تعرفه، ابزاری برای حمایت از تولید داخلی. از همان زمانی که خودروسازی پای گرفت، جاده مخصوصی ها با همین نظام معروف حمایت شدند. قرار شد تا تعرفه ها بالا باشد تا خودروسازان شکوفا شوند و توان رقابت به دست آوردند.
اما به جای اینکه تعرفه ها، خودروسازان را به رقابت برساند تنها سودش پولی شد در جیب دولت و به نفع خودروسازان. البته بگذریم که در این میان در چندین دوره تعرفه ها بالا و پایین شد تا برخی از نورچشمی ها که خودرو وارد کرده بودند بتوانند سود هنگفتی به جیب بزنند. مردم از کیفیت خودروهای داخلی و قیمت خودروهای وارداتی به سطوح آمده بودند. در نهایت دولت تصمیم گرفت تا تعرفه واردات خودرو را به نصف یعنی ۴۵درصد کاهش دهد.
افزایش بهای خودرو و انتقادات به این امر منجر به آن شد که دولت محمود احمدی‌نژاد برای ساکت کردن سر و صداهای بلند شده از بابت گرانی خودرو، حکم به کاهش سالیانه ۵ درصد از تعرفه واردات خودرو طی ۵ سال بدهد. اما این کاهش چندان تاثیری بر قیمت خودروهای وارداتی نداشت. در حقیقت نه تنها قیمت خودروهای وارداتی ارزان تر نشد بلکه به شدت رو به افزایش گذاشت. دلیل آن هم یک چیز بود: ریال ارزش خود را از دست داده بود.
درحقیقت، هم اکنون تعرفه واردات خودروهای با حجم موتور زیر ۲۵۰۰ سی سی برابر با ۴۵ درصد، است - که اگر با نرخ ارز سابق سنجیده شود همان ۹۰ درصد است و واردات خودروهای بالاتر از ۲۵۰۰سی سی نیز که کلا ممنوع هستند. درحالی دولت احمدی نژاد حکم به کاهش سالیانه ۵درصد تعرفه داده بود که دولت تدبیر و امید به نظر می رسد چندان به کاهش تعرفه علاقه ای ندارد. اقتصاددانان حلقه نیاوران درحالی مدافع قیمت ها و البته نظام اقتصاد آزاد هستند که شواهد حاکی از آن است که آنها تمایلی به آزادسازی اقتصاد درجایی که به نفع مردم باشد ندارند اما تا جایی که بتوانند برای خودروسازانی که تا مرز ورشکستگی پیش رفته اند، دل می سوزانند.
اکنون تن مردم ایران هر شش ماه یکبار از خبر افزایش قیمت خودروهای بی کیفیت داخلی به لرزه درمی آید.
درهمین زمینه، محمدرضا سبزعلیپور رئیس مرکز تجارت جهانی ایران و رئیس شورای سیاستگذاری اقتصاد مقاومتی و بخش خصوصی در گفتگو با ما می گوید: «نظام تعرفه در ایران احساسی تعیین می شود و یک قانون مدونی برای تعیین تعرفه معقولانه واردات خودرو ندارد. می گویند برای واردات خودرو تعرفه ۱۰۰درصد وضع شود و یا یک سری هزینه ها پرداخت شود، چرا؟ این اتفاقات به علت لابی و قدرت بیش از حد کمپانی های مثلا خودروساز است که با فشار و زور نماینده ها را مجاب می کنند تا نظرشان را تامین کنند. چرا که اگر بخواهد نظام نرخ گذاری سود و عوارض گمرکی کاهش یابد مسلما جنس های بهتر خارجی که نسبت به خودروهای ایرانی با کیفیت تر و دارای خدمات بهتری هستند، راحت وارد بازار ایران شده و با قیمت های بسیار پایین تر نسبت به محصولاتی که هیچگونه مشتری مداری را فراهم نمی کنند، به فروش می روند. در موارد و در کالاهای دیگر همه به این شکل است.»
سبزعلیپور نقش سیاست را در این زمینه بی ربط نمی داند: « گفته می شود به دلیل مراوده تجاری با روسیه یا چین، باید تعرفه واردات کالاهای چینی کاهش یابد تا این ارتباط صمیمی تر شود. بنابراین نظام تعرفه از یک قانون و چارچوب مدون و قابل دفاع تبعیت نمی کند و همه اینها به مسائل احساسی بر می گردد. حتی نرخ تعرفه ای که الان وضع می شود هیچ تضمینی ندارد که تا صبح پایدار باشد. یعنی به این صورت هم نیست که اگر این نرخی وضع شد خیالتان راحت باشد که تا سال آینده این نرخ ثابت خواهد ماند.این موارد به تجارت و صنعت لطمه خواهد زد.»
وی می گوید: « صنعت خودرو باید پیشرفت داشته باشد و بچه لوس و ننر تربیت نشود (که الان اینطور شده)، پول توجیبی به او ندهند، دستش را نگیرند. دولت دست کمپانی ها را گرفته، همه جا با خود می برد، هرچه می خواهند در اختیار آنها قرار می دهد مانند بچه لوسی که می گوید من فلان چیز را می خواهم و فوری برایش تهیه می کنند . اگر ما بخواهیم خودروسازان مثل بچه های لوس و ننر بار نیایند باید اجازه دهند در شرایط مساوی با دنیا رقابت داشته باشند. یعنی اجازه دهند اینها خودشان در نظام عرضه و تقاضای مناسب جایگاه خود را پیدا کنند . کیفیت را ارتقا دهند قیمت ها را تنظیم کنند و خدمات پس از فروش را ارتقا دهند.»
او می افزاید: «تحریم برای خیلی ها بهانه شد تاهرکاری می خواهند انجام دهند و تقصیر را به گردن تحریم ها بیندازند. درصورتی که چنین چیزی صحت ندارد. بسیاری از مشکلات ما به تحریم ها هیچ ارتباطی ندارد و درنهایت اگر بخواهیم وضعیت معقولی را در بخش تعرفه واردات خودرو داشته باشیم، تعرفه واردات خودروهای مختلف نباید به یک اندازه باشد. خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی سی چرا نباید اجازه ورود داشته باشد؟ ۸سیلندر هم باید اجازه واردات داشته باشد منتها باید تعرفه متفاوتی داشته باشد مثلا تعرفه واردات ۱۰۰درصد. درنتیجه کمتر کسی رغبت می کند چنین خودروهایی وارد کند و به جای آن، خودروهای تجاری بیشتری وارد کشور خواهد شد و بدین ترتیب قیمت خودروهای وارداتی مناسب برای خانواده ها ۳۰درصد کاهش می یابد.»
رئیس مرکز تجارت جهانی ایران معتقد است: «خودروسازی داخلی به گونه ای شده است که امروز نخری فردا یک مدل دیگر همان خودرو را به خورد مردم می دهند. تعرفه بالای خودرو باعث زمین خوردن صنایع ما می شود. مهربانی بیش از حد دولت و مجلس به صنایع خودروسازی ایران، آنها را تا مرز ورشکستگی به پیش برده است. خودروسازی ایران ظاهر خوبی دارد اما داخل آن پوک است. مشکلاتی که آنها از داخل دارند تقریبا می توان گفت ورشکسته اند.»
رئیس شورای سیاستگذاری اقتصاد مقاومتی می گوید: «بهانه تعرفه بالا به نفع اشتغال غیرمنطقی است. تعرفه بالا بهانه شده است تا بگویند من می توانم جنسم را به مردم غالب کنم، درنتیجه کارخانه می چرخد و کارگر هم سرجایش می ماند. اگر تعرفه کاهش یابد ماشین خارجی بیشتر می آید و کسی جنس بنجل من را نمی خرد، درنتیجه من درآمد ندارم و درآمد نداشته باشم تعدیل نیرو می کنم. خودروسازان این رویکرد را مانند سلاح در صورت دولت و طرف مقابل گرفته اند. اینها به صورت روحی و روانی نماینده مجل سرا تحت فشار قرار می دهد. درصورتی که اگر تعرفه کاهش یابد، خودروسازان وارد رقابت خواهند شد، جنس بهتری تولید می کنند و به جای یک شیفت سه شیفت تولید می کنند و درنتیجه اشتغال هم حفظ خواهد شد.»
سبزعلیپور تاکید می کند: «خودروسازان مانند بچه های لوس تهدیدهای توخالی انجام می دهند. همین الان هم سطح اشتغال چندان بالا نیست، هنوز خودروسازان به خیلی ها بدهکارند و قطعه سازان زیادی را به خاک سیاه نشانده اند. درهیچ جای دنیا با شرایط خودروسازان ایرانی به مردم خودرو فروخته نمی شود. خودروسازی در ایران دولتی است. هیچ خودروساز خصوصی نیز در ایران پا نمی گیرد، چون این خودروسازان بزرگ اجازه نخواهند داد.
خودروسازی در ایران حالت مافیایی دارد. اگر خودروساز خصوصی بیاید، خودروی با کیفیت خوب و قیمت مناسب عرضه خواهد کرد اما چون خودروسازان تمایلی به افزایش کیفیت خودروهای خود ندارند راحت ترین کار تبانی برای از دور خارج کردن خودروساز خصوصی است. بسیاری از بخش خصوصی تمایل داشتند تا وارد تولید خصوصی خودرو شوند اما صدایشان در نطفه خفه شده و اصلا رسانه ای نیز نشدند.»