روز گذشته یک فوریت لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری - صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی با 130 رأی موافق در صحن علنی مجلس تصویب شد. این لایحه دو بار قبل هم به مجلس آمده بود که از سوی نمایندگان مجلس نهم مورد استقبال قرار نگرفته بود.
با تصویب نهایی این امر دولت می‌تواند به یکی از ابزارهای مهم در رشد اقتصادی دست پیدا کند. به هر ترتیب یکی از ابزارهای لازم برای توسعه صادرات و ایجاد اشتغال در کشور کاهش موانع قانونی است که این امر از طریق تأسیس مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی میسر است. لذا به منظور رفع موانع رشد، توسعه و رونق اقتصادی مناطق یاد شده می‌تواند به اهداف برنامه ششم و افق چشم‌انداز 20 ساله، کشور را نزدیک کند.
ترکان: مناطق آزاد دروازه ورود به کشورهای همسایه
اکبر ترکان رئیس شورای عالی مناطق آزاد درباره ایجاد 7 منطقه آزاد و 12 منطقه ویژه اقتصادی به خبرنگار ما گفت: با تصویب نهایی مناطق جدید در مجلس شورای اسلامی می‌توان فعالیت‌های کشور در صادرات غیر نفتی را توسعه داد و به مرور زمان از وابستگی به درآمدهای نفتی کم کرد. مناطقی که روز گذشته فوریت آن در صحن علنی مجلس تصویب شد مناطقی هستند که پتانسیل لازم را دارند و می‌توان با سرعت آنها را به اهداف ترسیم شده رساند. وی با بیان اینکه طی زمان طولانی 19 منطقه مورد بررسی قرار گرفت تا مشخص شد از هر حیث پتانسیل دارند تأکید کرد:لایجه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی دو بار به مجلس نهم رفت اما به رغم توجیه اقتصادی و فنی فوریت بررسی آن تصویب نشد اما اکنون نمایندگان مجلس با علم بر اینکه ایجاد این مناطق به توسعه اقتصادی، اشتغال و صادرات کمک می‌کند فوریت آن را تصویب کردند. وی تأکید کرد: 7 منطقه آزاد در 7 نقطه مرزی استقرار خواهند یافت و می‌توان با توجه به نزدیکی مرزی در زمینه صادرات و رفتن به بازار سایر کشورها برنامه جامعی تدوین کرد.
ما با مناطق آزاد جدید می توانیم به عمان، افغانستان، پاکستان، آسیای میانه، شمال و جنوب عراق، کویت و ترکمنستان به راحتی وصل شویم و کالاهای داخلی را به این کشورها صادر کنیم. وی گفت: در مناسبات اقتصادی ایران و عراق در حال حاضر منطقه آزاد اروند فعال است. میزان تبادلات اقتصادی این منطقه در سال گذشته 1.2 دهم میلیارد دلار بود. منطقه آزاد تجاری- صنعتی مهران در استان ایلام نیز با عراق مرکزی و منطقه تجاری- صنعتی بانه و مریوان در استان کردستان با اقلیم کردستان عراق مراودات اقتصادی دارد.دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اشاره به ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی اینچه‌برون در استان گلستان این منطقه را دارای ظرفیت خوب برای تبادلات اقتصادی بین ایران و همسایگان شرقی دریای خزر دانست و تأکید کرد: شرق دریای خزر جایگاه خوبی برای توسعه صنعت در استان گلستان است.
وی علت ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی سیستان را وجود محرومیت در استان سیستان و بلوچستان و زیان مردم از این مسأله دانست و افزود: با ایجاد این منطقه آزاد تجاری- صنعتی سعی در رفع محرومیت از استان سیستان و بلوچستان داریم.وی ایجاد منطقه آزاد تجاری جاسک را در حکم پایانه صادارتی دوم نفتی کشور دانست و افزود: در حال حاضر منطقه خارک به عنوان پایانه صادراتی اول نفتی کشور می‌باشد و در تلاشیم منطقه آزاد تجاری- صنعتی جاسک را به پایانه دوم صادراتی نفتی کشور تبدیل کنیم.
دوسال کار کارشناسی درخصوص مناطق جدید
جعفر آهنگران معاون امور مناطق ویژه اقتصادی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد درباره 12 منطقه ویژه اقتصادی و ضرورت ایجاد آن به خبرنگار ما گفت: در دهه 70 دولت سازندگی و اصلاحات 16 منطقه ویژه اقتصادی را مصوب کردند و پس از آن در دولت نهم و دهم 48 منطقه در زمره مناطق ویژه و اقتصادی قرار گرفت. از این تعداد تنها 14 منطقه ویژه اقتصادی فعال شد و مابقی (34 منطقه) به دلیل نداشتن زیرساخت‌های لازم غیرفعال ماندند. با این تفاسیر اکنون 30 (10منطقه در حال ایجاد زیرساخت است) منطقه ویژه اقتصادی فعال در کشور وجود دارد که عمدتاً در این مناطق واحدهای صنعتی کوچک و متوسط مستقر شده اند.
وی با بیان اینکه ایجاد یک شغل در کشور نیازمند 200 میلیون تومان سرمایه‌گذاری است اما در مناطق ویژه اقتصادی بدون کمک دولت 144 هزار شغل ایجاد شده است تصریح کرد: مناطقی که جزو مناطق ویژه شدند برای دولت هیچ هزینه ای نداشتند. به عنوان مثال در منطقه سلفچگان 640 میلیارد تومان دولت هزینه ای گمرکی و 40 میلیارد تومان مالیات بر ارزش افزوده داشت. وی با بیان اینکه پیشنهاد 12 منطقه ویژه اقتصادی حدود دو سال کارکارشناسی برده است اظهار داشت: برای این مناطق سازمان‌های مسئول مشخص شده است لذا زمانی که لایحه ایجاد مناطق آزاد و ویژه در مجلس تصویب شود کار عملیاتی آغاز خواهد شد.
وی در مورد اینکه چرا 34 منطقه ویژه اقتصادی که در دولت نهم و دهم تصویب شد هنوز اجرایی نشده است ،خاطرنشان کرد: برای آنکه منطقه ویژه اقتصادی فعال شود به 4 رکن شامل آب، سایر زیرساخت‌ها (برق-راه-انرژی-زمین)، مجوز محیط زیست و مشخص شدن سازمان مسئول با دارا بودن شرایط مالی و فنی نیاز داریم. از آنجا که در 34 منطقه ویژه اقتصادی 4 مورد عنوان شده محقق نشد امکان فعال شدن این مناطق میسر نشد. این مناطق بعضاً در سفرهای استانی و یا در زمان بررسی لایحه بودجه توسط نمایندگان مجلس تصویب شده بود و هیچ کار کارشناسی روی آنها صورت نگرفته بود.
سرمایه گذاری 1800 میلیاردی در مناطق آزاد
معاون امور مناطق ویژه اقتصادی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در مورد میزان سرمایه گذاری داخلی 20 منطقه ویژه اقتصادی که فعال هستند، گفت: تا پایان سال 94 میزان سرمایه گذاری داخلی این بخش 18 هزار میلیارد ریال و خارجی حدود 10 میلیون دلار بوده ست. میزان صادرات از مناطق ویژه اقتصادی 17 میلیارد دلار، واردات 6 میلیارد دلار و ترانزیت 28 میلیارد دلار ثبت شده است. در این مناطق 516 واحد صنعتی فعال است.
وی افزود: میزان سرمایه گذاری داخلی در مناطق ویژه در سال 93 نسبت به سال 92، حدود 68 درصد رشدداشته است. همچنین از کل سرمایه گذاری خارجی که در کشور صورت گرفته است 23درصد آن مربوط به مناطق ویژه اقتصادی و همچنین از صادرات غیر نفتی انجام شده در سال 93 حدود 55 درصد مربوط به مناطق ویژه بوده است. از سویی سهم مناطق ویژه از کل واردات کشور هم تنها 9 درصد بوده که اغلب آن واردات مواد اولیه بوده است.
عباسعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در دفاع از یک فوریت لایحه ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی، گفت: اصل ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی مهم است اما باید اشکالات را برطرف کرد. وی افزود: برخی مناطق کشور امتیاز ایجاد منطقه آزاد تجاری را گرفته‌اند. اگر این کار بد است مجوز این مناطق نیز لغو شود در غیر این صورت از فرصتی که دولت برای استان‌های محروم و مستعد ایجاد مناطق آزاد به وجود آورده است استفاده شود.
برخی از مزیت مناطق ویژه اقتصادی:
معافیت گمرکی تا سقف ارزش افزوده و پرداخت عوارض گمرکی مازاد بر ارزش افزوده قطعات خارجی در تولیدات
ورود ماشین آلات خط تولید و ابزار و اثاثیه اداری بدون عوارض گمرکی
تبعیت از قانون کار مناطق آزاد تجاری و صنعتی در مناطق ویژه
صدور مجوز ساخت و پایان کار به صورت رایگان
برخی از مزیت مناطق آزاد:
معافیت مالیاتی به مدت 15 سال در مناطق آزاد وجود دارد
در مناطق آزاد خرده‌فروشی برای اتباع خارجی و داخلی امکان‌پذیر می‌باشد
در مناطق آزاد روادید در مرزهای ورودی اعطاء می‌شود