بازار شب عید در ایران و دیگر کشورها؛ یعنی آن‌هایی که در جدول نرخ تورم رکورددار نیستند مفاهیم متفاوتی دارد. در ایران چون رشد نرخ تورم همیشه چندین قدم از افزایش درآمد متوسط افراد جامعه پیش است؛ در بازار شب عید اصولا خریدارها مشتاق‌تر هستند تا فروشنده‌ها چون پایان‌سال یعنی حراج‌های نه‌چندان واقعی و قیمت‌هایی که به‌طور معمول نه‌تنها کاهش نمی‌یابد بلکه رو به افزایش هم حرکت می‌کنند.
به این ترتیب مشتری چاره‌ای ندارد جز این‌که یا خرید نکند یا زودتر و قبل از گران شدن بیشتر قیمت‌ها دست به کار شود. اما این سنت معمول بازار در دیگر کشورها نیست. چون اصولا مفهومی به‌عنوان تورم بالا؛ تعریف نشده بنابراین فروش نرفتن اجناس و کالاها فقط هزینه انبارداری روی دست فروشنده می‌گذارد بنابراین بازار آخر‌سال معمولا با حراج‌های بزرگ همراه می‌شود و مردم هم بعد از شکستن قیمت‌ها، برای خرید سر و دست می‌شکنند. ازهمه آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت تا وقتی یکی از رکوردارهای تورم ٢ رقمی در جهان هستیم وضع بر همین منوال خواهد بود البته با وجود این واقعیت و تجربه همه سال‌های گذشته هنوز هم زمستان از نیمه نگذشته وعده‌ها برای گران نشدن قیمت‌ها و تشدید نظارت‌ها آغاز می‌شود و البته به‌طور معمول همان پیش می‌آید که انتظار می‌رفت.
امسال هم از همان سال‌های معمول است. به این ترتیب پروژه افزایش قیمت‌ها که بازار به بازار گشته بود و هر بار دامن یکی از کالاها و محصولات را گرفته بود به بازار شب عید هم گره خورد آن هم در شرایطی که بیشتر اصناف که مدعی رکود هم هستند پیش‌بینی کرده و وعده داده بودند که با توجه به کاهش قدرت خرید مردم خبری از گرانی آخر‌سال نخواهد بود. به این ترتیب دوباره همان شد که انتظار می‌رفت.
ویروس گرانی همه‌گیر شد
نمونه برای اثبات این ادعا هم کم نیست از میوه و آجیل گرفته تا نان و مرغ. داستان میوه که اصولا تازگی ندارد. گرانی از روی شانه یک محصول بلند می‌شود و روی شانه دیگری می‌نشیند همین روند این روزها که نفس‌سال کهنه به شماره افتاده هم ادامه دارد این درحالی است که وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حمایت و اتحادیه‌ها بارها تأکید کرده‌اند که انبارها پر شده‌اند و به هیچ عنوان جای نگرانی نیست. در مورد شیرینی و آجیل هم وضع بر همین منوال است. مصطفی احمدی رئیس اتحادیه خشکبار چندی پیش از رکود بازار و مجبور بودن اعضای این اتحادیه برای فروش به قیمت پایین خبر داد و وعده کرد که خبری از گرانی در این صنف نخواهد بود اما قیمت‌ها در بازار نشان می‌دهد که در آخرین ماه سال نرخ خشکبار ناگهان با افزایش مواجه شده است.
مرغ از ٦ به ٨هزار تومان پرکشید
نمونه شاخص دیگر از این روند هم داستان مرغ است. قیمت هر کیلو مرغ در همین هفته‌های اخیر از کیلویی ٦هزار تومان پرکشید و به ٨هزار تومان هم رسید و فعلا هم در مرز ٧هزار و ٥٠٠ تومان در افت‌و‌خیز است جالب‌تر این‌که صدای اعتراض متولی رسمی بازار هم از این شرایط بلند شده. حجتی وزیر جهادکشاورزی در پی افزایش شدید قیمت مرغ اعلام کرد که نرخ بیش از ٧هزار تومان اجحاف در حق مصرف‌کننده است با این‌همه قیمت‌ها باز هم گران شد و اعتراض وزیر هم راه به جایی نبرد.
جالب‌تر این‌که معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی در آخرین روزهای مهرماه اعلام کرده بود اگر تغییری در تحویل نهاده‌های دامی با شرایط فعلی اتفاق نیفتد، قیمت مرغ تا پایان‌سال افزایش نمی‌یابد! در چنین شرایطی وزارت جهادکشاورزی اعلام کرده که می‌خواهد با عرضه ١٥٠هزار تن گوشت مرغ منجمد به قیمت ٥هزار و ٥٠٠ تومان، بازار را به تعادل برساند به این ترتیب باید منتظر ماند و دید با در نظر گرفتن تاثیر نه چندان پررنگ قیمت مرغ منجمد بر کل بازار مرغ، دولت در فرآیند ایجاد ثبات قیمتی موفق خواهد شد یا نه؟
شیر حداقل 15 درصد گران شد
در بازار لبنیات هم پدیده افزایش قیمت‌ها نه عجیب است نه غیرمنتظره، در ماه‌های گذشته تولیدکنندگان همواره افزایش قیمت‌ها را تکذیب کرده‌اند اما خریداران و عرضه کنندگان هر چند هفته یک بار قیمت‌های جدیدی روی محصولات لبنی دیده‌اند که حاکی از افزایش نرخ‌ها بوده این درحالی است که اخبار رسمی چنین روندی را تأیید نمی‌کنند. به‌هرحال حتی اگر تازه‌ترین خبر اعلام شده از محمد فربد عضو انجمن صنایع لبنی را مورد استناد قرار دهیم تنها در یک قلم قیمت مصوب شیراستریل یک لیتری ١٥درصد افزایش یافته است. به گفته او قیمت مصوب شیر استریل یک لیتری در‌سال جاری با ١٥درصد افزایش ٢٨٠٠ تومان است البته بسیاری از صنایع لبنی به دلیل نبود کشش در بازار نتوانستند این قیمت را اعمال کنند این بدان معناست که اگر کارخانه‌ای قیمت محصولاتش را تا سقف ١٥درصد مصوب، افزایش دهد خلاف قانون مرتکب نشده اما بیش از این رقم ممنوع است.
نان اندر خم گرانی
اما خبر روز در حوزه گرانی فعلا قوت‌لایموت یعنی نان است. سال به آخر می‌رسد و دغدغه‌ها در مورد افزایش قیمت‌ها در آخرین روزهای اسفند و ماه‌های سال آینده رو به افزایش گذاشته است.در این‌خصوص هم تکلیف قیمت‌ها مشخص نیست. وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده که خبری از افزایش قیمت نان دست‌کم فعلا نیست اما خبرهای موازی این ثبات را تأیید نمی‌کنند. ارسلان فتحی‌پور رئیس کمیسیون اقتصادی درست همزمان با گفته‌های وزیر از افزایش قیمت نان خبر داد و افزود: جلساتی با دولت برگزار شده و قرار است قیمت آرد در‌سال آتی اصلاح شود تا جلوی قاچاق و بروز فساد در این بخش گرفته شود در این مورد هم نان سنتی و فانتزی با یک مشکل واحد روبه‌رو هستند. محمد‌جواد کرمی رئیس اتحادیه تولیدکنندگان نان‌های فانتزی با اعلام این‌که با حذف آرد یارانه‌ای قیمت پایه انواع نان‌های فانتزی هم ۲۰ تا ۳۰هزار تومان افزایش خواهد داشت، گفت: باید سیاست آزادپزی نان‌های سنتی در نان‌های فانتزی اعمال می‌شد. او با اشاره به این‌که از ابتدای اسفندماه امسال براساس مصوبه کارگروه آرد و نان تهران، آرد یارانه‌ای نانوایی‌های حجیم و فانتزی به صورت آزاد عرضه می‌شود، اظهارداشت: بر همین اساس قیمت هر کیلو آرد از ٨٢٧ تومان با رشد ٥٩درصدی به ١٤٠٠ تومان رسیده است. او تصریح کرد: در شرایطی که آرد یارانه‌ای به نانوایی‌های فانتزی داده نمی‌شود هر نانوایی با توجه به قیمت پایه اعلامی اتحادیه و سایر هزینه‌های خود اقدام به فروش محصولات خود می‌کند.
تدابیر ویژه برای خرید شب عید مردم
از همه آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که موج گرانی بی‌سر و صدا و در سکوت متولیان اقتصادی به راه افتاده و در این میان دستگاه‌های نظارتی به روش‌های سنتی و وعده‌های همیشگی اکتفا کرده‌اند. مجتبی فراهانی معاون بازرسی سازمان حمایت حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌گوید: ۳هزار بازرس و ۲۲هزار ناظر افتخاری از ۱۵اسفند تا ۱۵ فروردین نظارت و پایش بازار در سراسر کشور را برعهده گرفته‌اند. او کالاهای مورد هدف در این پایش را انواع لباس و پوشاک، کیف و کفش، آجیل و خشکبار، میوه و صیفی جات،خوار و بار و شیرینی، شکر و روغن نباتی عنوان کرد و افزود: در بخش خدمات هم شرکت‌های مسافرتی اعم هوایی، زمینی، دریایی و دفاتر فروش آنها و واحدهای اقامتی، رستوران‌ها و غذاخوری‌ها، خشکشویی و قالیشویی‌ها مورد پایش قرار می‌گیرند.
گران‌فروشی نان در صدر تخلفات
معاون سازمان حمایت افزود: براساس گزارش‌ها و بررسی‌های انجام شده، بیشترین تخلف واحدهای صنفی در ١٠ماه گذشته مربوط به گران‌فروشی و به‌ویژه گران‌فروشی در بخش نان بوده است! به گفته او بعد از گران‌فروشی، تخلفاتی که بیشترین میزان را به خود اختصاص داده، عدم صدور فاکتور است. به‌رغم این‌که بارها بر صدور فاکتور تأکید شده و به‌عنوان یک الزام به تمام واحدهای صنفی ابلاغ شده، برخی واحدهای صنفی فاکتور صادر نمی‌کنند که تخلف است. فراهانی با بیان این‌که بعد از بازرسی‌های انجام‌شده موارد تخلف به سازمان تعزیرات ارسال می‌شود، گفت: عدم نصب برچسب، رتبه سوم را در رابطه با تعداد تخلفات واحدهای صنفی در ١٠ماه گذشته به خود اختصاص داده است.