شهروند- وزیر کشور عراق که برای شرکت در نشست مشترکی با مقامات ایرانی درباره فراهم‌کردن تسهیلات بیشتر برای زائران مراسم اربعین حسینی به ایران سفر کرده است، روز گذشته در نشست مشترک با عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران، از درخواست ولیعهد عربستان از عراق برای میانجیگری میان تهران و ریاض خبر داده است.
قاسم الارجی با اشاره به سفر اخیر خود به عربستان و دیدار با ولیعهد این کشور گفت: محمد بن سلمان رسما از من درخواست کرد تا عراق واسطه‌ای بین ایران و عربستان برای کاهش تنش‌ها باشد؛ پیش از این نیز ملک سلمان این درخواست را داده بود. من هم به آنها گفتم که شما باید با احترام و بهترین وجه با حجاج ایرانی رفتار کنید و اجازه دهید آنها وارد قبرستان بقیع شوند که طرف عربستانی هم وعده‌هایی در این زمینه دادند و الان هم بقیع به روی حجاج ایرانی باز است. ما معتقدیم روابط دوستانه ایران و عربستان به تأمین امنیت منطقه کمک می‌کند. رحمانی فضلی نیز در پاسخ به وزیر کشور عراق گفت: احترام و عزت حجاج ایرانی برای ما بسیار مهم است. ما همیشه دنبال روابط با عربستان بوده‌ایم. سیاست ایران همکاری موثر با کشورهای منطقه است و ما در قطع روابط هیچگاه پیشقدم نبوده‌ایم. امیدواریم کشورهای منطقه با حمایت مردم خود و دوری از دشمنان واقعی اسلام، دست در دست هم به دنبال حل مسائل مسلمانان باشند.
نکته جالب توجه در این خصوص این است که عربستان سعودی برای میانجیگری سراغ عراق رفته است؛ در حالی که عربستان می‌توانست کشوری نظیر ترکیه را انتخاب کند و یا حتی از عمان و یا کویت بخواهد که در این خصوص پا پیش بگذارند؛ اما چرا عراق؟ عراق کشوری شیعی است که بعد از حمله آمریکا در سال ٢٠٠٣ به این کشور روابط بسیار نزدیکی با ایران برقرار کرد. مقامات عربستانی نیز همواره از روابط خوب ایران با عراق شکوه و ایران را متهم کرده‌اند که در عراق سیاست‌های ضد اهل تسنن را دنبال می‌کند و به دنبال گسترش تشیع در منطقه است. حال چرا عربستان باید برای میانجیگری با تهران سراغ یکی از متحدان اصلی شیعه ایران برود.
بخشی از پاسخ اين سوال را می‌توان در وضع فعلی عربستانسعودی در منطقه و خلیج‌فارس جست‌وجو کرد. عربستانسعودی پس از بحران قطر، در منطقه دست به یارگیری زد. این کشور سعی کرد منطقه را به‌گونه‌ای صف‌بندی کند که در آن هر کشوری که با عربستان علیه ایران نباشد، علیه عربستان است. از سوی دیگر تحریم کشورهای حاشیه خلیج‌فارس علیه قطر موجب شد تا روابط عربستان با ترکیه نیز دچار تیرگی شود؛ چرا که ترکیه از همان روز نخست بحران قطر، حمایت قاطع خود را از دوحه اعلام کرد و حتی به این کشور نیروی نظامی اعزام کرد. بنابراین طبیعی است که عربستان برای میانجیگری سراغ کشوری‌مانند ترکیه نرود؛ چراکه ترکیه را بیشتر رقیب می‌بیند تا دوست.
از سوی دیگر کشورهایی نظیر کویت و عمان نیز چند ماه پیش میزبان رئیس‌جمهوری ایران بودند. این سفر بعد از نامه شورای همکاری خلیج‌فارس خطاب به حسن روحانی انجام شد. آن نامه توسط وزیر خارجه کویت در سفری به حسن روحانی اعطا شد و خبرها حاکی از آن بود که شورای همکاری خلیج‌فارس در آن نامه خواستار مذاکره با ایران شده است. از این جهت بود که حسن روحانی بلافاصله دو سفر منطقه‌ای انجام داد اما بعد از این سفرها نیز نتیجه ملموسی دیده نشد.
حال موضوع میانجیگری عراق مطرح است. به نظر می‌رسد که عربستان سعی دارد تا در دوره جدیدی از سیاست‌هایش، به عراق بیش از گذشته نزدیک شود. دیدار ولیعهد عربستان با مقتدی صدر که دو هفته پیش انجام شد و سفر وزیر کشور و وزیر نفت عراق به عربستان که پیشتر از آن انجام شد، نشان‌دهنده عزم عربستان برای نزدیک شدن به عراق است. البته هنوز معلوم نیست که عربستانی‌ها حقیقتا از پیشنهاد میانجیگری‌شان به عراق قصد تلطیف مواضع در قبال ایران را دارند یا این‌که می‌خواهند در دور جدیدی از تحرکات دیپلماتیک، صرف‌نظر از این‌که این میانجیگری به نتیجه برسد یا خیر، روابط خود را با عراق چند پله افزایش سطح بدهند. کاملا واضح است که ایران طولانی‌ترین مرزها را با عراق دارد و ناامن شدن این مرزها حقیقتا منافع و امنیت ملی ایران را تهدید خواهد کرد. مشابه همین مسأله درخصوص مرزهای ایران با پاکستان رخ داده است که دیده‌ایم ایران چه ضرباتی را از گروه‌های تروریستی که برخی از آنها از سوی عربستانسعودی حمایت می‌شدند، متحمل شده است.
البته عربستان در نهایت برای حفظ منافع منطقه‌ای‌اش به عادی‌سازی روابط با ایران نیاز دارد. اخیرا برخی تحرکات از سوی عربستانی‌ها نشان‌دهنده این امر است که آنها برای بهبود روابط پیام‌هایی را ارسال کرده‌اند. دیدار کوتاه جواد ظریف با عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در حاشیه اجلاس همکاری‌های اسلامی یکی از این نشانه‌ها بود. هرچند ظریف این دیدار را دیداری طبیعی توصیف کرد که ممکن است در حاشیه هر اجلاسی رخ دهد، اما با نگاهی به سابقه رویارویی این دو وزیر خارجه طی یک‌سال گذشته و نوشته‌ها و توییت‌هایشان علیه یکدیگر می‌توان به این نتیجه رسید که این دیدار و آن احوالپرسی همراه با لبخند و آن مصافحه، چیزی بیشتر از یک دیدار عادی در خود داشت.
علاوه بر این، روند اعزام حجاج ایرانی به عربستانسعودی برای حضور در موسم حج تمتع، براساس اخبار واصله، به خوبی پیش می‌رود. ویزای حجاج به موقع صادر شده است. مراکز بهداشتی و امدادی ایران در عربستان برپاست و نمایندگان کنسولی ایران نیز برای استقرار در عربستانسعودی ویزای خود را دریافت کرده‌اند. حال اگر در عربستانسعودی، حجاج ایرانی اجازه ورود به قبرستان بقیع را طبق گفته وزیر کشور عراق پیدا کنند، می‌توان گفت که عربستان نشانه‌ای قوی برای بهبود روابط از طریق مذاکرات ارسال کرده است. البته ایران نیز همواره اعلام کرده است که آماده مذاکره با عربستانسعودی درخصوص موارد اختلافی است. هفته گذشته نیز سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالی درخصوص احتمال سفر هیأتی عالیرتبه از عربستانسعودی به ایران گفته بود که این سفر هیچ منعی ندارد. ایران حاضر است برای هیأت عربستانی در اسرع وقت ویزا صادر کند.
به‌طور کلی درخواست عربستانسعودی از عراق برای میانجیگری از برخی جهات عجیب و از برخی جهات مفید است. عجیب از این جهت که چرا عربستانسعودی عراق را به عمان ترجیح داد. عراق کشوری شیعه در مدار دوستی با ایران است، اما عمان اگرچه در مدار دوستی با ایران است، اما همواره رویه بی‌طرفانه دارد و ضمنا عضور شورای همکاری خلیج فارس است. از این جهت ایران باید مراقب سرمایه‌گذاری عربستانسعودی در عراق در آینده نزدیک باشد و سوال این است که آیا این سرمایه‌گذاری در عراق منافع ایران را تهدید
خواهد کرد؟ مفید از این جهت که عربستانسعودی درنهایت حتی برای ایفا کردن نقشی در عراق نیز به مذاکره با ایران نیاز دارد. عربستان برای خروج از جنگ فاجعه‌بار یمن، حل‌وفصل بحران قطر و رسیدن به راه حلی مرضی‌الطرفین برای بحران سوریه به مذاکره با ایران نیاز دارد. عربستان نخواهد توانست به سادگی با کشوری مثل ایران که در همسایگی‌اش قرار دارد و از نفوذ منطقه‌ای قدرتمندانه‌ای برخوردار است دشمنی ورزد.
 | عراق میانجی ایران و عربستان می‌شود؟ | دوشنبه، ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ - ۰۲:۳۵:۳۴ کدخبر:۳۹۶۵۴ |