نفت، این روزها، حال‌وروز خوشی ندارد؛ جیب بسیاری از تولیدکنندگان نفت ازجمله اعضای اوپک نسبت به‌سال گذشته، حسابی خالی شده است. دیگر از دلارهایی نفت یکی،دوسال پیش که از درآمد فروش نفتِ بشکه‌ای صدو‌چنددلار نصیب اوپکی‌ها می‌شد، خبری نیست. حالا طلای سیاه آنقدر بی‌ارزش شده که به‌زور، بشکه‌ای ٤٣دلار، دادوستد می‌شود؛ انگار، نفت چشم‌خورده است. بسیاری از کشورهای عضو اوپک هم، انگشت اتهام را به سوی هم‌باشگاهی خود یعنی عربستان، نشانه‌رفته‌اند و می‌گویند، سعودی‌ها، چوب حراج زده‌اند به طلای سیاه.
بسیاری از کارشناسان و موسسات انرژی نیز، بدبینی را ازحد گذرانده‌اند و پیش‌بینی می‌کنند نفت تا بشکه‌ای ٢٥دلار هم برسد. یعنی قیمت‌ها برگردد به ٥٠سال پیش. کسی معادله چندمجهولی نفت را نمی‌فهمد. آیا نفت، دیوانه شده و عقلش را از دست داده است؟ بی‌ارزش شدن هم حدی دارد.
از طرف دیگر، در رسانه‌ها یک عامل دیگر هم به‌عنوان بازیگر نقش دوم در سناریوی ارزان‌شدن نفت، مطرح است. به‌عبارت‌دیگر، اگر سوپراستاری چون عربستان را در فیلم «ارزان‌شدن قیمت نفت» کنار بگذاریم، به نقش دومی به نام «نفت شیل» آمریکا می‌رسیم. می‌گویند این کار ایالات‌متحده هم به عنوان یک نقش مکمل خوب در پایین‌کشیدن فیتیله قیمت نفت، بی‌تاثیر نبوده است. خیلی‌ها هم می‌گویند آمریکا، نقش زیرپوستی بازی می‌کند و با ارزان‌کردن مصنوعی قیمت نفت، سعی دارد تا اقتصاد روسیه و ایران را هدف قرار دهد. عربستان هم که تازه پادشاهش، ملک عبدالله را از دست داده، گوش‌به‌فرمان کاخ سفید است تا با پایین‌کشیدن قیمت نفت، روزگار کرملین را سیاه کند.
برای بررسی آخرین تحولات بازار جهانی نفت به سراغ کیت کرین (Keith Crane)، مدیرکل اقتصادی‌وانرژی موسسه رند آمریکا رفته تا شاید بتوان از لابه‌لای پاسخ‌های این یانکی اقتصاددان از برنامه‌های پشت‌پرده کاهش قیمت نفت، رمزگشایی کرد. هرچندکه این آمریکایی‌ها زرنگ‌تر از آن هستند که «اصل داستان» را بریزند روی دایره.
گفته می‌شود آمریکا با تولید نفت شیل یکی از متهمان اصلی کاهش قیمت نفت در جهان است. شما این گفته را تایید می‌کنید؟
تولید توسط طیف گسترده‌ای از تولیدکنندگان، افزایش یافته است که این شامل ایالات متحده نیز می‌شود. به‌عنوان مثال تولید عراق، غرب آفریقا، قزاقستان، دریای شمال و همچنین برزیل نیز افزایش یافته است. این افزایش تولید با توجه به حاشیه سود بسیار بالایی است که با تولید نفت ایجاد می‌شود، البته منظورم زمانی است که نفت بیش از صددلار در هر بشکه بود.
در تحلیل‌های ارایه شده، عربستان هم به عنوان همدست آمریکا یکی از متهمان اصلی کاهش قیمت نفت در جهان است. این گفته را قبول دارید؟
این درست نیست. عربستان سعودی تولید خود را افزایش نداده است. همان‌طور که در بالا اشاره کردم، تعداد بسیار زیادی از کشورها، تولید نفت خود را در سال‌های اخیر به‌دلیل قیمت بسیار بالای آن افزایش داده‌اند.
بسیاری از تحلیلگران می‌گویند، کاهش قیمت نفت، سیاستی است که آمریکا با همکاری عربستان، سعی در تنگ‌ترکردن حلقه تحریم روسیه دارد. شما در این مورد چه پاسخی دارید؟
این درست نیست. کشورهای مصرف‌کننده مخصوصا کشورهای درحال‌توسعه دارای صادرات غیرنفتی مانند پاکستان، هند و بیشتر آفریقا از عواقب شدید قیمت بالای تاریخی نفت، رنج برده‌اند. قیمت‌های بالا، مصرف‌کنندگان نفت را ترغیب کرد تا وسایل نقلیه با کارایی سوخت بالاتری بخرند و مصرف خود را کاهش دهند. این قیمت‌های بالا که تولید بیشتر و مصرف کمتر را القا کرد، باعث کاهش قیمت نفت شد. اما خروجی عربستان‌سعودی تکان نخورده است. من باید بگویم که افزایش تولید نفت شیل در ایالات متحده، کاهش رشد اقتصادی و همچنین تداوم رکود در اقتصادهای بزرگ دنیا ازجمله عواملی هستند که افت جهانی قیمت نفت را به دنبال داشته است.
با توجه به اطلاعاتی که موسسه شما در اختیار دارد قیمت نفت درسال‌جاری میلادی تا چه میزان کاهش پیدا می‌کند؟
هیچ نظری ندارم. قیمت نفت بسیار بی‌ثبات‌تر از چیزی است که شما بتوانید تصورش را بکنید.
در صورتی که اطلاعات موسسه شما افزایش قیمت نفت را در سال‌جاری میلادی تایید می‌کند، قیمت نفت تا چه میزان افزایش می‌یابد؟
باز هم باید بگویم که هیچ‌جوابی ندارم. همان‌طورکه گفتم قیمت نفت بسیار بی‌ثبات‌تر از تصور من‌وشماست.
گفته می‌شود نفت دیگر صددلار نمی‌شود شما چه نظری در این رابطه دارید. آیا باید پرونده نفت صددلاری را برای همیشه بسته‌شده بدانیم؟
خیر، قیمت نفت بسیار نوسان دارد. من مطمئن‌هستم که در نقطه‌ای از زمان، دوباره قیمت نفت بالاتر از صددلار خواهد رفت.
برخی گمانه‌زنی کرده‌اند که نفت به ٢٥دلار در هر بشکه می‌رسد. نظر شما چیست؟
این ممکن است، اما بعید است که قیمت در این نقطه بماند؛ چون هزینه‌های استخراج نفت، چه دریایی و چه از چاه، بالاتر از این قیمت آب می‌خورد.
درحال‌حاضر تولید نفت در آمریکا در چه وضعیتی است؟ از نظر میزان تولید، قیمت تمام‌شده و میزان ذخایر موجود؟
شرایط از آنچه که اتفاق افتاده برای پیش‌بینی آینده، سخت است که بخشی از آن نیز به دلیل انتظار بازار از عدم قطعیت در چشم‌انداز قیمت افزایش یافت. این مساله در ارزش فعلی قراردادهای آتی، تاثیرگذار بوده است. هنگامی که آخرین‌نسخه چشم‌انداز ماهانه کوتاه‌مدت انرژی، در تاریخ ١٣ژانویه مورد بحث قرارگرفت، فاصله اطمینان ٩٥درصد جهت انتظارات بازار برای قیمت‌ها در دسامبر ٢٠١٥ بسیار زیاد بود که دارای محدوده بالا و پایین ٢٨دلار و ١١٢دلار بود. نبوداطمینان روبه‌رشد قیمت نفت، یک چالش عمده برای تمام پیش‌بینی‌های قیمت ارایه می‌دهد. پیش‌بینی ژانویه استئو (Student Transportation of Eastern Ontario)، قیمت نفت خام برنت را به‌طور متوسط ٥٨دلار در هر بشکه در سال ٢٠١٥، و ٧٥دلار در هر بشکه در سال ٢٠١٦ تخمین زده بود؛ اما با متوسط قیمت سالانه تگزاس غربی (WTI) انتظار می‌رود این قیمت، سه تا چهاردلار برای هر بشکه پایین‌تر باشد.
هزینه استخراج نفت شیل تا چه مقدار باشد، تولید به‌صرفه است؟
به‌نظر می‌رسد در حدود ٥٠دلار برای هر بشکه. آمریکا با ترکیب حفاری افقی و عمودی و با کاربرد یک ماده شیمیایی ویژه تزریق آب بسیار زیاد با فشار بالا ﺑﻪ مخازن و سنگ‌هایی که حاوی مقدار کمی نفت هستند توانسته، سنگ‌ها را در زیر زمین حفر و نفت آن را استخراج کند. هزﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ هر ﺑﺸﻜﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻔﺖ، ۵۰دلار تخمین‌زده می‌شود که کمتر از هزﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ از شن‌های نفتی اﺳﺖ.
آمریکا درحال‌حاضر روزانه چقدر تولید نفت دارد؟
کاهش شدید قیمت نفت در طول سه ماهه آخر سال ٢٠١٤ که در ماه ژانویه سال ٢٠١٥ نیز ادامه پیدا کرد، درحال‌حاضر اثر معنی‌داری روی فعالیت‌های حفاری در ایالات متحده دارد؛ به عنوان مثال داده‌های بیکر- هیوز، کاهش ١٦درصدی در تعداد سکوهای حفاری در مناطق خشک در ٤٨ایالت در فاصله ٣١ اکتبر ٢٠١٤ تا ٢٣ ژانویه ٢٠١٥ را نشان می‌دهد. همان‌طور که در مقاله انرژی اثر کاهش قیمت نفت خام بر تولید آمریکا مورد بحث قرار گرفت، مجوز حفاری در داکوتای شمالی در طول دوره رکود مالی ٢٠٠٩-٢٠٠٨ کاهش یافته بود، اما میزان تولید به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش نیافت. در آن زمان در ژوییه ٢٠٠٨ که اوج قیمت نفت بود، فعالیت‌های حفاری توسط Bakken-Three Forks formations انجام شد و چاه‌های تکمیل شده، افزایش پیدا کرد؛ به‌جای‌اینکه تعداد چاه‌های حفاری‌شده را افزایش دهد. به‌طور متوسط، حدود ٧٠روز قبل از اوج قیمت نفت، زمان حفاری تا تکمیل تقریبا در مدت دو ماه، دو برابر شده و به بیش از ١٣٠ روز رسیده بود. این افزایش، منجر به ایجاد چاه‌هایی شد که حفر شده بود اما هنوز کامل نشده بودند. همان‌طور که چاه‌های کمتری در طول افزایش قیمت نفت حفر شد، زمان حفاری تا تکمیل نیز کاهش یافت. از سال ٢٠١١ افزایش فعالیت‌های حفاری در Bakken یک‌بار دیگر باعث افزایش زمان حفاری تا تکمیل شد، که بیش از ١٢٠ روز برای هر چاه بود که تقریبا دوبرابر حداقل سطح قبلی است. موجودی چاه‌ها به عنوان یک زیرساخت برای میزان تولید عمل می‌کند که باعث جبران کاهش فوری در حفاری‌ها و مجوزهای فعالیت می‌شود. در بیشتر فعالیت‌ها در ایالات متحده، محدوده موجودی، سه تا هفت‌ماه است. هنگامی‌که فعالیت حفاری تا زمان زیادی در سطح، کاهش‌یافته باقی بماند، باعث می‌شود تا دوام بیاورید. بنابراین تعداد چاه‌های جدید کاهش می‌یابند که در نهایت می‌تواند میزان تولید را کاهش دهد. به‌هرحال باز هم باید بگویم که تولید نفت در آمریکا در یکی‌دو سال اخیر، افزایش قابل توجهی پیدا کرده است چون با ارتقای فناوری و امکان استخراج نفت از صخره‌های رسی، تحول عظیمی برای استخراج نفت در ایالت‌هایی مثل داکوتای شمالی و پنسیلوانیا به‌وجود آمده است. گفته می‌شود که تا سال ٢٠١٩ تولید نفت ایالات متحده، روزانه به ١/١٣میلیون‌بشکه در روز خواهد رسید.
نیاز این کشور به نفت روزانه چند بشکه است؟
اگر منظور شما در بخش واردات است، فکر می‌کنم چیزی حدود ٢٧٦هزاربشکه در روز که سالانه می‌شود بیش از شش‌میلیون‌بشکه. این را هم بگویم که نیاز ایالات‌متحده به فرآورده‌های نفتی در سال ٢٠٠٥ به اوج خود رسید و در سال ٢٠١٢، این میزان تا ١١درصد کاهش پیدا کرد. این را هم بگویم که تنها مقدار نسبتا کمی از نفت خام به‌طور مستقیم در ایالات متحده مصرف می‌شود. تقریبا تمام نفت خام به فرآورده‌های نفتی مانند بنزین، سوخت دیزل، روغن گرمایش و سوخت جت مشتق می‌شود.
مقدار واردات نفت آمریکا چقدر است؟
آخرین رقمی که من اطلاع دارم، حدود شش‌میلیون‌بشکه بوده که در هفته اولیه ژانویه ثبت شده است. درواقع ایالات متحده آمریکا واردات نفت خود را در سال ٢٠١٤ به‌علت افزایش تولید نفت در خود آمریکا کاهش داد. این کمترین رقم از سال ١٩٨٧ به این طرف است. حجم واردات آمریکا در اوج خود در سال‌های ٢٠٠٤ تا ٢٠٠٧ بیش از ١٢ میلیون بشکه در روز بود.
با توجه به بهبود رشد اقتصادی جهان در سال‌جاری آیا نیاز به نفت آمریکا در آینده افزایش می‌یابد؟
شاید به میزان کم. افزایش مصرف سوخت وسایل نقلیه، رشد تقاضای نفت را محدود می‌کند. بعید است رشد زیادی در سال‌های آینده رخ دهد.