چند سال پیش تحریم‌های ایران از سوی امریکا کلید خورد و این فرآیند از سوی متحدان امریکا یعنی همان کشورهای عضو اتحادیه اروپا تداوم پیدا کرد تا اینکه حالا روزشمار رفع این تحریم آغاز شده است.
اما با وجود تحریم‌ها از سوی وزارت بازرگانی امریکا آماری مبنی بر افزایش واردات کالا از امریکا به ایران اعلام شده تا جایی که این آمارها حاکی از افزایش ۸۹درصدی واردات کالای امریکایی به ایران در سال ۲۰۱۵میلادی است. براساس اعلام وزارت بازرگانی امریکا صادرات این کشور به ایران در نوامبر ۲۰۱۵ برابر با آبان سال‌جاری رشد ۸۹درصدی داشته و به ۳۱/۴ میلیون دلار رسیده است. وزارت بازرگانی امریکا در جدیدترین گزارش خود از رشد ۴۵درصدی صادرات این کشور به ایران در ۱۱ ماه ژانویه تا نوامبر ۲۰۱۵ خبر داده است. صادرات امریکا به ایران که در ماه‌های ژانویه تا نوامبر ۲۰۱۴ افزون بر ۱۶۸/۵میلیون دلار اعلام شده بود در مدت مشابه سال ۲۰۱۵ به ۲۴۵میلیون دلار رسیده است. بر این اساس جایگاه ایران در میان مقاصد صادراتی امریکا از ۱۳۴ در ۱۱ماهه ۲۰۱۴میلادی به رتبه ۱۱۷ در ۱۱ ماهه ۲۰۱۵ میلادی رسید. براساس این گزارش در نوامبر ۲۰۱۵ افزون بر ۳۱/۴میلیون دلار کالا از امریکا به ایران صادر شده است. این رقم نسبت به صادرات ۱۶/۶میلیون دلاری نوامبر ۲۰۱۴ رشد ۸۹درصدی داشته است. آمارهای رسمی امریکا حاکی از افزایش مبادلات تجاری میان ایران و امریکا و بهبود رتبه ایران به‌عنوان یکی از شرکای تجاری امریکا است.
حال مهم‌ترین سوال این است که باوجود تحریم‌ها چگونه حجم مبادلات تجاری میان دو کشور افزایش یافته و آیا این آمارها حاکی از تلاش امریکا برای بهبود روابط تجاری با ایران نیست؟
واردات از امریکا مقرون به صرفه نیست
هر چند که وزارت بازرگانی امریکا حجم مبادلات تجاری میان ایران و امریکا را در نوامبر 2015 برابر با 31.4میلیون دلار اعلام کرده، اما مشاور گمرک جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار می‌کند: حجم مبادلات تجاری ایران و امریکا در همین ماه بیش از ۷۰میلیون دلار است که در این میان سهم امریکا ۳۱/۴میلیون دلار است. محمود بهشتیان می‌گوید: در نوامبر سال ۲۰۱۴ ارزش واردات کالا از امریکا به ایران، ۱۶میلیون دلار بوده که این رقم در نوامبر سال ۲۰۱۵ به ۳۱/۴میلیون دلار رسیده اما به طورقطع این اعداد و ارقام در مقایسه با ارزش مبادلات تجاری ایران با امارات که در ۹ ماهه امسال بیش از ۵میلیارد دلار است یا در مقابل ارزش مبادلات تجاری ایران با آلمان که بیش از یک‌میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار است، بسیار ناچیز و کم است. مشاور رییس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران می‌افزاید: هرچند امریکا ایران را تحریم کرده بود اما همچنان مبادلات تجاری دو کشور در زمینه دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی ادامه داشت و البته ایران هیچ گاه تجارت با امریکا را تحریم نکرده است. وی با تاکید براینکه بخش عمده‌ای از کالاهای وارداتی از امریکا به ایران دارو و تجهیزات پزشکی بوده، ادامه می‌دهد: غیراز دارو و تجهیزات پزشکی برای ما واردات کالاهای دیگری از این کشور به هیچ عنوان مقرون به صرفه نیست و ایران نیز به امریکا فقط مواد غذایی صادر کرده است. مشاور گمرک جمهوری اسلامی ایران درباره بزرگنمایی آمار واردات کالا از امریکا به ایران تصریح می‌کند: واردات ۴۰میلیارد دلاری ایران در یک‌سال معادل ۰/۵درصد از کل مبادلات تجاری دنیا است، بنابراین بزرگنمایی این اعداد و ارقام از سوی کشوری که کشور آمار و ارقام است فقط برای مهیاسازی بستر سرمایه‌گذاری است.
حذف سایه سیاست از تجارت ایران و امریکا
اما از سوی دیگر علاء میرمحمد صادقی، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با صمت درباره رشد صادرات کالای امریکایی به ایران اظهار می‌کند: اگر قرار باشد کالاهای ایرانی بدون مشکل وارد امریکا شود مسئولان ما هم باید اجازه دهند که کالاهای امریکایی وارد شود. وی می‌افزاید: ممکن است افزایش واردات کالا از امریکا به ایران به‌طور غیرمستقیم بوده باشد چون کشورهای واسطه‌ای مانند ترکیه، قبرس و امارات امکان واردات کالا از امریکا را برای ما مهیا کرده‌اند. به گفته این فعال اقتصادی در شرایط تحریم،کالاهای امریکایی با تغییر گواهی مبدا وارد ایران شده‌اند و ایران نیز اجازه واردات این کالاها را براساس گواهی مبدا دوم صادر کرده است. نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران درباره تاثیر تحریم‌ها بر روند واردات کالا از امریکا به ایران خاطرنشان کرد: با توجه به تحریم‌ها اگر قرار باشد کالا از کشوری که تحریم انجام داده وارد کشوری شود به‌طورقطع این اقدام به‌طور مستقیم انجام نمی‌شود زیرا با توجه به تحریم‌ها این فرآیند دارای اشکال است، بنابراین واردات از آن مبدا، از سوی کشور ثالث و با تغییر گواهی مبدا اولیه انجام می‌شود. وی با اشاره به اجرای برجام و لغو تحریم‌ها خاطرنشان می‌کند: در صورتی که مبادله کالا از امریکا به ایران مجاز شود در درجه نخست فناوری امریکایی است که می‌تواند در ایران بازار خوبی داشته باشد و تاجران نیز برای واردات این کالاها از خود میل و رغبت نشان می‌دهند. نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران ابراز می‌کند: همچنین می‌توان مواد اولیه یا ماشین‌آلات و تجهیزات پزشکی وآزمایشگاهی و دارویی را از امریکا وارد کشور کرد. البته امریکا می‌تواند مبدا خوبی برای واردات مواد اولیه دارو باشد.
این فعال اقتصادی یادآور می‌شود: ایران به دلیل نزدیک بودن به بازار ۴۰۰میلیون نفری کشورهای اطراف می‌تواند بازار خوبی برای محصولات امریکایی باشد به همین دلیل بخش خصوصی امریکا تمایل بسیار زیادی برای حضور در بازار ایران و افزایش همکاری تجاری با ما دارد. وی می‌گوید: بخش خصوصی هر دو کشور تمایل ندارند مسائل سیاسی روی تجارت دو کشور سایه بیفکند. اگر مشکلات سیاسی میان دو کشور برطرف شود بخش خصوصی امریکا اشتیاق بیشتری برای حضور در بازار ایران خواهد داشت. نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران تصریح می‌کند: بحث تاسیس اتاق ایران و امریکا از مدت‌ها قبل مطرح شده اما به دلیل مهیا نبودن زیرساخت‌ها امکان تاسیس آن پیش نیامده که بخش خصوصی امریکا از این امر به شدت ناراحت است. این فعال اقتصادی خاطرنشان می‌کند: البته بارها بخش خصوصی و برخی از مقامات امریکایی به‌صورت غیررسمی پیغام داده‌اند که هیات تجاری به ایران اعزام کرده یا هیات تجاری از ایران بپذیرند اما از آنجایی که هنوز مسائل سیاسی بین دو کشور حل نشده، بخش خصوصی ایران برای پذیرش هیات تجاری از امریکا یا اعزام هیات به آنجا زیر بار نرفته است. گفتنی است در حالی‌که مشاور رییس کل گمرک ایران و عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران بر این باور هستند که مبادلات تجاری میان ایران و امریکا به‌صورت رسمی و تنها در زمینه تجهیزات پزشکی، دارویی و مواد غذایی بوده اما علی فاضلی، رییس اتاق اصناف ایران پیش از این در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرده بود که از امریکا کالای مصرفی به‌صورت قاچاق وارد ایران شده و عرضه می‌شود.