معدنکاری سنتی دروازه خروج نخبگان معدنی

 ایرانی‌ها به دنبال جذب سرمایه‌گذار خارجی در حوزه معدن هستند اما در مقابل آنها تمایل دارند تا نخبه‌های معدنی ایران به بخش معدن و صنایع معدنی آنها وارد شوند و از دانش و توانایی این افراد بیشترین استفاده را ببرند.

در حال حاضر نیروهای متخصص و فارغ‌التحصیلان رشته‌های معدن و مرتبط با آن تعداد زیادی هستند اما از آنجایی که فرهنگ معدنکاری و روش فعالیت بیشتر معادن ایران سنتی یا همان استادکاری است باعث شده تا بازار کاری برای این افراد وجود نداشته باشد. گفتنی است که نیروهای ماهر ایرانی که از دانش روز دنیا بهره می‌برند طرفداران بسیاری در کشورهای پیشرفته و معدنی دارند و به همین دلیل این کشورها با ایجاد فضای مناسب برای فعالیت، ایجاد ثبات‌کاری، امنیت شغلی و همچنین حقوق‌های قابل توجه و مناسب انگیزه را برای ورود آنها بیشتر می‌کنند. حال با توجه به اینکه ایران از ظرفیت‌های معدنی بالایی برخوردار است در صورتی که نسبت به فعال‌سازی معادن اقدام شده و زمینه برای فعالیت این افراد در بخش‌های مهم معدنی مهیا شود این افراد از کشور خارج نخواهند شد و در نتیجه شاهد رشد و شکوفایی معادن کشور خواهیم بود.

ابراهیم جمیلی، رییس خانه اقتصاد ایران و فعال معدنی در حوزه سرب و روی درباره مهاجرت نیروهای متخصص ایرانی در حوزه معدن و صنایع معدنی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در حال حاضر نیروهای متخصص و فعال ایرانی که در حوزه معدن و صنایع معدنی از توانایی بالایی برخوردار هستند به کشورهایی همچون استرالیا، کانادا و کشورهای غربی مهاجرت می‌کنند. دلیل اصلی این موضوع را می‌توان تعریف نشدن کار برای این افراد در بازار داخلی کشور و صنایع مربوط به این حوزه دانست. 

وی در ادامه افزود: مهاجرت نیروهای انسانی متخصص تنها به رشته معدن محدود نمی‌شود و برای دیگر فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مختلف نیز صدق می‌کند. لازم به یادآوری است که در حوزه معدن و صنایع معدنی نیروهای متخصص و فنی از کارآیی بالایی برخوردار بوده و از دانش فنی روز دنیا بهره می‌برند. وی تاکید کرد: در صورتی که شرایط مناسب برای فعالیت آنها در بازار داخلی فراهم شود، شاهد مهاجرت این افراد نخواهیم بود.

جمیلی عنوان کرد: در حال حاضر بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته به افراد متخصص ایرانی در رشته‌های مختلف از معدن گرفته تا سایر رشته‌های تخصصی نیاز داشته و تمایل دارند تا این افراد را جذب کرده و حقوق‌های قابل توجهی را به آنها پرداخت کنند.رییس خانه اقتصاد ایران به نوع فعالیت در بخش معدن و فعالیت‌های معدنی در کشورهای صنعتی و پیشرفته اشاره کرد و گفت: بهره‌وری و فعالیت‌های معدنی در کشورهای صنعتی و پیشرفته نسبت به ایران بسیار بالاتر است و می‌توان گفت که شرایط سخت‌تری در حوزه فعالیت آنها وجود دارد. البته این درحالی است که با وجود سنگینی کار، امنیت شغلی بالایی برای این افراد مهیا شده و همین موضوع باعث می‌شود تا انگیزه لازم برای ادامه فعالیت در این کشورها به وجود بیاید.
 
مهیا شدن بازار کار برای متخصصان ایران

وی در ادامه عنوان کرد: متخصصان ایرانی تمایل قلبی برای مهاجرت به دیگر کشورها ندارند و در صورتی که شرایط مناسب برای فعالیت در بازار کار داخلی فراهم شود حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از این افراد به جای مهاجرت، بازار داخلی را برای فعالیت انتخاب کرده و مهاجرت نخواهد کرد. وی معتقد است که سیستم آموزشی کشور یعنی دانشگاه‌ها آنچنان که باید نقش خود را در پرورش نیروهای متخصص بر مبنای نیاز بازار کار انجام نداده‌اند. جمیلی افزود: یکی از راهکارهایی که می‌تواند زمینه را برای فعالیت نیروهای متخصص و فنی در کشور مهیا کند این است که معادن را فعال نگه داریم. همچنین از آنجایی که یکی از برنامه‌های دولت تامین کسری درآمد خود از معادن است برای رسیدن به این امر نیاز است معادن را فعال نگه دارند تا به این ترتیب هم درآمدزایی داشته باشند و هم زمینه برای فعالیت نیروی کار فراهم شود.
 
رتبه نخست ایران در منطقه

سعید صمدی، مدیر پیشین معادن گل‌گهر و مهدی‌آباد و کارشناس معدن و صنایع معدنی درباره نیروهای متخصص و فعال ایرانی در حوزه معدن و صنایع معدنی و خروج آنها به کشورهای دیگر به صمت گفت: ایران نخستین کشور منطقه است که نسبت به ایجاد رشته معدن در دانشگاه‌ها اقدام کرده است. به طوری که قدمت آن به ۵۰ سال پیش بازمی‌گردد. همچنین در دهه ۴۰ نیز رشته ذوب و معدن در کنار هم در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد که به مرور زمان تعداد رشته‌های تخصصی مربوط به این حوزه همچون متالورژی پایه‌گذاری شده و در نهایت رشته معدن به طور جداگانه به عنوان یک رشته در دانشگاه‌ها تدریس شد. وی اظهار کرد: حدود ۴۰ سال است که مباحث علمی و سیستماتیک در حوزه معدن در ایران مورد توجه قرار گرفته و از معدنکاری سنتی در حال فاصله گرفتن هستیم. در حال حاضر ایران در منطقه رتبه نخست را در پرورش نیروهای متخصص در حوزه معدن و صنایع معدنی داراست و کشورهای همسایه در این حوزه حرفی برای گفتن ندارند. صمدی در ادامه افزود: در حال حاضر بخشی از نیروهای متخصص در حوزه معدن که جزو نخبگان این بخش به شمار می‌آیند به کشورهای معدنی که از جمله مهم‌ترین آنها کانادا و استرالیا است، مهاجرت می‌کنند.
 
تمایل خارجی‌ها به جذب نخبگان ایرانی

صمدی افزود: یکی از دلایل عمده مهاجرت نیروهای متخصص و نخبه ایرانی به دیگر کشورها نبود شرایط مناسب برای حضور در بخش معدن کشور است و این در حالی است که کشورهای صنعتی و پیشرفته در حوزه معدن پذیرای افراد نخبه هستند چراکه با ورود این افراد و استفاده از دانش فنی آنها می‌توانند به رشد و توسعه معادن و صنایع معدنی خود سرعت دهند. 

این کارشناس معدن و صنایع معدنی عنوان کرد: فعالیت در معدن جزو فعالیت‌های سخت و مشکل در دنیا شناخته شده به همین دلیل در بسیاری از کشورها افراد تمایل کمتری برای تحصیل و فعالیت در آن دارند و در نتیجه راه برای ورود افراد متخصص معدنی دیگر کشورها باز می‌شود. در ایران با وجود اینکه فارغ‌التحصیلان زیادی در حوزه معدن دارد با این حال تاکنون تفکر استفاده از دانش آموختگان معدن به جای کارگران ساده نبوده است. 

البته لازم به یادآوری است که در سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت توجه بیشتری به فعالیت در معادن داشت. به عنوان مثال تعیین ناظر فنی در معادن از مواردی بود که در دستور کار قرار گرفت تا در ادامه برنامه‌های طراحی تولید، طراحی معدن و... به تایید ناظر فنی معدن برسد تا مشکلی در اجرای فعالیت‌های معدن به وجود نیاید. در واقع اجرای این برنامه می‌تواند باعث ایجاد فضای کار برای نیروهای متخصص در حوزه معدن شود اما از آنجایی که بخش عمده‌ای از معادن کشور رویکرد سنتی دارند و حضور ناظر فنی در معادن جدی گرفته نمی‌شود این امر کمکی به محقق شدن این موضوع نکرده است.
 
مازاد نیروی متخصص برای بخش معدن

صمدی در ادامه اظهار کرد: درحال حضور حدود ۳۵ هزار نفر تحصیلکرده در حوزه معدن، زمین‌شناسی، متالورژی و دیگر رشته‌های مرتبط با بخش معدن در کشور وجود دارد اما واقعیت این است که به اندازه این افراد اشتغال در بخش معدن ایجاد نشده در نتیجه باید شرایطی فراهم شود که معدندار با اشتیاق نسبت به استخدام نیروهای متخصص در معادن خود اقدام کند. در واقع دیدگاه استادکاری بر بخش قابل‌توجهی از معادن حاکم است و هر قدر این دیدگاه بیشتر باشد از صنعت معدنکاری مدرن و پیشرفته بیشتر فاصله خواهیم گرفت.وی معتقد است در ایران با توجه به نوع فعالیت معدنکاری، نیروهای فنی همچون تکنسین‌ها از کارآیی بیشتری برخوردارند. از طرفی می‌توان گفت که بخش‌آموزشی معدن وابسته و همراه با بازار کار نبوده و از آنجایی که در ایران بیشترین کارآیی و فعالیت در معادن از تکنسین‌های معدنی بر می‌آید، اگر به جای پرورش مهندسان معدنی تکنسین‌های بیشتری پرورش یافته و وارد این حوزه می‌شدند باعث رشد و توسعه فعالیت‌های معدنی کشور می‌شد.