مردم ایران با گیاهان دارویی آشنایی دارند و هنگام درمان یک بیماری قبل از آنکه سراغ داروهای شیمیایی بروند ابتدا درمان و پیشگیری را از داروها و گیاهان دارویی آغاز می‌کنند؛ یک رشته قدیمی که از گوشه عطاری به وسعت و گستره آزمایشگاه‌ها رسیده است.
به عبارتی گیاه درمانی امروزه در قالب صنعت دیده می‌شود؛ صنعتی که نیاز به پیشرفت و گسترش بیشتری دارد، چراکه اعتقاد بر این است که این صنعت در کنار داروهای شیمیایی می‌تواند در اقتصاد سلامت موثر باشد. محمدحسن عصاره، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گفته است: در ماده ۱۲ سیاست‌های ابلاغی نظام سلامت از سوی رهبر معظم انقلاب، مسیر تکالیف در گیاهان دارویی و طب سنتی به وضوح بیان شده است. همه موارد نشان می‌دهد در چند سال گذشته مسئولان ارشد نظام، گیاهان دارویی و طب سنتی را در بالاترین سطح در لایه‌های اسناد مهم برنامه‌ریزی کشور وارد کرده‌اند. حال وقت آن رسیده که همه مکلف به اقدام و اجرا باشند و برنامه عملیاتی روشنی ارائه کنند تا سیاست‌ها و راهبردها به نقشه راه عملیاتی دست یابند.
تقویت تشخیص، نقطه ابتدای گسترش صنعت گیاهان دارویی
عادل شیرعلی‌پور، کارشناس گیاهان دارویی به روزنامه صمت گفت: صنعت و شرکت‌های تولیدی طب گیاهی با ۱۰درصد یا حتی ۵درصد ظرفیت کار می‌کنند. دلیل آن هم این است که پزشکان کشور در مباحث دارویی و درمان به ظرفیت درمانی گیاهان دارویی توجه نمی‌کنند. با این حال چند دارو در صنعت داروهای گیاهی تولید می‌شود که کاربرد بیشتری دارد. وی تصریح کرد: وزارت بهداشت بر اهمیت طب سنتی تاکید کرده است. این در حالی است که سال‌ها مردم با مراکز فروش طب سنتی و گیاهان دارویی عجین شده‌اند. از آن گذشته صنایع دارویی گیاهی کشور همراه با گذر زمان بروز شده و فناوری لازم را دارند. شیرعلی‌پور گفت: اگر شرایطی ایجاد شود که شرکت‌های مختلف داروهای گیاهی بتوانند در این صنعت فعالیت داشته باشند و با شناخت گیاهان مختلف داروهای مختلف از آن استخراج کنند به طور قطع می‌تواند در گسترش صنعت دارویی کشور موثر باشند. وی افزود: ۱۰ شرکت صنعتی گیاهی دارویی در کشور وجود دارد که داروهای گیاهی تولید می‌کنند که نتایج مفیدی هم داشته است. با این حال اگر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در هماهنگی با وزارت صنعت، معدن و تجارت بتواند از صنعتگران گیاهی دارویی حمایت کنند به طور یقین موفقیت آنها بهتر خواهد بود. حمایت‌هایی چون برداشتن ارزش‌افزوده بر تولیدات و مالیات که به طور یقین می‌تواند هم در میزان اشتغالزایی این صنعت موثر باشد و هم اینکه صادرات داروهای گیاهی بیشتر شده و ارز زیادی به کشور سرازیر می‌شود.
صنعت داروهای گیاهی نیاز به حمایت دارد
مهدی برهانی، مدیر انجمن علمی طب سنتی ایران در گفت‌وگو با صمت گفت: در مقایسه با صنایع دیگر در زمینه صنایع دارویی آنچنان پیشرفتی نداشتیم، چراکه در مقایسه با داروهای شیمیایی ۲۰ برابر میزان داروهای گیاهی کمتر است. هرچند در بخش تولید تخصصی داروهای طب سنتی قدم‌هایی برداشته شده است. برهانی با اشاره به مشکلات صنعت داروهای گیاهی کشور گفت: مصرف داروهای گیاهی ترکیبی در کشور کم است و بسیار کمتر از سوی پزشکان متخصص تجویز می‌شود. با این حال آنچه در پیشرفت داروهای گیاهی کشور اهمیت دارد، این است که این داروهای ترکیبی منهای اثر آن در طب سنتی در طب رایج ما چقدر است و چقدر کابرد دارد.
وی با اشاره به اهمیت گسترش صنعت داروسازی سنتی گفت: از آنجایی که پزشکان داروهای شیمیایی تجویز می‌کنند میزان اقبال مردم هم نسبت به داروهای گیاهی کمتر است. برهانی درباره گستره صنعت داروهای گیاهی کشور هم گفت: هرچند در کشور ما صنعت داروهای گیاهی آنچنان پیشرفت نکرده است با این حال کشورهای زیادی اما هستند که در این صنعت پیشرفت زیادی کرده‌اند. هند، پاکستان و کشورهای غربی مانند کانادا و آلمان از این جمله هستند. وی با اشاره به لزوم حمایت‌های دولتی از صنعت داروهای گیاهی گفت: یک عزم و همت همگانی در این بخش نیاز داریم. باید سازمان‌هایی همچون صنعت، معدن و تجارت و وزارت بهداشت هم و غم در این زمینه داشته باشند که هم به سلامت مردم مربوط می‌شود و هم صنعتی است که جای کار و پردازش بیشتری دارد. مردم داروهای گیاهی را می‌شناسند، از طرفی مزیت‌های خوب و مناسبی هم در زمینه وجود گیاهان دارویی در کشور داریم. اگر سعی شود این رشته قدیمی و پراستقبال همراه با بروز شدن در دل صنعت نیز جایگاه خوبی داشته باشد، به طور قطع هم صادرات و ارزآوری خوبی به همراه خواهد داشت و هم اینکه می‌توان بسیاری از بیماری‌های جامعه را برطرف کرد.
در شرایط کنونی که دیگر کشورها از این صنعت در ۲ بُعد ایجاد اشتغال و درآمدهای هنگفتی کسب می‌کنند، حفاظت از گونه‌های گیاهی انحصاری کشور بسیار ضروری است و باید از خروج نمونه یا اطلاعات مربوط به این گونه‌ها از کشور هم جلوگیری کرد. با رفع مشکلات در صنعت گیاهان دارویی در آینده‌ای نه‌چندان دور این صنعت به‌عنوان یک علم، سرمایه‌ای بی‌پایان و تمام‌نشدنی برای کشور و پدیده‌ای درون‌زا، برای رسیدن به نقطه‌های اوج علمی و رفع وابستگی‌های دارویی مورد استفاده قرار گیرد. عصاره تاکید کرده است: اگر برای عملیاتی کردن سند راهبرد ملی تلاش نشود، حوزه گیاهان دارویی بعد از چند سال به فراموشی سپرده می‌شود. باید کاری کنیم تا تولید ناخالص ملی در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان افزایش پیدا کند؛ چراکه تا امروز هم راه برای این صنعت باز شده است، اما باید تلاش کنیم تا جاده فعالیت ما هموارتر شود. همچنین محمود خدادوست، معاون طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیش از این به صمت گفته است: ما معتقد هستیم که طب سنتی ایران افزون‌بر ۸۰ درصد در زمینه حفظ تندرستی و اصلاح سبک زندگی فعال است به طوری که میزان استفاده داروهای شیمیایی را کم کند.
اما این موضوع نیازمند صنعتی کردن تولید گیاهان دارویی است. براساس گزارش ایرنا و بانک جهانی، بازار تولید و مصرف گیاهان دارویی جهان در ۳ دهه اخیر از کمتر از ۵ میلیارد دلار به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. این رقم تا سال ۲۰۵۰ میلادی به ۵۰۰میلیارد دلار خواهد رسید. این آمار گویای افق روشن گیاهان دارویی در صنعت داروسازی جهان است. همچنین ایران با دارا بودن آب‌وهوای مختلف و رویشگاه‌های گیاهی متفاوت، کشوری غنی از نظر تنوع گونه‌ای و بهره‌مندی از موقعیت استثنایی از منظر جغرافیای طبیعی با حدود ۸ هزار گونه گیاهی است. بر اساس پژوهش‌های موسسات علمی در سال‌های اخیر، کل گونه‌های شناخته شده ایران بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ بوده و واجد خواص دارویی است که می‌تواند در صنایع داروسازی، عطری، آرایشی- بهداشتی، مکمل غذایی، رنگ‌دهنده، طعم‌دهنده، آفت‌کش، ادویه‌جات و سایر صنایع قابل استفاده باشد.