روستای «فرخد» از توابع بخش مرکزی شهرستان مشهد در استان خراسان رضوی سال هاست به عنوان قطب پرورش گل محمدی و گلابگیری استان شناخته شده و در میان اهالی استان با نام "قمصر خراسان" شهرت یافته است .
ساکنان این روستا بیش از نیم قرن است که به پرورش گل محمدی و تولید گلاب مرغوب می پردازند و در تولید گلاب باکیفیت در استان پیشرو هستند. با این حال در سالهای اخیر به دلیل بی توجهی به تولید و کشت گل محمدی در استان، مساحت سیصد هکتاری کشت گل محمدی به یکصد هزار هکتار رسیده و رونق از صنعت گلابگیری خراسان رضوی رخت بسته است.
در طی چهار سال اخیر بنا به دلایل متعدد پرورش گل محمدی در روستای فرخد با کاهش چشمگیری مواجه شده و صنعت گلابگیری استان خراسان رضوی را با مشکلات زیادی روبرو کرده است. زمانی در این روستا بیش از ۳۰۰ هکتار گل محمدی کشت می شد اما بسیاری از کشاورزان به دلیل متحمل شدن ضرر، زمین ها را رها کردند و به کارهای دیگری مشغول شدند، حالا به علت عدم حمایت از کشاورزان این مقدار به کمتر از ۱۱۰ هکتار رسیده است.رحمان قنبری یکی از کشاورزان این روستا با بیان این مطالب می گوید:این روستا یکی از قطب های تولید گلاب است اما وجود دلالان باعث شده است که گل های محمدی با قیمت کمتری خریداری شده و با قیمت بالاتری به مغازه داران فروخته شود به همین دلیل تمام سود حاصل از تلاش کشاورز به جیب دلال سرازیر می شود.
این کشاورز می افزاید: همجوار بودن این روستا با شهرک صنعتی توس،در بی رونق شدن کشت و کار گل محمدی تاثیر گذار بوده است وتعداد زیادی از کشاورزان که به کار کاشت و برداشت گل محمدی مشغول بودند به علت مشکلات مذکور جذب این کارخانجات صنعتی شده اند.وی وجود دلالان را عامل اصلی بی رونقی کاشت و فروش گل محمدی در این روستا عنوان کرده و می گوید: یکی دیگراز علل مذکور، ضعف روستائیان در ایجاد تعاونی و یا صادرات گل و گلاب به سایر شهرها است که باعث شده دلالان با دخالت خود،محصولات را از کشاورزان با قیمت پائین خریداری کنند.قنبری می افزاید: در قمصر کاشان همین گل ها با قیمتی چهار برابر به مردم فروخته می شود چون آنها تبلیغات دارند، در حالی که کیفیت محصول یکی است اما متاسفانه کسی این روستا را نمی شناسد.
گلاب فرخد نیازمند برندسازی است
علاوه بر این مشکلات، مساله کم آبی و مشکل آبیاری زمین های کشاورزی که به صورت سنتی انجام می شود نیز بر موانع توسعه پرورش گل محمدی و رونق گلابگیری این منطقه افزوده است. در سالهای اخیر بسیاری از کشاورزان فرخد به دلیل کم آبی زمین هایشان را فروخته اند و برای همیشه از پرورش گل و گلابگیری کناره گیری کرده اند. نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی می گوید: برندسازی محصول گل و گلاب فرخد اقدام مناسبی برای گسترش محصول این روستا است لذا برای آنکه محصول قابلیت توزیع در سطح کشور و حتی صادرات به سایر نقاط کشور را داشته باشد نیاز به برند و شاخص خاص و مخصوص خود دارد.
حجت الاسلام محمد حسین حسین زاده بحرینی می افزاید: چنانچه پس از برداشت محصول صنایع تبدیلی در روستا ایجاد شودعلاوه بر اشتغال زایی می تواند ارزش افزوده محصول را نیز در خود روستا تجمیع کند.وی در خصوص وجود دستهای پنهانی به نام دلالان می گوید:به دلیل عدم اتحاد روستائیان و کشاورزان حضور دلالان پررنگ تر شده است. در حالی که با ایجادهمدلی و تعاونی بین روستائیان می توان دست دلالان و واسطه ها را کوتاه کرد. نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی درباره مشکلات آبیاری سنتی می گوید: در حال حاضر زمین های کشاورزی روستای فرخد به صورت سنتی و غرقابی آبیاری می شود که این روش هدر رفت آب است.
وی راه برون رفت از این مشکل راحرکت به سمت روش های مدرن بیان کرده و ادامه می دهد: با این روش ها ۵۰ درصد از مصرف آب کاهش می یابد و در این خصوص مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب کرده که ۸۵ درصد مدرن سازی روش های آبیاری زمین های کشاورزی را پرداخت می کند.
کاهش رغبت جوانان به کشاورزی
محمد فانی نائب رئیس شورای شهرستان مشهد علت عمده مشکلات کشاورزی را در این روستا، قیمت ارزان و به صرفه نبودن کشت، نبود صنایع رقابتی در این صنعت، کمبود آب و عدم حمایت از کشاورزان عنوان کرده و می گوید: تنها رسیدن به مشکلات حاشیه شهر مهم نیست بلکه باید به امور روستاها هم رسیدگی شود زیرا روستاهای نزدیک شهر مشهد بسیار محروم تر از روستاهای دور افتاده اند.فانی می افزاید: 100 هکتار اراضی قابل کشت داریم در حالی که یک مرکز گلابگیری در روستا نیست و نیاز است کارگاه تولید گلاب راه اندازی شود.
نائب رئیس شورای شهرستان مشهد همچنان به راه اندازی باشگاه کشاورزان جوان در استان خراسان رضوی اشاره می کند و می گوید: با اینکه این روستا به چنین مرکزی نیاز دارد اما این نهاد اینجا وجود ندارد.وی با اشاره به کم شدن رغبت جوانان به کشاورزی می افزاید: عدم حمایت ها از کشاورزی و کشاورزان که نمونه اش را در کشت گل محمدی در این روستا می بینیم یکی از دلایلی است که نسل جوان دیگر رغبتی به انجام این گونه مشاغل ندارد و میانگین سن کشاورزی 55 سال است.
محمد فانی با اشاره به مبحث توریسم روستایی می گوید:در حال حاضر پدیده ای به نام توریسم روستائی شکل گرفته است و گردشگران طی تورهایی به بازدید از روستاها می پردازند در همین راستا ما شاهد این هستیم که تورهای گردشگری قمصر کاشان و مراسم گلابگیری خاصی که این شهر دارد به گونه ای در کل دنیا به یک شاخص تبدیل شده است. لذا بهره گیری از این الگو می تواند در این روستا و در خراسان رضوی نیز سرمایه و انگیزه ایجاد کند.
وی بحث جذب توریست و گردشگر را برای معرفی گل و گلاب محمدی فرخد مهم می داند و می افزاید: برند سازی می تواند به معرفی هر چه بهتر محصولات کمک کند تا مسافران و گردشگران بیشتری از این روستا بازدید کرده و گلاب فرخد را بشناسند و بخرند.فانی درباره سایر مشکلات روستا نیز می گوید: مشکلات مستمر کمبود آب شرب و نقص فنی و فرسودگی شبکه آبرسانی روستا،دریافت اجباری هزینه های توسعه شبکه آبرسانی از بعضی متقاضیان، عدم کیفیت و عدم مطابقت با استاندارد بهداشتی پساب فاضلاب شهری مورد استفاده کشاورزان فرخد، خشکیدن و تهدید به خشک شدن صدها درخت کهنسال توت به دلیل بی آبی و استفاده از پساب فاضلاب و انتشار آلایندگی زباله های سایر کارگاه ها و صنایع شهرک صنعتی مشهد در اراضی کشاورزی که موجب تهدید سلامت کشاورزی می شود،از دیگر مشکلات روستای فرخد است.
در حال حاضر کشت گل محمدی در 14 استان ایران انجام می شود که در استان خراسان رضوی، روستای فرخد به عنوان قمصر خراسان شناخته شده است. محصول عمده این روستا که گل محمدی و گلاب است در صنایع دارویی، عطرسازی، فرآورده های بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاده می شود.بااین وجود بنا بر پاره ای از مشکلات، محصول گل محمدی و گلاب فرخد همچنان در گمنامی به سر می برد و این همت مسئولین را می طلبد تا با اصلاح شیوه های آبیاری، حذف و کوتاهی دست واسطه ها و دلالان، کمک به معرفی و برند سازی محصول و... نگذارند این روستا و محصولاتش بیش از این در گمنامی بماند.