تحریم‌های ایران که کلید خورد بسیاری از کشورها با ایران ماندند و به روابط اقتصادی ادامه دادند و برخی دیگر هم مانند ژاپن سطح ارتباط را کم کرده و از کشورهای تحریم‌کننده تبعیت کردند.
حالا ژاپنی که رفته بود دوباره برگشته تا روابط تازه‌ای را با ایران آغاز کند. در حال حاضر و پس از لغو تحریم‌ها، این اقتصاد بزرگ جهان مانند دیگر کشورها تمایل و علاقه فراوانی به احیای روابط با ایران دارد تا بتواند نیازهای خود را که به‌طور عمده در انرژی خلاصه می‌شود از ایران تامین کند. براساس آمار گمرک، در ۷ماه نخست سال‌جاری ۳میلیون و 848 هزار دلار صادرات به کشور ژاپن داشته‌ایم این در حالی است که این آمار در مدت مشابه سال گذشته حدود ۳ میلیون و ۹۵۷هزار دلار بوده است. از سوی دیگر واردات از این کشور نیز ۳۴ میلیون و ۶۷۶ هزار دلار بوده که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۲۲ میلیون و ۱۲۶ هزار دلار بوده است. این آمار نشان می‌دهد کاهشی جزئی در صادرات و افزایش در واردات از این کشور داشته‌ایم که به‌طور قطع با همکاری‌های جدید و رفع تحریم‌ها، ایران تنها واردکننده صرف نخواهد بود. این روزها که روزهای پسابرجام نامیده می‌شود شاهد ورود هیات‌های تجاری به ایران هستیم؛ هیات‌هایی که با هدف برنامه‌ریزی، مطالعه و شناخت بازار به ایران می‌آیند و در زمینه‌های مختلف به رایزنی با مقامات ایرانی می‌پردازند. در این میان ژاپن بار دیگر با یک هیات تجاری به ایران می‌آید تا در بخش‌ها مختلف اقتصادی با طرف ایرانی مذاکره کند. به گزارش صمت، پیش از اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران در سال ۲۰۱۲میلادی، ژاپن از خریداران اصلی نفت ایران در آسیا بود اما با اعمال تحریم‌ها این کشور نیز روابط خود را با ایران کمرنگ کرد. اما حالا که دوره تحریم‌ها به پایان رسیده، دولت ژاپن اعلام کرده فعالیت خود را در بازار ایران آغاز می‌کند و مایل به مشارکت در طرح‌های نفتی، صنعتی و زیرساختی این کشور است.
شرکت‌های بازرگانی ژاپن به ایران می‌آیند
محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران، در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: در دوران تحریم، ژاپن از سیاست‌های امریکا تبعیت و رابطه تجاری خود را با ایران کمرنگ کرد. به‌طوری‌که خرید نفت این کشور از ایران به شدت کم شد. با این حال و با توجه به رفع تحریم‌ها رفت و آمد سران این کشور برای افزایش مبادلات تجاری با ایران از سرگرفته شده است. گفته‌های نجفی‌منش در حالی است که ژاپن سومین مصرف‌کننده و واردکننده بزرگ نفت در دنیا پس از امریکا و چین و بزرگترین واردکننده گاز مایع (ال‌ان‌جی) و دومین واردکننده بزرگ زغال سنگ پس از چین است. ژاپن در سال ۲۰۱۲میلادی، ۲۵۰ میلیارد دلار نفت وارد کرد که این رقم برابر با یک سوم کل واردات این کشور است چراکه منابع داخل این کشور تنها جوابگوی ۹درصد از نیاز سالانه انرژی این کشور است. به گفته نجفی‌منش شرکت‌های بزرگ بازرگانی از ژاپن به ایران می‌آیند تا در زمینه‌های مختلف مانند خودرو، نفت، گاز، پتروشیمی، لوازم‌خانگی و... با ایران قرارداد همکاری ببندند. این در حالی است که تا زمانی که داستان برجام به نتیجه نرسد، نمی‌توان انتظاری از قراردادها و پیشرفت در این زمینه داشت. در سال۲۰۱۱میلادی زمین‌لرزه و سونامی بزرگی که در شهر فوکوشیما ژاپن رخ داد، به نیروگاه هسته‌ای این شهر آسیب زد و پس از آن هم به دلیل اینکه ایمنی لازم در این زمینه تامین نشد تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای ژاپن تعطیل شد؛ به این ترتیب وابستگی این کشور به سوخت فسیلی به‌ویژه نفت و در رتبه‌های بعدی گاز و زغال‌سنگ افزایش یافت. از این‌رو به‌دلیل وابستگی شدیدی که ژاپن به واردات سوخت‌های فسیلی دارد، به‌طور قطع علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری درحوزه نفت و گاز ایران خواهد بود. نجفی‌منش با اشاره به این موضوع ادامه می‌دهد: نفت یکی از زمینه‌هایی است که مورد توجه و نیاز هیات‌های تجاری ژاپن است. با این حال ایران نیز در این دیدارها قصد دارد که دانش فنی و فناوری را از ژاپن وارد کند و دیگر به دنبال واردات کالا و خدمات صرف نیست.
صادرات و سرمایه‌گذاری ۲ بخش مهم همکاری
محسن جلیلوند، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با صمت درباره رابطه تجاری ایران و ژاپن می‌گوید: ژاپنی‌ها چندین سال است که روابط بازرگانی با ایران دارند و می‌توان گفت این کشور یکی از کشورهای صنعتی و بزرگ جهان است و توان فناوری و دانش فنی بالایی دارد. او ادامه می‌دهد: سیستم اقتصادی و بازرگانی کشور ژاپن مبتنی بر ارتباط دقیق با کشورهای مقابل است، به همین دلیل ما می‌توانیم در ۲ بخش با این کشور رابطه تجاری داشته باشیم. نخستین بخش، بخش صدور کالا و خدمات و دومین بخش آن سرمایه‌گذاری است. این استاد دانشگاه بیان می‌کند: در بخش سرمایه‌گذاری، می‌توان تقسیم‌بندی‌هایی انجام داد به این شکل که بخش مالی این سرمایه‌گذاری‌ها از طرف ایران و بخش فناوری آن از ژاپن باشد. البته این کشور می‌تواند سرمایه را نیز وارد کشور ما کرده و به سرمایه‌گذاری بپردازد. جلیلوند با اشاره به اینکه ژاپن همواره از خریداران نفت ایران در طول تاریخ بوده تصریح می‌کند: اگرچه این کشور به نفت ایران نیاز دارد ولی این نیاز به گونه‌ای نیست که در صورت نخریدن نفت از ایران، این کشور دچار مشکل شود. اما نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که پالایشگاه‌های این کشور با نفت ایران سازگار است و اگر قرار باشد ژاپن نفت خود را از طریق کشورهای دیگر تامین کند باید پالایشگاه‌های خود را نیز مطابق با شرایط نفتی آن کشورها تغییر دهد. در نتیجه این کار هم هزینه‌هایی را برای آنها به همراه دارد و هم تا حدودی نیز دشوار است. به همین دلیل است که این کشور علاقه‌مند به مراوده تجاری با ایران است. برخی منابع خبری نیز از تلاش ژاپن برای همکاری با ایران در زمینه حمل‌ونقل هوایی و تامین هواپیماهای متوسط برای نوسازی ناوگان هوایی ایران خبر می‌دهند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه ژاپن کشوری پویا است اضافه می‌کند: نکته بسیار خوب در تجارت ایران و ژاپن ورود فناوری از این کشور به ایران است. از سوی دیگر ژاپن در صنعت خودرو بسیار قوی است و اتومبیل‌هایی که در این کشور ساخته می‌شوند طرفداران و فروش زیادی در امریکا دارند. همچنین بسیاری از خودروهای موجود در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، اگرچه ساخت کشور استرالیاست اما این کشور از نشان(برند) ژاپن برای ساخت خودرو استفاده می‌کند.
به هر حال، تجارت نه تنها با ژاپن که با تمامی کشورها نیازمند برنامه‌ریزی و تدوین نقشه راه است تا نه تنها نیازهای کشور را از طریق مبادلات تجاری با کشور مقابل حل کنیم، بلکه بتوانیم پاسخگوی نیازهای تجاری این کشورها نیز باشیم. در واقع یک بازی برد-برد. حال که ژاپن با فناوری پیشرفته به ایران می‌آید باید از این فناوری‌ها در تولید کالا و خدمات استفاده و سطح و کیفیت تولیدات را نیز بالا ببریم نه اینکه واردکننده صرف باشیم.