بودجه جاری یا اعتبارات هزینه ای شامل بخشی از هزینه های اداره کشور است که به طور مستقیم برای تامین هزینه های روزمره سازمان ها و ادارات دولتی اختصاص می یابد. بخش عمده این هزینه ها شامل حقوق و دستمزد کارکنان دولت اعم از معلمان، کادر پزشکی و درمانی بیمارستان های دولتی و کارمندان سایر دستگاه های اجرایی است. بودجه جاری حدود 70 تا 75 درصد کل بودجه کشور را شامل می شود و 85 درصد بودجه جاری نیز به پرداخت حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان اختصاص می یابد.
به این ترتیب حدود 60 درصد کل درآمدهای دولت در بودجه به حقوق کارمندان اختصاص می یابد. این در حالی است که محاسبات فوق براساس بودجه پیشنهادی دولت و مصوبات مجلس است ولی با توجه به این که در بسیاری از سال ها از جمله سال های اخیر به دلیل تحریم و کاهش قیمت نفت با کاهش درآمدهای دولت و کسری بودجه مواجه بوده ایم و در چنین مواقعی دولت مجبور است پرداخت حقوق کارمندان را به سایر هزینه ها از جمله هزینه های عمرانی ترجیح دهد، لذا در عمل بودجه جاری بعضا تا 70 درصد کل بودجه را نیز شامل شده است.در هر حال بودجه جاری و حقوق کارمندان دولت بخش غیرقابل چشم پوشی بودجه است و معمولا براساس تورم افزایش می یابد. قانون مدیریت خدمات کشوری نیز تاکید دارد که افزایش حقوق کارمندان باید متناسب با تورم سال گذشته باشد.
با این حال براساس سیاست های اصل 44 باید اندازه دولت به تدریج کاهش می یافت و در صورت کاهش سایر هزینه های جاری به جز حقوق کارمندان، انتظار افزایش بودجه جاری به میزان کمتر از تورم را در سال های گذشته داشتیم که در عمل این اتفاق نیفتاد. بررسی بودجه کشور از سال 80 تا کنون بر اساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی نشان می دهد که بودجه جاری بیش از تورم افزایش یافته است و فقط در زمان کاهش درآمدهای نفتی تا حدی جلوی این افزایش گرفته شده است. جدول ذیل در ستون رشد عملکرد بودجه جاری نشان می دهد که در سال 94 رشد عملکرد بودجه جاری بیش از همه سال های گذشته بوده است. پس از آن سال های 84، 81 و 92 به ترتیب بیشترین افزایش را داشته است.
نکته جالب توجه کاهش 30 درصدی هزینه های جاری در سال 93 است که به نظر می رسد دلیل آن افت ناگهانی و پیش بینی نشده قیمت نفت در 4 ماه پایانی سال 93 باشد.در هر صورت لایحه بودجه 95، با رشد 16 درصدی نسبت به بودجه مصوب 94 و رشد 21 درصدی نسبت به پیش بینی عملکرد بودجه 94، به مراتب فراتر از تورم 12 درصدی پیش بینی شده برای انتهای سال جاری افزایش می یابدو البته بخشی از این افزایش به افزایش حقوق بازنشستگان دولت باز می گردد که براساس لایحه بودجه پیشنهادی دولت قرار است حقوق بازنشستگان با دریافتی کمتر از یک و نیم میلیون در ماه 20 درصد افزایش یابد.
مهدی حسن زاده - خراسان