هرچه به روزهاي اجرايي شدن لغو تحريم‌ها نزديك‌تر مي‌شويم روابط اقتصادي-تجاري ايران وارد فضاي جديدتري مي‌شود. اعزام 27 هيات تجاري از سوي كشورهاي مختلف جهان گواه اين مطلب است كه پنجره‌هاي تازه‌يي به سوي ايران براي از سرگيري روابط اقتصادي گشوده خواهد شد. اما چگونگي برقراري رابطه با كشورهايي كه چه در دوران تحريم همچنان با ايران مراودات خود را حفظ كرده‌اند و چه كشورهايي كه در اين بازه زماني با ايران قطع روابط تجاري كرده‌اند، سوالي است كه در ميان محافل تجار و فعالان اقتصادي زياد پرس و جو مي‌شود. در ميان تمام اين كشورها از سرگيري روابط اقتصادي ميان ايران و امريكا همچنان در هاله‌يي از ابهام قرار دارد. اما آمارهاي گمرك نشان مي‌دهد كه امريكا در 6 ماه نخست امسال در مقابل 37 ميليون دلار كالايي كه به ايران فروخته، تنها 418 هزار دلار كالاي ايراني وارد كرده است.
به گزارش تعادل، از سوي ديگر برخي تحليلگران اقتصادي بر اين باورند در شرايط فعلي كه ركود همچنان سايه‌اش بر اقتصاد سنگيني مي‌كند، جذب سرمايه‌گذار خارجي و توليدات صادراتي مشترك مي‌تواند راهكاري مطلوب براي برون‌رفت از ركود باشد. ايجاد روابط تجاري با امريكا از آن جهت اهميت خود را بيشتر نشان مي‌دهد كه به گفته محمد لاهوتي، رييس كنفدراسيون صادرات بخش اعظمي از ايرانيان مقيم اين كشور جزو سرمايه‌داران خوشنام امريكا به شمار مي‌روند. ايرانياني كه به راحتي مي‌توانند پول‌هايشان را در اقتصاد ايران سرمايه‌گذاري كنند. فريال مستوفي، رييس كميسيون سرمايه‌گذاري اتاق ايران درمورد وصل شدن ايران و امريكا در روابط تجاري معتقد است كه نزديك به 40 سال است معامله اقتصادي ميان ايران و امريكا برقرار نبوده به همين دليل براي ايجاد روابط اقتصادي بايد مقدمات آن فراهم شود.
او با اشاره به ضرورت شكل‌گيري ديدارهاي دوجانبه براي آشنايي با ظرفيت‌هاي دو كشور اظهار كرد: موضوع اصلي تصميم سياسيون و دولت‌هاي دو طرف است كه در شكل‌گيري روابط سرنوشت‌ساز است، از طرف ايران هيچ‌گاه مشكلي در اين زمينه وجود نداشته است و دولت ايران هيچ‌گاه ما را از ايجاد روابط اقتصادي با امريكا منع نكرده است.
در همين راستا شريف نظام‌مافي، عضو اتاق تهران به «تعادل» مي‌گويد: در شرايط موجود تنها راه رسيدن به رابطه مطلوب با بيشتر كشورها از جمله امريكا جذب سرمايه‌گذار در بازار اقتصادي است كه با توليدات مشترك بتوان كالاهاي صادراتي توليد كرد. او همچنين تشكيل اتاق مشترك ميان ايران و امريكا را در اين شرايط امكان‌پذير نمي‌داند. رييس كنفدراسيون صادرات ايران نيز معتقد است اگر روابط سياسي ميان ايران و امريكا به‌طور عادي برقرار شود مي‌توان به تشكيل اتاق بازرگاني اين دو كشور اميدوار بود تا حجم تجارت را افزايش داد. اما لاهوتي موضوعاتي همچون بحث‌هاي ايدئولوژيك و اعتقادي را كه براي ايرانيان نيز ارزش محسوب مي‌شود را سد ايجاد روابط دوجانبه مي‌داند.
تحريم دليل ورود كالاهاي مصرفي
آمارها گوياي واردات بيشتر از امريكا به ايران نسبت به صادرات است و اين واردات در حوزه كالاهاي مصرفي رخ داده است. لاهوتي در گفت‌وگو با «تعادل» با تاكيد بر اين نكته كه روابط تجاري ايران و امريكا در اين مدت به دليل تحريم‌ها به‌طور رسمي شكل نگرفته و واردات از اين كشور به ايران تنها در حوزه ماشين‌آلات و دستگاه‌هاي پزشكي و دارو شكل گرفته كه خارج از دايره تحريم‌ها بوده بديهي است كه جزو كالاهاي مصرفي محسوب خواهد شد. لاهوتي معتقد است در شرايط كنوني با توجه به حجم تقاضايي كه در ظاهر براي سرمايه‌گذاري در ايران وجود دارد و تا مرحله اجرا متفاوت خواهد بود بايد شرايطي را فراهم كرد كه جذب مشاركت خارجي به صورت مشترك با واحدهاي داخلي ايجاد شود. او در ادامه مي‌گويد: در عين حال كه اين كشورهاي سرمايه‌گذار از انرژي ارزان و شرايط مناسب كشور استفاده مي‌كنند اين همكاري به صورت مشترك خصوصا صنايع كوچك و متوسط اتفاق بيفتد، به اين معنا كه واحدهاي داخلي ما كه اكنون با ظرفيت كمي مشغول به كار هستند و تكنولوژي و دانش فني پاييني دارند و در نهايت مي‌توانند كالا را به صورت نيمه ساخته صادر كنند. رييس كنفدراسيون صادرات در ادامه مي‌گويد: اين صنايع با شركت‌هاي خارجي شريك شده و سرمايه‌گذاري خارجي مشترك تشكيل بشود كه منجر به انتقال دانش فني به كارگر و تكنيسين ايراني و ورود ماشين‌آلات جديد به ايران شود. اين سياست بايد پيش روي ايران در رابطه با واردات از تمام كشورها باشد و نه تنها مختص به امريكا باشد.
به رابطه برد- برد بينديشيم
رييس كنفدراسيون صادرات در ادامه افزود: همان‌طور كه سازمان توسعه تجارت تكليف كرده كشورهايي كه در ايران سرمايه‌گذاري مي‌كنند بايد كالاهاي توليدي‌شان مابين 20 تا 30 درصد صادراتي باشد، كه با در نظر گرفتن اين فاكتور، اگر توليد با محوريت صادرات انجام شود اين موضوع دو مزيت براي ايران خواهد داشت. او ادامه داد: مزيت اول اين است كه ما وارد بازارهاي خارجي خواهيم شد اما با ساخت و نشان ايران و دوم اينكه از فرصت نفوذ سرمايه‌گذار خارجي در بازارهاي جهاني استفاده و براي حضور در بازار جديد هزينه كمتري را پرداخت مي‌كنيم همان‌طور كه طرف مقابل نيز از شرايط مناسب ما، موقعيت جغرافيايي كشور، انرژي ارزان و جوانان تحصيلكرده و متخصص استفاده مي‌كنند. لاهوتي تصريح كرد: اين شرايط را مي‌توان شرايط برد برد دانست حال فرقي نمي‌كند كشور مقابل امريكا باشد يا ساير كشورهاي ديگر.
تشكيل اتاق ايران-امريكا چه مي‌شود؟
با ايجاد شرايط جديد حاكم فعالان اقتصادي چشم انتظار چگونگي برقراري ارتباط و امكان تشكيل اتاق مشترك ميان ايران و امريكا هستند. لاهوتي در اين باره اظهار كرد: ما در حال حاضر با امريكا مراوده رسمي نداريم و همان‌طور كه مقام معظم رهبري نيز در فرمايشات‌شان عنوان كردند بايد با امريكا در خصوص كالاهاي مصرفي و ساخته شده ممنوعيت ايجاد شود. رييس كنفدراسيون صادرات با اشاره به معضل ركود و راهكارهاي برون‌رفت از آن گفت: اكنون شرايطي كه براي ايران وجود دارد براي خروج از ركود و بهبود گردش چرخ‌هاي اقتصادي سرمايه‌گذاري مشترك است. با توجه به تعداد بالاي ايرانيان مقيم امريكا كه معمولا افراد موفقي هستند، پتانسيل خوبي است تا از ايرانيان مقيم امريكا براي جذب سرمايه‌گذاري استفاده كنيم.
او افزود: حال شرايط سياسي حاكم بين دوكشور سايه‌اش سنگين‌تر از اين است كه با وجود يك اتاق بازرگاني مشترك بتوان اين مشكلات را برطرف كرد، من فكر مي‌كنم تا زماني كه شرايط روابط سياسي ايران و امريكا، شرايطي نسبتا عادي و تعيين تكليف نشود كه آيا ما در حوزه اقتصاد مي‌خواهيم مانند روابط سياسي به قطع رابطه فكر كنيم يا در حوزه اقتصادي مثل دو دهه گذشته هيچ مشكل و محدوديتي نداشته باشيم و البته آنها هم براي ما محدوديتي ايجاد نكنند.
لاهوتي در ادامه اظهار كرد: آن زمان است كه مي‌شود اتاق بازرگاني مشترك ميان دو كشور شكل بگيرد و براي فراهم كردن شرايط و مراودات تجاري، تسهيل‌كننده و تسريع‌كننده باشد، ولي در حال حاضر صحبت‌هايي كه شنيده مي‌شود چه از طرف امريكا و چه از طرف ايران بحث چگونگي ارتباط هنوز مشخص نيست كه اين رابطه تنها در بحث سياسي خواهد بود يا اقتصادي.
براي روابط دوجانبه نقشه راه مي‌خواهيم
به گفته كارشناسان نمي‌توان تاثيرات مراودات اقتصادي را روابط سياسي ميان دو كشور و بالعكس ناديده گرفت. لاهوتي در اين مورد اظهار كرد: اين تاثيرات بستگي به نوع مديريت در كشورهاي مختلف دارد. برخي از كشورها خصوصا كشورهاي غربي سياست‌هايشان متاثر از اقتصاد كشورشان است. به اين معني آنجا كه منافع اقتصادي به سود كشورش باشد در مسائل سياسي كوتاه مي‌آيند يا دست بالا مي‌گيرند، ولي در كشور ايران چون بحث ايدئولوژي و اعتقادي مطرح است و يك مسائلي براي ما ارزش محسوب مي‌شود، مسائل اقتصادي و مادي نمي‌تواند بر آنها تاثيرگذار باشد.
رييس كنفدراسيون صادرات تصريح كرد: به هر حال اگر تكليف بحث مسائل اقتصادي روشن و مشخص شود كه آيا ما مي‌خواهيم با امريكا رابطه اقتصادي داشته باشيم و با چه ميزان و در چه شرايطي و بر اساس نقشه راه كه توسط مقام معظم رهبري و دولت مشخص مي‌شود بخش خصوصي نيز در همان راستا حركت خواهد كرد.
اتاق، زمينه‌ساز پيشرفت در روابط دوجانبه
فريال مستوفي كه به تازگي از سفر خود به كشور امريكا بازگشته است، درمورد اتفاقات و ديدارهاي بخش خصوصي با امريكايي‌ها مي‌گويد: در ديدارهايي كه چندي قبل طي سفري به امريكا با روساي هلدينگ‌ها، انجمن‌ها و اتاق فدرال امريكا داشتيم، علاقه‌مندي شركت‌هاي بزرگ امريكا براي ايجاد روابط اقتصادي ابراز شد. در اين شرايط اگر مشكل حاد و خاصي رخ ندهد به اين موضوع خوشبين هستم و آن را امكان‌پذير مي‌دانم. هرچند كه تاكيد مي‌كنم اين موضوع نياز به مجوزهاي دو دولت ايران و امريكا دارد. او در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار كرد: ما به عنوان بخش خصوصي و اقتصادي راغب هستيم تا با همه كشورها ارتباط داشته باشيم اما دولت‌ها گاهي محدوديت‌هايي دارند، اگر اين محدوديت برداشته شود مسلما ارتباطات برقرار خواهد شد كه لازمه برقراري اين ارتباط نيز اين است كه اتاق مشتركي به وجود بيايد تا بتواند زمينه لازم براي شناخت بيشتر را فراهم كند. رييس كميسيون سرمايه‌گذاري اتاق ايران در ادامه گفت: اتاق مشترك مي‌تواند امكانات و تسهيلاتي به طرفين بدهد و به پيشرفت روابط كمك كند اين در حالي است كه بر خلاف ايران، در امريكا اقتصاد در اختيار بخش خصوصي است و مسلما بخش خصوصي اين كشور هم علاقه‌مند به ارتباط با ايران است. او ادامه داد: اگر مساله سياسي حل شود و مجوزي از سوي دوطرف داده شود، بسيار عالي خواهد بود كه بتوانيم روابط با امريكا را مانند كشورهاي ديگر در دوران پس از تحريم برقرار كنيم تا تنها اروپايي‌ها در صنعت و تجارت ايران يكه‌تاز نباشند، در اين شرايط مي‌توانيم برنامه‌هاي مشترك تجاري و اقتصادي را با امريكا آغاز كنيم.
همكاري با شركت‌هاي توانمند امريكايي
مستوفي با اشاره به اين موضوع كه ضرورتي ندارد خود را از همكاري با شركت‌هاي گوناگون از كشورهاي مختلف محروم كنيم، گفت: مي‌توانيم با شركت‌هاي توانمند امريكايي وارد معامله شويم، زماني به دليل تحريم‌ها مجبور بوديم كه در روابط اقتصادي محدوديت داشته باشيم در اين برهه بيشتر معاملات و همكاري‌هاي اقتصادي محدود به كشورهاي چين و هند شده بود، اما پس از لغو تحريم‌ها بايد از همه گزينه‌ها براي همكاري مشترك بهره ببريم.
او در پايان عنوان كرد: درست است كه ما كشورهاي آسيايي را براي همكاري در كنارمان داريم و در حال حاضر رفت و آمدهاي تجاري با كشورهاي اروپايي نيز تصويري از گسترش همكاري با اروپايي‌ها به وجود آورده است اما غرب تنها اروپا نيست. اگر امريكا را هم جزو گزينه‌هاي خود داشته باشيم، مي‌توانيم فضاي رقابتي‌تري ايجاد كنيم و قدرت چانه‌زني بيشتري براي مذاكره با ساير غربي‌ها به دست بياوريم.