همه چيز درباره ضد يخ در فصل زمستان

ضد یخ فقط درجه انجماد آب در سیستم خنک کننده را پایین نمی آورد، بلکه دمای نقطه جوش را نیز بالا برده و به جلوگیری از خوردگی اجزای موتور کمک میکند. به بیان ساده تر، اتيلن گليكول يا همان ضد يخ با افزایش ظرفیت گرمايي آب، از یخ زدگی یا جوش آوردن موتور در فصل سرد و گرم سال جلوگیری میکند. از طرفی، در اين ماده ترکیباتی وجود دارند که مانع تشکیل رسوبات ناشی از املاح موجود در آب در داخل موتور و رادیاتور میشوند. باید به خاطر سپرد که وجود ضدیخ در در تمام طول سال اهمیت بسیار زیادی برای حفظ دوام موتور دارد و منحصر به فصل سرما نيست.

اطلاعات کلی

پيش از حصول اطمينان از اين كه از نوع مناسب ضد یخ در پيشرانه استفاده کرده اید، به اطلاعات کلی در مورد ضد یخ نگاهی بیندازید.  از سال 1926، در ضدیخ خودرو به صورت سنتی از بازدارنده های خوردگی مانند اتیلن گلیکول و فن آوری اسید غیرآلی استفاده می شود. در خودروهای آمریکایی به صورت سنتی از مواد ضد خوردگی مانند سیلیکات و فسفات استفاده میشود، اما در ضد یخ خودروهای اروپایی و ژاپنی به ترتیب فسفات و سیلیکات وجود ندارد. فن آوری جدید بازدارنده خوردگی شامل فن آوری اسید آلی و فن آوری اسید آلی هیبرید است که هر دو در دهه 1990 به عنوان ضد یخ با طول عمر زياد معرفی شدند. ضدیخ با فن آوری اسید غیرآلی (معدنی) عمر دو سال با کارکرد 48 هزار کیلومتر دارد، در حالی که فن آوری اسید آلی و فن آوری اسید آلی هیبرید، عمر پنج ساله با کارکرد حدود 240 هزار کیلومتر دارند. اگرچه بعضی از ترکیبات فن آوری اسید آلی هیبرید ادعای سازگاری با ترکیبات خاص فن آوری اسید آلی یا ترکیبات فن آوری اسید غیرآلی را دارند، ترکیب ضدیخ با پایه فن آوری اسید آلی و ضدیخ با فن آوری اسید غیرآلی سازگار نیست. ضدیخ فن آوری اسید آلی با فن آوری اسید آلی هیبرید برای رادیاتورها و قطعات آلومینیومی استفاده می شوند.

ضد یخ مناسب

با توجه به این که ضدیخ در انواع متفاوتی وجود دارد و به منظور اینکه برای انتخاب آن دچار سردرگمی نشوید، قبل از انجام این کار به اين سوال پاسخ دهید؛ آیا خودرو دارای قطعات قدیمی مانند رادیاتور برنجی یا مسی است؟ اگر جواب مثبت است، از ضدیخ با پایه معدنی استفاده کنید. چون ضدیخ با پایه آلی برای قطعات آلومینیومی طراحی شده است، بازدارنده های خوردگی حفاظت کافی در برابر قطعات مسی یا برنجی را تامین نمی کنند.

توصیه خودروساز چیست؟

دفترچه راهنماي خودروتان را برای این كه خودروساز كدام نوع از ضد يخ را توصيه كرده، بررسی کنید. خودروهای جدید معمولا از محصولاتی با پایه آلی استفاده میکنند. اگر خودروتان را نزد مکانیک میبرید تا مایع خنککننده را با فرموالسیون سنتی جایگزین کند، اطمينان حاصل كنيد كه از چه ضد یخی در سیستمتان استفاده میکردید.

رنگ ضد يخ

ممكن است رنگ مایع خنک کننده بیانگر آن باشد که از ضدیخی غیر از مدل معمولی آن در خودروتان استفاده کرده اید، هرچند رنگ هرگز برای تعیین نوع ضدیخی که نیاز دارید، مالك نخواهد بود. هیچ قانون استانداردی برای خودروسازان وجود ندارد که چه رنگ هایی را برای فرمولاسیون ضدیخ ها استفاده کنند. اگر ضدیخی بخرید که رنگش با آن چه قبال داشته اید، متفاوت است، قبل از این که این دو را با هم ترکیب کنید، به بررسی مجدد آن بپردازید، اما باز هم تاكيد مي‌كنيم كه به تطبیق رنگها به عنوان معيار و مالك قابل قبول تکیه نکنید.

تركيب انواع ضد يخ

نباید ضدیخ با پایه آلی را با پایه معدنی ترکیب كرد. این كار معمولا سبب می شود تا مایع خنک کننده به دلیل واکنش شیمیایی به نوعي لجن تبدیل شود. در نظر داشته باشید كه ترکیبات ضد یخ با پایه آلی هنوز یک فن آوری رو به توسعه به حساب می آیند. ترکیباتي نيز وجود دارند که ادعای انطباق با ضدیخ هایی با پایه آلی و معدنی را به طور همزمان دارند، اما شرط ایمن و جانب احتياط این است که از همان فرمولاسیونی که قبال در خودروتان وجود داشته استفاده کنید.

همیشه از همان ترکیب و ضديخي استفاده کنید که خودروساز توصیه میکند.

هنگام ترکیب چه كنيم؟

تا جایی که ممكن است، سیستم خنک کننده را خالی کرده و سپس پر کنید. اگر فرمولاسیون این دو نوع ضدیخ متفاوت باشد و درون سیستم به گردش در بیایند، سبب میشود تا خرده ریز و گلولای ایجاد شود.

اگر اين اتفاق رخ داد، دوباره سیستم را خالی کرده و آن را با مایع خنک کننده پر کنید، دوباره آن را خالی کنید و این کار را تا زمانی تکرار کنید که ذرات ریز خارج شوند. در پايان، مایع خنک کننده را با آنچه خودروساز توصیه کرده تعویض کنید. در واقع موتور خودرو طوری طراحی شده تا با مایع خنک کنندهای که در آن ريخته شده کار کند. بررسی و تعويض مایع خنک کننده در خودروهای امروزی به دلیل نیازهای گوناگون به اين مایع، بسیار پیچیده است، بنابراین به نكاتي كه در ادامه مطلبميخوانيد، توجه كنيد.
 

قدرت مایع خنک کننده

همه خودروهاي سبك دست کم به ترکیب 50/50 از ضدیخ و آب برای محافظت از یخ زدن، جوش آوردن و خوردگی نیاز دارند. ترکیب 50/50 با ضدیخ اتیلن گلیکول حفاظت از یخ زدن تا 37 درجه سانتیگراد زير صفر و با ضد یخ پروپیلن گلیکول تا منهای 34 درجه سانتی گراد را فراهم می آورد. اگر از هیدرومتر برای بررسی تراکم ضدیخ در مایع خنک کننده استفاده می کنید، در نظر داشته باشید که وزن مخصوص ضد یخ معمولی EG (اتیلن گلیکول) با PG (پروپیلن گلیکول) که غلظتی نزدیک به آب دارد، متفاوت است، بنابراین اگر کسی ضدیخ پروپیلن گلیکول را که خواص سمي کمتری دارد به سیستم خنک کننده اضافه کند، برای بررسی تراکم مایع خنک کننده به هیدرومتر نیاز دارد.

افزایش تراکم ضدیخ در مایع خنک کننده، ممكن است حفاظت از موتور در شرایط آب و هوایی بسیار سرد را تامین کند. حداکثر مقدار اتیلن گلیکول در تركيب آب و ضد يخ،70 درصد است، چرا كه بر خلاف تصور، اگر نسبت ضد يخ بيش از اين رقم شود، ميزان محافظت در هواي سرد كاهش مي‌يابد. توجه داشته باشيد كه مطابق جدول زير، با شروع فصل گرما، نسبت تركيب آب و ضد يخ در مایع خنک کننده باید به ترکیب 50/50 برسد.
 

وضعیت مایع خنک‌کننده

مورد بعدی که باید بررسی کنید وضعیت فعلي مایع خنک کننده است. خوردگی، علت اصلی عملكرد پايين رادیاتور در خنك‌كنندگي پيشرانه است و اين امر معمولا به خاطر عدم نگهداري صحيح و تعمير سیستم خنک کننده رخ میدهد. قدرت مواد ضد خوردگی موجود در ضدیخ به تدریج و طی زمان تحلیل میروند، بنابراین مایع خنک کننده را به صورت دورهای یعنی هر دو سال يك بار يا پس از کارکرد 40 تا 50 هزار کیلومتر عوض کنید تا نيازي به تعميرات و هزينه‌كرد در اين سيستم نداشته باشيد. ضدیخ هایی که عمر پنج ساله با کارکرد 240 هزار کیلومتر دارند، خطر خوب کار نکردن رادیاتور را کاهش داده و با استفاده از اين مواد، سیستم خنک کننده به تعمیر کمتری نیاز خواهد داشت. البته هنوز در بعضی از خودروهای قدیمی، ضدیخ با افزودنی های معمولی در سیستم خنک کننده وجود دارد، بنابراین هر وقت از بررسی و عوض کردن مایع خنک کننده معمولی چشم پوشی شود، با گذر زمان خطر خوردگی شدت میگیرد.

بررسی ميزان اسيدي و قليايي بودن (pH) مایع خنک کننده به وسیله نوار تست مواد شیمیایی به تشخیص وضعیت و كيفيت مایع خنک کننده کمک میکند. قليايي بودن ترکیب معمولی ضد یخ و آب بسته به مواد افزودنی ضد یخ فرق میکند و ممكن است از 8 تا 14 باشد، اما سطح متوسطی که استفاده میشود در حدود 10/5 است، البته بعضی از مایعات خنک کننده با عمر درازمدت، محافظت از خوردگی را با 8/3 pH هم تامین میکنند. بسته به نوع نوار تست pH، اين ابزار ممكن است وضعیت مایع خنک کننده را اشتباه تشخیص دهد و آن را نامناسب اعلام کند. برای جلوگیری از هرگونه اشتباه، بدانید که چه نوعی از مایع خنک کننده در سیستم وجود دارد تا بتوان از آزمایش مناسب برای بررسی آن استفاده کرد.

از چه ضد یخی استفاده کنيم؟

متاسفانه تشخیص نوع مایع خنک کننده که در سیستم وجود دارد همیشه آسان نیست. نمی توانید از روي رنگ مايع درباره كيفيت آن قضاوت کنید، زیرا احتمال تغییر در رنگ با گذشت زمان وجود دارد. شرکت های سازنده در طول فرایند تولید، به ضدیخ رنگ مخصوص اضافه می کنند تا از مایعات مشابه مانند آب قابل تشخیص باشد.
 

ضد یخ بیشتر خودروهای آمریکای شمالی که عمری دو ساله دارند، به رنگ سبز است. بعضی از سازندگان اروپایی نیز از ضدیخ با عمرطولانی به رنگ سبز استفاده می کنند. مایع خنک کننده با عمر بالا که در خودروهای جدید جنرال موتورز استفاده میشود به رنگ نارنجی است که آن را از ضدیخ معمولی متمایز میکند و اگر با انواع دیگری از ضدیخ ترکیب شود، ممكن است رنگ آن بسته به نسبت تركيب، تغییر کند. جنرال موتورز هشدار میدهد كه ترکیب مایع خنک کننده با عمر بالا و نوع معمولی، مدت کارکرد آن را تا میزان نوع معمولی کاهش میدهد. بعضی از خودروسازان کره ای و اروپایی ضد يخ آبی رنگ توليد میکنند. بنز از رنگ زرد و تویوتا از مایع خنک کننده به رنگ قرمز (با عمر بالا) استفاده میکند. تفاوت واقعی و مهم در ميان اين همه ضديخ با پایه اتیلن گلیکول، در نوع ماده افزودنی آن است. ترکیب ضدیخ امروزي برای رادیاتور، سرسیلندر و تنه سیلندر از جنس آلومینیوم است که از سیلیکات به مقدار زیاد استفاده شده و برای موتورهای چدنی با رادیاتورهای برنجی و مسی مناسب نیست. سیلیکاتها، يك پوشش حفاظتی روی آلومینیوم تشکیل میدهند تا از فلز در برابر پوسيدگي و خوردگي مراقبت شود. مواد افزودنی در ضدیخ های فابریک آسیا یا اروپا، اگرچه شامل سیلیکات کمتری هستند، اما بیشتر به »بُرات« برای جلوگیری از خوردگی تکیه میکنند. در ضدیخ خودروسازان اروپایی فسفات وجود ندارد زیرا آب در نواحي که دارای مواد معدنی (سختي) زیادی است ممكن است با فسفات واکنش نشان داده و به همين خاطر رسوبات کلسیم و منیزیوم تشکیل شود. خودروسازان آسیایی از فسفات استفاده میکنند، اما بُرات یا سیلیکات در آن وجود ندارد، زیرا برات سبب خوردگی آلومینیوم میشود. در ضدیخ هایی با عمر طولاني، از بازدارنده اسید آلی کربوکسیلات به جای سیلیکات، فسفات یا برات استفاده میشود. برای کاهش سردرگمی، برخي از توليدكنندگان ضدیخ، نوع عمومي يا همگانی ضدیخ را توليد میکنند که با همه مدلهای خودرو سازگار است.

افزودن یا تعويض ضديخ

بهترین توصیه در هنگام اضافه کردن یا تغییر مایع خنک کننده، پیروی از دستورات خودروساز است و اين كه از همان ضدیخی که در سیستم وجود داشته استفاده کنید. این اطلاعات معمولا در دفترچه راهنماي خودرو قید شده یا ممكن است در كنار درپوش رادیاتور یا قمقمه انبساط آب لحاظ شود. اگر چنين اطلاعاتي را در دست نداريد، بهتر است از ضد يخ هاي عمومی که با همه نوع کاربری سازگار است استفاده کنید.

برای خودروهای قدیمی

اگر خودروتان بیش از 15 سال سن دارد و دارای موتوری از جنس دو فلز - یعنی تنه سیلندر آهنی و سرسیلندر و رادیاتور آلومینیومی - است، از ضد یخ با پایه اسید آلی هیبرید یا مایع خنک کننده 05-G استفاده کنید، زیرا سیلیکات موجود در آن، بهترین حفاظت از آلومینیوم در برای خوردگی را تامین میکند؛ به عبارت دیگر اگر خودروی قدیمی با موتور دوفلزه یا آهنی و رادیاتور برنجی یا مسی دارید، از ضديخ سنتی به رنگ سبز استفاده کنید. مواد افزودنی در ضديخ هاي سنتی از قابليت حفاظت بهتر برای رادیاتورهای برنجی و مسی برخوردار هستند. 
 

* هفته نامه ایران خودرو