ترس از واردات و اشباع شدن بازار داخلی کشور از کالای خارجی در پساتحریم که هشدار برخی از دولتیها و خصوصیها بود، تا آنجا پیش رفت که وزیر صنعت، معدن و تجارت پیش از خطبه نماز جمعه دو هفته پیش، در این خصوص با مردم، مسئولان و فعالان اقتصادی حرف زد. نعمتزاده از تریبونی سخن میگفت که مهمترین اولویتهای نظام از آن منتشر میشود. مقام اول وزارت صنعت، معدن وتجارت به مردم اطمینان داد که مراودات تجاری با خارجیها به واردات بیرویه و آسیب رساندن به تولید منجر نخواهد شد. وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره واردات بیحد و اندازه حرف زده اما روشن نکرده است که کدام دسته واردات از «بی حد و اندازه» قلمداد میشود.
درحالیکه یکی از فعالان بخشخصوصی نیز معتقد است واردات بیرویه مفهومی ندارد و بهتر است دولت از اصطلاح قاچاق استفاده کند، چراکه قاچاق کمر تولید را شکسته است. محمدرضا بوترابی با بیان اینکه مشکل بازار در پساتحریم هم مانند دوران تحریم قاچاق خواهد بود، به «فرصت امروز» میگوید: واردکنندگان به هر حال بهطور منطقی به اندازه نیاز بازار وارد میکنند و کسی دوست ندارد سرمایهاش در انبار خاک بخورد. بنابراین آنچه در واردات بهاصطلاح بیرویه اتفاق میافتد باید ریشهیابی شود. فکر نمیکنم بخشخصوصی سرمایهاش را صرف واردات بیرویه کند.
به گفته رییس هیات مدیره انجمن واردكنندگان فرآوردههای بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران مدیریت تعرفه تا به حال موفق عمل نکرده و ممنوعیتها همیشه موجب بالاتر رفتن آمار قاچاق شده است. بوترابی ادامه میدهد: وقتی کار برای واردکننده رسمی سخت است و بوروکراسی تحویل کار همچنان زمانبر است بدیهی است که قاچاقچی با هزینهای بسیار پایینتر اقدام به واردات میکند، دولت باید راه را درست برود و کار را برای آنها سخت کند. به گفته وی دولت قبل از سختگیری برای تعرفهها باید پیکانش را به سوی قاچاق نشانه برود.
همچنین محمدحسین برخوردار، رییس مجمع عالی واردات معتقد است آنچه باید برای پیشگیری از واردات بیرویه برای آن برنامهریزی کرد، قاچاق است چراکه مسئله واردات بیرویه به میزان قاچاق برمی گردد. وی که مدیریت تعرفه را نیز مهم میداند به «فرصت امروز» میگوید: تعیین تعرفه برای کالاهای مصرفی که ارزآوری بالا دارند باید با حساسیت انجام شود.
او بیان اینکه تمام فکر و ذکر دولت باید قاچاق و چگونگی مبارزه با آن باشد، ادامه میدهد: نباید با تعرفه ذهن مردم را منحرف کرد. به گفته وی مبارزه با قاچاق باید اولویت باشد چون ارزآوری و مالیات ندارد. علاوه بر این اشتغال را هدف گرفته و ذائقه فرهنگی جامعه را تغییر داده است. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران میافزاید: قاچاق انبوه معمولاً به سوی مراکز مصرفی بهخصوص شهرهای بزرگ و تهران سرریز میشود. این فعال اقتصادی لازمه مبارزه با قاچاق را فرهنگسازی عنوان کرده و معتقد است صداوسیما و تلویزیون مسئولیت زیادی دارد و با برنامهسازیهای هدفمند برای مردم باید تشریح شود که با خرید هرقلم کالای قاچاق چقدر به سلامت خودشان، چرخه تولید و اشتغال فرزندانشان ضرر میرسانند.
به گزارش "فرصت امروز" اگرچه نعمتزاده در اظهاراتش درخصوص ممانعت از واردات بیرویه به برنامهریزی دولت بر این محور تأکید کرده است، اما زیرکانه و در بخش دیگری از سختانش از مردم خواسته تا برای مبارزه با قاچاق کالا، کالای داخلی خریداری کنند. همچنین از اصناف توزیعی درخواست کرد از توزیع این کالاها خودداری کنند. خواستههای وزیر صنعت، معدن و تجارت از جایگاه نمازجمعه تهران نشان میدهد که در مبارزه با قاچاق دست به دامان مردم و اصناف شده است و در مبارزه با قاچاق همچنان برنامه کاربردی و هدفمند وجود ندارد و همچنان دیدگاه در پساتحریم، برای مبارزه در مبادی ورودی جایش را به آخرین حلقه یعنی مصرفکننده میدهد. آمارهای ستاد مبارزه با قاچاق نشان میدهد بیش از 20 میلیارد دلار چرخه مالی در قاچاق وجود دارد و این درحالی است که برخی آمارهای غیررسمی با احتساب تمامی موارد قاچاق از رقمی نزدیک به دو برابر این رقم میگویند.
به نظر میرسد در مسئله قاچاق که بخش وسیعی از حوزه اقتصادی در کشور را آلوده کرده و از چرخه مالی بالایی برخوردار است، دولت آنطور که باید چالش نمیکند. اگرچه برخی دولتیها و خصوصیها معتقدند قاچاق در پساتحریم تیغش دیگر برنده نخواهد بود اما برخی از فعالان بخشخصوصی قاچاق را ریشهدارتر و برندهتر میدانند و این سوال پیش میآید که دستاندرکاران آن به چه قیمتی از 20 میلیارد دلار خواهند گذشت.