر من، باید از معافیت گمرک برخوردار شوند! جدای از این تعداد انگشت‌شمار؛ بیشترین و پرتعدادترین مشتریان ما؛ در قسمت سیستم صوتی اتومبیل هستند.
این قسمت، با اینکه سود زیادی عاید اسپرت‌کار نمی‌کند؛ ولی به دلیل بالا بودن میزان تقاضا؛ موجب سودآوری برای تیونینگ‌کاران نیز می‌شود. کمترین هزینه‌ای که یک مشتری، برای ارتقای سیستم صوتی ماشین خود باید بپردازد؛ ۱۰۰ هزار تومان است. این رقم بابت خرید یک سیستم ساده صوتی ساخت کشور چین است. یک جفت باند صدا معمولی نیز؛ ۳۰۰ هزار تومان قیمت دارد. درحال‌حاضر، می‌توان با پرداخت ۲۲۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان؛ صاحب یک سیستم پخش برای اتومبیل شد. هزینه دیگری که در تیونینگ باید در نظر گرفته شود؛ ماد کردن رنگ خودرو است. ماد کردن یعنی جلوه دادن به رنگ ماشین، با استفاده از انواع برچسب. هزینه این سیستم برای اتومبیل‌های مدل پایین و ساخت ایران و چین؛ از ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و تا ۷۰۰ یا ۸۰۰ هزار تومان نیز؛ قابل تغییر است. در اتومبیل‌های مدل بالا؛ ماد کردن رنگ با توجه به نشان(برند) و شماره رنگ اتومبیل‌ها انجام می‌شود. هزینه این بخش از تیونینگ ماشین‌های مدل بالا؛ از ۲ میلیون تومان شروع شده و به بالای ۴ میلیون تومان نیز می‌رسد.
قاسم امیری - گروه تجارت / صمت