نظام توزیع و شبکه فروش در کشورمان دچار اشکالات و ایرادات اساسی است و نبود شبکه توزیع قوی و فراگیر، در نهایت به زیان تولیدکننده و مصرفکننده تمام میشود. این در حالی است که بیشترین سود از این نظام توزیع و شبکه فروش پر از اشکال نصیب دلالان و واسطهها میشود و این قشر اجناس و کالاها را از تولیدکننده به قیمت پایین خریداری میکنند و با قیمت بالایی به دست مصرفکننده نهایی میرسانند. اما فعالان اقتصادی بر این باورند که کوچک بودن واحدهای توزیع، وجود واحدهای فاقد مجوز و وفور دستفروشی سه ایراد اساسی نظام توزیع است.
قاعدتاً از آنجا که ایرادات نظام توزیع دامنگیر تولیدکنندگان و مصرفکنندگان نهایی است، باید فکری برای اصلاح آن شود. اعتقاد فعالان اقتصادی این است که بهرهگیری از مدلهای موفق اجرا شده در دنیا مانند راهاندازی فروشگاههای زنجیرهای بزرگ توسط بخش خصوصی و بدون دخالت دولت و توسعه هایپرمارکتها و فروشگاههای اینترنتی از راهکارهایی است که میتواند موجب اصلاح نظام توزیع در کشورمان شود.«فرصت امروز» در گفتوگو با تعدادی از فعالان اقتصادی، اشکالات موجود و اصلاح نظام توزیع را مورد بررسی قرار داده است.
***
امید طباطبایی:
فروشگاههای زنجیرهای توسط بخش خصوصی ایجاد شود
امید طباطبایی، مدیرعامل شرکت ساوین معتقد است که ایجاد فروشگاههای زنجیرهای بزرگ توسط بخش خصوصی، مدل موفق اصلاح نظام توزیع در دنیاست که باید در کشور ما هم اجرایی شود.
در کشور ما نظام توزیع و شبکه فروش دچار بیماری مزمن است. به نظر شما چه عواملی موجب شده که نظام توزیع تا این اندازه دارای اشکال باشد؟
همه ما میدانیم که نظام توزیع در کشورمان اشکال دارد و دلیل این موضوع هم آن است که بازار در حال حکمرانی بر اقتصاد کشور است. بازار ازاینرو به دنبال فروشگاههای زنجیرهای نمیرود که باید مالیات پرداخت کند یا مالیات بر مصرف را که در تمام دنیا در پای صندوق دریافت میشود، باید توسط مصرفکننده نهایی پرداخت شود.
این در حالی است که در تمام معادلات ما، مالیات مسئلهای پنهان است. در همین راستا مشاهده میکنیم زمانی که یک نمایشگاه عرضه مستقیم کالا دایر میشود، استقبال زیادی صورت میگیرد.البته من خیلی هم با نمایشگاه عرضه مستقیم کالا موافق نیستم زیرا دولت در آن هم دخالت میکند اما نکته این است که باید به دنبال کم کردن فاصله بین تولید و مصرف برویم.
این نظام توزیع سنتی و دارای اشکالات متعدد، چه مشکلاتی را برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان به وجود میآورد؟
در حال حاضر به مصرفکننده اجحاف میشود و کالایی که تولید یا از مبادی ورودی وارد کشور میشود، حداقل 50 درصد به قیمت آن افزوده میشود. اما اگر به سمت فروشگاههای عرضه مستقیم کالا برویم و بتوانیم فاصله بین تولید و مصرف را کم کنیم و مصرفکننده را به سوی این قبیل فروشگاهها هدایت کنیم، در این وضعیت رکود هم هزینههای تولیدکننده و مصرفکننده کاهش پیدا میکند و هم بازار رونق میگیرد.ولی به دلیل اقتصاد زیرزمینی که در تمام بخشها و بهویژه بازار وجود دارد، اگر بخواهیم به آن سمت پیش برویم باید هم مالیات فروشنده و هم مالیات خریدار شفاف شود و بنابراین به سمت آن نمیروند.
همانطور که میدانید یکی از اشکالات نظام توزیع حاکم بر کشور ما، رونق واسطهگری و دلالی است. به نظر شما موفقترین مدلی که به واسطه آن هم بتوان اصلاح نظام توزیع را انجام داد و در عین حال واسطهگری و دلالی را کاهش داد، چیست؟
مدل اقتصادی تعریف شده دنیا، یک مدل است که جهانی است اما ممکن است منطقهای هم شود. این، مدل اقتصادی موفقی که در تمام دنیا اجرا میشود، ایجاد فروشگاههای زنجیرهای بزرگ است که فاصله بین تولیدکننده و مصرفکننده را کم میکند و هزینههای تولید، خرید و مصرف را کاهش میدهد. اما متأسفانه ما در کشورمان از این مدل بیبهره هستیم.
البته به نظر میرسد تا زمانی که این فروشگاههای زنجیرهای بزرگ توسط بخش خصوصی ایجاد نشود، نمیتوان آنها را گامی در جهت اصلاح نظام توزیع دانست. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟
متأسفانه در کشور ما بخش خصوصی ما در هیچجا قوی نیست و به دلیل برخی مسائل، بخش خصوصی وارد بسیاری از عرصهها نمیشود. این در حالی است که اگر بخش خصوصی به ایجاد و راهاندازی فروشگاههای بزرگ زنجیرهای ورود پیدا کند، موفقیت بیشتری در جهت اصلاح نظام توزیع حاصل خواهد شد.
***
محمدمهدی رئیسزاده:
هایپرمارکتها و فروشگاههای اینترنتی توسعه یابد
محمدمهدی رئیسزاده، مدیرعامل گروه جهانی دروازه پارس معتقد است که توسعه هایپرمارکتها و فروشگاههای اینترنتی از مصادیق اصلاح نظام توزیع است.
برخی معتقدند که نظام توزیع و شبکه فروش در کشور ما دچار یک بیماری مزمن است که عمده تبعات آن تولیدکنندگان و مصرفکنندگان را دربر میگیرد. به نظر شما نبود یک شبکه قوی و فراگیر توزیع چه پیامدهایی را برای این دو قشر به دنبال دارد؟
ظرف سالهای اخیر تعداد بسیاری از فروشگاههای زنجیرهای و هایپرمارکتها در شهرهای بزرگ ایجاد و راهاندازی شده و رشد کردهاند، اما هنوز شبکه توزیع در کشور ما رشد نیافته است. همچنین شبکههای توزیع تخصصی و شرکتهای پخش که نقش بسیار مهمی را در این میان دارند، رو به تزاید هستند اما هنوز هم توسعه لازم را نیافتهاند.
درواقع باید در کشور ما شبکههای توزیع سنتی، مدرن شود و این در حالی است که هنوز شبکههای توزیع ما سنتی است و همچنان نظام بازار سنتی حاکم است. به این ترتیب میتوان گفت وجود واسطههای متعدد در زنجیرههای توزیع موجب خواهد شد که قیمت برای مصرفکننده نهایی بالا برود.
در این طرف هم تولیدکننده که عرضهکننده اول است، باید به قیمت بسیار پایینی محصولات و کالاهای خود را بفروشد و سود بسیار ناچیزی دریافت میکند. البته با توجه به تحولات پیش رو و لغو تحریمها، ناگزیر هستیم که در یک مدتزمان مشخص تغییر شکلی به نظام توزیع بدهیم.
مصادیق اصلاح نظام توزیع و شبکه فروش چیست؟
یکی از مصادیق این تغییر شکل و اصلاح نظام توزیع، وجود هایپرمارکتهاست که به دلیل سود اقتصادی بالا این هاپیرمارکتها رو به افزایش است. این هایپرمارکتها بهگونهای است که افراد با مراجعه به آنها میتوانند بخش قابل توجهی از نیازهای خود را برطرف کنند. طبیعتا به دلیل ترافیک، آلودگی هوا، هزینههای ایاب و ذهاب و ضیق وقت، به مرور مردم ترجیح میدهند به جای اینکه برای تهیه 10 کالا به چند مغازه مراجعه کنند، به یک فروشگاه بزرگ یا هاپیرمارکت مراجعه کنند.
یکی دیگر از مصادیق نظام توزیع که بهتازگی در کشور ما در حال راهاندازی است و در آینده نهچندان دور درصد قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص خواهد داد، فروشگاههای اینترنتی است و مردم بدون اینکه به مراکز توزیع مراجعه کنند، میتوانند مایحتاج خود را تأمین کنند. البته باید این فروشگاههای اینترنتی قانونمند شوند زیرا یک سوی فعالیت آنها مربوط به بانکها میشود و باید در عین حال نهاد ناظری بر فعالیت آنها نظارت کند که مردم به آنها اطمینان کنند و کالایی که تحویل میگیرند، همان چیزی باشد که انتظار آن را دارند.
در بخشی از سخنان خود اشاره کردید که شکل تجارت و خریدوفروش باید دچار تغییر و تحول شود. آیا میتوانیم این اصلاح نظام توزیع را سرعت ببخشیم؟
بله، میتوانیم به این اصلاح نظام توزیع سرعت بدهیم و از حالت سنتی و مویرگی خارج کنیم، زیرا وجود چنین شبکه سنتی و مویرگی موجب میشود که مصرفکنندگان از داشتن کالاهای مرغوب و باکیفیت محروم شوند. درواقع این شبکه توزیع گاهی اوقات به حدی قوی میشود که اجازه نمیدهد کالاهای باکیفیت وارد سیکل توزیع شوند و بهنوعی افرادی که در شبکه توزیع سنتی، سودهای کلانی را به دست میآوند، از این موضوع احساس خطر میکنند.
***
اسدالله عسگراولادی:
نظام توزیع 3 ایراد اساسی دارد
اسدالله عسگراولادی، مدیرعامل شرکت حساس و عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است که کوچک بودن واحدهای توزیع، وجود واحدهای فاقد مجوز و وفور دستفروشی سه ایراد اساسی نظام توزیع در کشور است.
شبکه فروش و نظام توزیع در کشور ما مشکلات جدی دارد. به نظر شما نبود شبکه توزیع قوی و فراگیر چه تبعاتی را برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان دارد؟
در واقع نظام توزیع در کشور ما سه ایراد دارد؛ یکی اینکه دستفروشی که در واقع یک شغل کاذب است، به وفور وجود دارد و در عین حال واحدهای توزیع مانند سوپرمارکتها بسیار کوچک است و واحدهای توزیع بزرگ مانند هایپرمارکتها و فروشگاههای زنجیرهای یا بزرگ بسیار کم است. البته تعداد محدودی از این واحدهای توزیع بزرگ در کلانشهرها و شهرهای بزرگ وجود دارد.
گرفتاری دیگر هم وجود واحدهای عرضه فاقد مجوز است، زیرا شرایط دریافت مجوز برای واحدهای عرضه بسیار سخت است و از همین رو بهعنوان مثال در تهران بیش از 2 میلیون واحد بدون مجوز در حال فعالیت هستند که نمونه بارز آنها تبدیل پارکینگ برخی از منازل به واحد توزیع و بقالی است.
این موارد در کنار یکدیگر موجب میشود که مصرفکنندگان قیمت بیشتری را برای خرید کالاها و محصولات پرداخت کنند. نتیجه دیگر این موضوع آن است که در سوپرمارکتها امکان اشتغالزایی برای تعداد زیادی از افراد وجود ندارد اما در فروشگاههای زنجیرهای و بزرگ میتوان برای تعداد بیشتری اشتغالزایی انجام داد و عملا کمبود این فروشگاهها، این امکان را از بین برده است.
برخی معتقدند که مراکز عمده فروشی و تعدد آنها هم از اشکالات اصلی نظام توزیع است. این موضوع را چگونه ارزیابی میکنید؟
درحالیکه در تمام دنیا تعداد عمدهفروشان محدود است، در کشور ما تعداد عمدهفروشان بسیار زیاد است که این موضوع قیمت کالا را برای مصرفکننده بالا میبرد، زیرا در این میان عمدهفروش منفعتی را از مرحله دریافت کالا از تولیدکننده تا تحویل آن به توزیعکننده میبرد.
در واقع عمدهفروش فردی است که از تولیدکننده کالاها و محصولات را دریافت میکند و در اختیار توزیعکنندگان قرار میدهد. مراکز عمدهفروشی هم مانند میادین توزیع، سنتی و قدیمی است که در نظام توزیع مزاحمتهایی را ایجاد میکند که باید این مزاحمتها برطرف شود.
کارشناسان اعتقاد دارند که مدل موفق اصلاح نظام توزیع، ایجاد فروشگاههای زنجیرهای و بزرگ است. البته فروشگاههایی که توسط بخش خصوصی ایجاد و راهاندازی و مدیریت شود. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟
در حال حاضر فروشگاههای رنجیرهای رفاه و شهروند فعال هستند اما تمام اینها دولتی هستند. ما فروشگاههای زنجیرهای و بزرگ در کشور داریم اما تعداد آنها بسیار کم است. در این شرایط واحدهای کوچک عرضه در شهرکهای خارج از شهر مانند پردیس ایجاد شده است و باید مراکز توزیع بزرگ در محل سکونت تمام اقشار جامعه ایجاد شود. بهعنوان مثال تعداد شعب فروشگاه شهروند نسبت به جمعیت تهران اندک است و باید این مشکلات برطرف شود.
المیرا اکرمی - فرصتامروز