زعفران، طلای سرخ ایران که یکی از ارکان صادرات غیرنفتی کشور به شمار می‌رود این روزها در بازار داخلی و خارجی چندان وضعیت خوب و مساعدی ندارد زیرا از یک‌سو رقبای خارجی عرصه را برای حضور این محصول در بازارهای هدف تنگ کرده‌اند
و از سوی دیگر تاجران و بازرگانان ایرانی با رقابتی ناسالم تیشه برداشته و به ریشه تولید، صادرات و اشتغالزایی این محصول می‌زنند. البته نقش دلالان و تقلب‌هایی که در صادرات زعفران انجام می‌دهند را نیز نباید نادیده گرفت تا جایی که این دو عامل موجب شده تا از یک‌سو قیمت زعفران در بازارهای داخلی و خارجی افزایش یابد و از سوی دیگر بی‌اعتمادی نسبت به زعفران ایرانی در بازارهای هدف شکل بگیرد. شاید پیش از این تنها نوع بسته‌بندی و فروش فله‌ای موجب شده بود تا زعفران ایرانی در بسته‌بندی‌های اسپانیایی روانه بازارهای هدف شود اما به همین دلخوش بودیم که زعفرانی که به نام محصولی اسپانیایی صادر می‌شود، ایرانی است اما متاسفانه این روزها دلالان با مخلوط کردن حنا در بسته زعفران‌های صادراتی موجب شده‌اند تا بی‌اعتمادی به طلای سرخ ایران در بازارهای صادراتی رواج پیدا کند.
محسن احتشام، نایب رییس شورای ملی زعفران در گفت‌وگو با "روزنامه صمت" اظهار می‌کند: متاسفانه نبود نظارت و کنترل بر روند صادرات زعفران موجب شده تا افرادی بی‌صلاحیت به عرصه صادرات طلای سرخ ایران ورود پیدا کنند و فضا برای دلالان و واسطه‌ها به منظور صادرات زعفران و حتی فروش آن در بازارهای داخلی مهیا شود. این صادرکننده نمونه زعفران می‌گوید: دلالان عامل ایجاد اختلال در بازار زعفران که محصولی استراتژیک است، شده و برای صادرکنندگان باسابقه این عرصه نیز مشکلاتی را ایجاد کرده‌اند. وی می‌افزاید: در شرایطی که زعفران ایرانی در بازارهای هدف با رقیبی جدید به نام افغانستان مواجه شده، یک عده از سوداگران نیز در حال ریختن آب به آسیاب دشمن هستند. نایب‌رییس شورای ملی زعفران با انتقاد از ضعف قوانین برای مقابله با سوداگری در بازار زعفران خاطرنشان می‌کند: نبود قوانین محکم موجب شده تا زعفران در بازار، دست به‌دست چرخیده و حتی برخی این محصول را خریداری و احتکار کنند. احتشام درباره وضعیت بازارهای هدف زعفران ایرانی خاطرنشان می‌کند: زعفران تنها کالای ایرانی بود که هیچ‌گاه از تحریم‌ها تاثیر نپذیرفته و مشتریان و بازارهای هدف خود را از دست نداده است. زعفران ایرانی دردورانی که تحریم‌ها علیه ایران تشدید شد نیز توانست بازارهای جدیدی را به‌دست بیاورد تا جایی که چین به یکی از مشتریان و مصرف‌کنندگان زعفران ایرانی تبدیل شد.
نایب رییس شورای ملی زعفران پرده از دلایل احتکار زعفران و افزایش قیمت این محصول در هفته‌های اخیر برداشته و می‌گوید: عده‌ای دل به سودجویی از بازار زعفران در فضای پساتحریم بسته‌اند، به همین دلیل اقدام به خرید و احتکار زعفران می‌کنند زیرا گمان می‌کنند که در دوران پساتحریم و تسهیل شرایط تجاری می‌توانند زعفران‌های احتکار شده را با قیمت‌های گزاف عرضه کرده و سودهای زیادی کسب کنند. احتشام یادآور می‌شود: به‌طور قطع این نوع دیدگاه نسبت به بازارهای داخلی و خارجی زعفران کاملا اشتباه است زیرا اگر قیمت طلای سرخ ایرانی از حدی بیشتر شود به طورقطع این محصول، بازار و مشتری خود را از دست می‌دهد و دیگر در صنایع غذایی، دارویی و خوراکی روزانه مردم جایگاهی نخواهد داشت زیرا استفاده نکردن از زعفران به هیچ فردی آسیب نمی‌زند، بنابراین تداوم این روند هیچ حاصلی جز از دست رفتن بازارهای هدف و منابع ارزی حاصل از صادرات به دنبال نخواهد داشت. وی با تاکید بر ضرورت نظارت بر روند صادرات طلای سرخ ایرانی اظهار می‌کند: اگر خواستار حفظ زعفران در سبد ارزآوری حاصل از صادرات غیرنفتی هستیم باید دست واسطه‌ها و دلالان را از بازار این محصول کوتاه کرده و نظارت دقیقی بر عملکرد صادرکنندگان داشته باشیم. نایب‌رییس شورای ملی زعفران ابراز می‌کند: اگر تولیدکنندگان زعفران براساس قانون ملزم به فروش محصول خود به شرکت‌های صادراتی شوند و همچنین استانداردهای اجباری برای صادرات زعفران اجرایی شود به طورقطع دیگر شاهد بروز چنین مشکلاتی در بازار زعفران نخواهیم بود.
نقش دلالان در بازار زعفران
رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی نیز از حضور دلالان در بازار زعفران گلایه‌های بسیاری داشته و آنان را عامل افزایش غیرمنطقی قیمت زعفران می‌داند.
غلامرضا میری در گفت‌وگو با صمت اظهار می‌کند: تعطیلات کریسمس از یک‌سو و افزایش غیرمنطقی قیمت زعفران از سوی دیگر موجب شده تا طلای سرخ ایران مشتریان خود را در بازارهای هدف از دست بدهد. رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی با اشاره به قاچاق زعفران و پیاز این محصول از ایران به افغانستان می‌افزاید: اگر برای این دو معضل چاره‌اندیشی نشود به طورقطع در مسیر امرار معاش ۵۰۰هزار نفری که از طریق تولید و کشت زعفران کسب درآمد می‌کنند، مشکلات جدی ایجاد خواهد شد. وی با انتقاد از نقش دلالان در بازار زعفران تصریح می‌کند: در شرایط کنونی دلالان و واسطه‌ها نقش مهمی در تعیین قیمت این محصول دارند، این در حالی است که تداوم این امر نتیجه‌ای غیر از آسیب رساندن به یک منبع ارزی غیرنفتی کشور به دنبال نخواهد داشت.
احتکار واسطه‌ها عامل گرانی
گفتنی است، معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز احتکار زعفران از سوی برخی واسطه‌ها را عامل افزایش قیمت این محصول دانسته و می‌گوید: بازار داخلی و بین‌المللی برای خرید زعفران کشش محدودی دارد و به هر قیمتی واسطه‌ها می‌خواهند این محصول را بفروشند. محمدعلی طهماسبی در این زمینه اظهار می‌کند: سالانه حدود ۲۸۰ تا ۳۰۰ تن زعفران در کشور تولید می‌شود و با توجه به نیاز آبی حداقلی این محصول در سراسر کشور و درآمدزا بودن آن، استقبال زیادی از کشت و تولید این محصول شده و این گیاه به همه جای ایران مهاجرت کرده است. وی تصریح می‌کند: تنظیم بازار یک محصول کشاورزی دستوری نیست و نمی‌توان قیمت آن را با مصوبه بالا و پایین کرد و بازار هر محصولی وابسته به سیستم عرضه و تقاضاست و زمانی که تولید انبوه می‌شود قیمت‌ها به دلیل افزایش عرضه کاهش پیدا می‌کند، اما در شرایط کنونی با وجود افزایش تولید ممکن است به دلیل نگهداری محصول از سوی برخی واسطه‌ها قیمت زعفران افزایش پیدا کرده باشد.
معاون باغبانی وزیر جهاد کشاورزی ابراز می‌کند: آنهایی که دست به خرید و نگه داشتن زعفران برای افزایش قیمت آن می‌زنند باید بدانند کشش بازارهای داخلی و بین‌المللی برای خرید زعفران محدود است و این محصول با هر قیمتی خریدار ندارد. درحال‌حاضر، تولید زعفران در کشور از یک‌سو نقش موثری در ایجاد اشتغال برای ۵۰۰هزار نفر داشته و می‌تواند بخشی از معضل بیکاری در کشور را از بین ببرد و از سوی دیگر یک منبع ارزی مطمئن برای ایران به شمار می‌رود اما بی‌توجهی به معضلاتی که در مسیر صادرات طلای سرخ ایرانی وجود دارد موجب شده تا از یک به فرصت‌های اشتغالزایی ناشی از تولید این محصول آسیب‌های جدی وارد شده و از طرف دیگر در روند کسب درآمدهای ارزی کشور اختلال ایجاد شود، بنابراین لازم است تا با کنترل و نظارت بیشتر بر روند تولید تا توزیع زعفران دست واسطه‌ها را از بازار طلای سرخ ایرانی کوتاه کرد تا این محصول همچنان در بازارهای هدف مانا باشد.