این روزها، اقتصاد ایران در انتظار اجرای برجام است، دورانی که از آن به عنوان یک فرصت طلایی برای اقتصاد یاد می‌شود. بر کسی پوشیده نیست که ایران در سال‌های اخیر به واسطه تحریم‌های اعمال‌شده بر کشور تا چه اندازه در بخش‌های مختلف اقتصاد دچار ضرر و زیان شده است.
در این بین سیستم بانکی هم ازجمله بخش‌هایی بوده که از این آسیب‌ها بی‌نصیب نمانده و در این سال‌ها با محدودیت‌ها و مشکلات زیادی مواجه بوده است، بخشی که نقش بسیار ارزنده و مهمی را در بهبود و رونق وضعیت اقتصادی یک کشور ایفا می‌کند. حال با توجه به شرایط موجود در این بخش، این روزها نظام بانکی مانند دیگر بخش‌های اقتصادی، منتظر اجرایی‌شدن برجام است تا از مزایای این رویداد مهم بهره‌مند شود. صاحبنظران حوزه بانکی و اقتصادی، بر این باورند که با اجرای برجام رونق این بخش در آینده نه‌چندان دور در صورت رفع این محدودیت‌ها دور از انتظار نیست اما به شرط اینکه با توجه به شرایط پیش‌رو، بانک‌ها براساس یک ضرورت تمرکز اصلی خود را بر آن‌سوی مرزها قرار داده و ارتباط قوی‌تری را با بانکداری بین‌المللی برقرار کنند تا از این بابت بتوانند شرایط را برای حمایت‌های بیشتر از بخش مولد اقتصاد کشور فراهم کنند که البته این امر نیازمند برخی اصلاحات است.
حمایت بیشتر از تولید و صنعت
محمدعلی دهقان‌دهنوی یکی از کارشناسان و صاحبنظران حوزه بانکی در این‌باره در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه تحریم‌های غرب علیه ایران به‌ویژه در حوزه بانکی در سال‌های گذشته باعث محدودیت‌های زیادی در این بخش شده، افزود: این موضوع سبب شد هزینه نقل و انتقال پول به شدت گران و فعالیت‌های اقتصادی با محدودیت مواجه شود که این موضوع را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و موانع پیش روی فعالان اقتصادی و تاجران در این سال‌ها دانست. وی با تاکید بر این موضوع که در این سال‌ها، این محدویت‌ها، چالش‌های زیادی را در رابطه با مبادلات اقتصادی ایران به‌ویژه در حوزه تجارت خارجی به وجود آورد، گفت: محدودشدن دسترسی به منابع ارزی کشور و همچنین سخت‌شدن نقل و انتقالات ارزی از تبعات منفی‌ای بود که تحریم‌ها در مبادلات تجاری و اقتصادی کشور ما ایجاد کرد. دهقان‌دهنوی در ادامه تصریح کرد: تمامی این محدودیت‌ها درنهایت سبب شد فعالان اقتصادی و آنهایی که در امر صادرات و واردات فعالیت می‌کنند به منظور ادامه فعالیت‌شان، تلاش کنند نقل و انتقلاتشان را از طریق شبکه‌ها و راه‌های دیگر انجام دهند که البته این موضوع در کنار اینکه باعث محدود کردن تجارت خارجی شد، ازسوی دیگر هزینه‌های این بخش را به شدت افزایش داد که این درنهایت بر قیمت تمام‌شده کالاها اثر گذاشت. به گفته او، به هر حال با توجه به تمامی این محدودیت‌ها و مشکلاتی که سیستم بانکی ما در این سال‌ها دچار آن شده بود، اما با توجه به توافق‌های انجام‌شده، امید می‌رود با اجرای برجام بخش زیادی از این مشکلات مرتفع شده و از محدودیت‌های این بخش کاسته شود. کاهش هزینه نقل و انتقال پول، افزایش مبادلات تجاری، کم‌شدن قیمت کالاها در کشور، گشایش‌های ارزی و مواردی از این دست، ازجمله مزایایی است که می‌توان در دوران پساتحریم برای نظام بانکی و بخش اقتصادی کشور متصور شد.
این کارشناس البته بر این موضوع نیز تاکید کرد که برای تحقق این اهداف، نظام بانکی و فعالان این بخش نیز باید از این فرصت به وجود آمده استفاده کرده و در راستای تغییر ساختارها و بهبود شرایط اقدام کنند تا با افزایش حمایت‌ها از بخش تولید و صنعت کشور، زمینه رشد این بخش از اقتصاد که این روزها با مشکلات عدیده‌ای مواجه است را فراهم کنند تا در دوره پسابرجام به اهداف مهم اقتصادی کشور و توسعه این بخش دست پیدا کنیم.
افزایش رقابت بانک‌ها در عرصه بین‌المللی
بهنام ملکی از دیگر کارشناسان اقتصادی نیز در این رابطه در گفت‌وگو با صمت با اشاره به نزدیک‌شدن به زمان اجرای برجام و وارد شدن به دوره پسابرجام گفت: باید شرایطی ایجاد شود که مشارکت و همکاری بانک‌های کشور با خارج از کشور برای ورود دانش و سرمایه‌های جدید افزایش یابد. وی افزود: البته این امر نیازمند فراهم کردن زمینه‌ها و زیرساخت‌هایی است که یکی از این زمینه‌ها، فراهم‌کردن شرایط برای تاسیس شعب بانک‌های خارجی در کشور است. او با بیان اینکه اجرای برجام و لغو تحریم‌ها می‌تواند فضایی را برای بانک‌های کشور ایجاد کند که از حالت درون‌گرایی خارج شوند، افزود: بانک‌های ایرانی برای اینکه بتوانند در فضای بین‌المللی از شرایط مطلوبی برخوردار باشند، کاهش نرخ سود بانکی و کارمزدها یکی از راه‌های رسیدن به این هدف است.
درحال‌حاضر اگر بخواهیم میان نرخ سود بانکی ایران با سایر کشورها مقایسه‌ای داشته باشیم، به نظر می‌رسد نرخ کارمزد و سودی که در بانک‌های کشور اعمال می‌شود، بالاتر از میانگین بانکداری بین‌المللی است که باید در جهت کاهش این نرخ‌ها گام برداریم تا بتوانیم به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شویم. ملکی با تاکید بر اینکه بانک‌های کشور باید از تجربه بانک‌های خارجی استفاده کنند و برای ارتقا و کارآمدتر شدن نظام بانکی کشور، با این گونه بانک‌ها رقابت کنند، افزود: در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که در بخش پولی و بانکی کشور ایجاد شد این امر انجام هرگونه رقابت از بانک‌های کشور را در عرصه بین‌الملل از بین برد که با لغو تحریم‌ها می‌توان امیدوار بود این فضا دوباره ایجاد شود. این کارشناس اقتصادی، یکی از موانعی که می‌تواند باعث نداشتن رقابت مطلوب بانک‌ها در عرصه بین‌المللی شود را پایین‌آمدن قدرت وام‌دهی سیستم بانکی دانست و در همین ارتباط اظهار کرد: در چنین شرایط ضروری است برای اینکه بانک‌ها برای دوره پسابرجام آمده شوند و از این فرصت در جهت تقویت خودشان و افزایش حمایت‌هایشان از بخش‌های مولد استفاده کنند، باید سرمایه‌شان افزایش یافته و توان اعتباردهی‌شان تقویت شود. ضمن اینکه در همین زمینه باید در جهت تقویت نیروی انسانی، توسعه بانکداری الکترونیک، تغییر و اصلاح زیرساخت‌ها و قوانین بانکی اقداماتی شود.
افزایش ارتباط با دنیای بیرون
عبدالرضا امیرتاش از دیگر کارشناسان اقتصادی نیز در همین رابطه در گفت‌وگو با صمت به این موضوع اشاره کرد که تحریم‌ها در سال‌های اخیر باعث شده بانک‌های کشور نتوانند با دنیای بیرون ارتباط مناسبی داشته باشند و همین محدودیت باعث مشکلاتی در حوزه بانکی کشور شده است. وی گفت: اما اکنون با توجه به شرایط جدیدی که اقتصاد ایران با آن مواجه است، به نظر می‌رسد با اجرای برجام، درصورتی که بانک‌های کشور بتوانند ارتباط مناسبی با بانک‌های خارجی برقرار کنند و از فناوری‌های جدید بهره ببرند به طور حتم این امر باعث پیشرفت این بخش مهم اقتصاد خواهد شد.
او به برخی از محدودیت‌ها و مشکلات نظام بانکی در سال‌های اخیر اشاره کرد که وجود تحریم‌های غرب علیه ایران در به وجود آمدن این مشکلات بسیار موثر بوده است. وی گفت: رکود در بخش مولد اقتصاد، خالی شدن خزانه بانک‌ها به دلیل وجود مطالبات معوق که البته بخش زیادی از آن ناشی از همان رکود بخش مولد بوده است، بالا بودن نرخ سود بانکی، قطع بودن سوییفت و بسیاری موارد دیگر از این دست از جمله مشکلاتی بوده که سیستم بانکی را دچار محدودیت‌های بسیاری کرد. وی با تاکید بر این موضوع که اجرای برجام می‌تواند تا حد زیادی باعث شود این مشکلات مرتفع شود، افزود: درصورتی که بانک‌های کشور بتوانند با بانک‌های خارج ارتباط برقرار کنند به طور حتم این امر به ورود سرمایه‌های جدید و مراوده‌های بانکی منجر شده و بخش زیادی از این مشکلات مرتفع خواهد شد.