زمانی که سخن از کسب‌وکارهای خانوادگی به میان می‌آید بیشتر افراد به یاد کار و کاسبی‌های خرد می‌افتند اما کسب‌وکارهای خانوادگی می‌تواند یکی از شرکت‌های خانوادگی عربستان سعودی باشد که در هرکدام 6 میلیارد دلار سرمایه اندوخته شده دارد. ثروتمندان خاورمیانه نقشی بسیار مهم‌تر از زندگی در منازل لوکس و واردات خودروهای گران‌قیمت در خاورمیانه برعهده دارند.
اگرچه در اروپا و امریکا تعداد محدودی از کسب‌وکارهای خانوادگی، ثروت‌های خانگی و شرکت‌های خانوادگی وجود دارند اما در خاورمیانه تعداد بی‌شماری از این شرکت‌ها و کسب‌وکارهای خانوادگی وجود دارند و نقش موثری را در اقتصاد خاورمیانه ایفا می‌کنند. البته به نظر می‌رسد قدرت‌های سیاسی و درآمد نفتی نیز در ثروت ثروتمندان خانوادگی خاورمیانه موثر باشند.
ثروتمندان خاورمیانه
به گزارش سایت ترید عربیا، ۲/۶درصد از جمعیت جهان را مولتی میلیاردرهای خاورمیانه تشکیل می‌دهند. براساس بررسی‌های موسسه «ولث ایکس استادی» که مرجع بررسی سطح رفاه جهانی و میزان ثروت در جهان است، در خاورمیانه حدود ۶هزار مولتی میلیاردر زندگی می‌کنند. مجموع دارایی این افراد ۹۹۵میلیارد دلار است. در میان کشورهای خاورمیانه، عربستان سعودی با دارا بودن هزار و ۴۹۵ نفر ثروتمند و دارایی افزون‌بر ۳۲۰میلیارد دلار، رتبه نخست را در حوزه مولتی میلیاردرهای جهان دارد. امارات متحده عربی با هزار و ۲۷۵ نفر در رتبه دوم قرار دارد و با ۲۵۵میلیارد دلار، ۲۰درصد از مجموع کل این دارایی‌ها را به خود اختصاص داده است.
براساس آمارهای موسسه «ولث ایکس استادی»، در رتبه‌بندی جهانی، عربستان درجایگاه ۱۷ و امارات در رتبه ۲۲ و نیز کویت در مرتبه ۳۲ قرار گرفته است. همچنین گفته می‌شود که تنها ۲/۶درصد از ثروت افراد بسیار متمول جهان در منطقه خاورمیانه است. براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی موسسه مطالعاتی اقتصادی «ولث اینسایت» تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند جمعیت مولتی میلیاردرهای خاورمیانه تا سال ۲۰۱۹م، رشد ۴ درصدی خواهد داشت. در میان کشورهای خاورمیانه در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴م، قطر بیشترین سرعت را در رشد ثروتمندان خود تجربه کرده و رشدی افزون‌بر ۸/۹ درصد داشته است.
در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴م جمعیت و دارایی ثروتمندان خاورمیانه افزایش یافته و این رشد تا سال ۲۰۱۹م نیز ادامه خواهد یافت. گفتنی است؛جمعیت ثروتمندان خاورمیانه از ۱۳۶ هزار و ۱۹۵ نفر در سال ۲۰۱۰م به ۱۸۵ هزار و ۸۱۶ نفر در سال ۲۰۱۴م رسید. به عقیده کارشناسان وجود بازارهای کوچک و کمتر توسعه‌یافته در کشورهای بحرین و قطر موجب گسترش ثروتمندان در کشورهای بحرین و قطر شده است. بازارهای تازه تاسیس، رقبای کمتری را به خود می‌بینند و این امر موجب ثروت‌اندوزی کاسبان و تاجران فعال در این بازارها خواهد شد. همچنین موسسه «مطالعاتی و تحلیلی اقتصادی فوربس» در تحلیلی به این نتیجه رسید که از ویژگی‌های ثروت در خاورمیانه آن است که ثروت در دست خانواده‌های مشخصی باقی می‌ماند. همچنین براساس بررسی‌های انجام شده یک‌سوم از میلیاردرهای خاورمیانه با یکدیگر مرتبط هستند.
کسب‌وکارهای خانگی در خاورمیانه
تاریخچه کسب‌وکارهای خانوادگی به سال‌های گذشته بازمی‌گردد اما تغییر و تحولات این کسب‌وکارها طی سال‌ها موجب شده نقش موثری در اقتصاد و تجارت کشورها ایفا کنند. رشد سریع جمعیت، افزایش رقابت در کسب‌وکارها و تجارت، گسترش و پیچیده شدن روند ارتباطات، توسعه حمل‌ونقل و بسیاری موارد دیگر موجب رشد و پیشرفت کسب‌وکارهای خانگی شده است.
کسب‌وکارهای خانوادگی در واقع مدل‌های تجاری هستند که در آنها اعضای خانواده‌ها کسب‌وکار خود را اداره کرده و برای آن تصمیم‌گیری می‌کنند. در واقع مدیریت شرکت براساس رابطه خونی به‌دست می‌آید. گفته می‌شود کسب‌وکارهای خانوادگی در خاورمیانه حدود ۸۰درصد از اقتصاد غیرنفتی منطقه را تشکیل می‌دهد. براساس تحقیقات انجام شده از سوی موسسه «Al Masah Capital» که یک موسسه سرمایه‌گذاری در دوبی است؛ در سال ۲۰۱۱م کسب‌وکارهای خانوادگی ۴۰درصد از تولید ناخالص ملی خاورمیانه را به خود اختصاص داده‌اند.
عربستان سعودی و شرکت‌های خانوادگی
به گزارش شبکه خبری العربیه، حدود ۷۶۰ هزار شرکت خانوادگی در عربستان سعودی موجود هستند که ۹۵درصد از کل شرکت‌های این کشور را تشکیل می‌دهند. ۴۹ خانواده ثروتمند در عربستان وجود دارند که ثروت آنها ۴۸ درصد از ثروت تمامی شرکت‌های خاورمیانه را به خود اختصاص داده است. در پژوهشی که مرکز پژوهش اتاق بازرگانی منطقه شرقیه عربستان سعودی انجام داده، ثروت این ۴۹ شرکت خانوادگی ۳۳۳/۵ میلیارد ریال سعودی است. همچنین براساس اطلاعات منتشر شده از سوی این مرکز، متوسط دارایی هریک از این شرکت‌های خانوادگی ۶ میلیارد دلار است. در ایران نیز کسب‌وکارهای خانوادگی رونق بسیاری دارد و در کشور ما به دلیل فرهنگ سنتی، بسیاری از پسرها شغل پدر خود را ادامه می‌دهند. این امر چندان هم بد نیست. چراکه بسیاری از صنایع دستی و هنرهای استثنایی ایرانی به‌دلیل منتقل نشدن به نسل‌های بعدی در حال فراموشی هستند. اما هرگز رقم کلانی از درآمد ناشی از کسب‌وکارهای خانگی در ایران منتشر نشده و اگرچه این کسب‌وکارها برای فعالان خود سود مناسبی دارند اما آنها را به مولتی میلیاردرهایی نظیر ثروتمندان عربی تبدیل نکرده است.
در پایان
به نظر می‌رسد کسب‌وکارهای سنتی و خانوادگی نه تنها در ایران بلکه در کل خاورمیانه با تمام قوا در حال گسترش است و این کسب‌وکارها ثروت خوبی را برای فعالان خود رقم زده است. اگرچه این ثروت‌های خانوادگی تنها مختص به کسب‌وکارها نیستند و به دلیل موقعیت اجتماعی خانواده‌ها نیز ثروت و قدرت در دست اشخاص خاصی بوده و در حال توسعه یافتن است. به‌عنوان نمونه در کشورهای عربی، شاهزادگان و خانواده‌های سلطنتی از ثروت بسیاری برخوردار هستند بی‌آنکه فعالیت تجاری و یا اقتصادی خاصی انجام دهند.
به‌عنوان نمونه در عربستان حدود ۴هزار شاهزاده زندگی می‌کنند و به‌دلیل درآمد نفتی این کشور در ناز و نعمت زندگی می‌کنند. هریک از شاهزاده‌های عربی ماهانه ۱۵ هزار یورو پول توجیبی! دریافت می‌کنند.
صبا رضایی - گروه تجارت / صمت