به دليل افزايش روزافزون ورود خودروها به معابر شهري و كمبود پاركينگ تقريباً تمامي معابر حاشيه خيابان در تمامي ساعات شبانهروز پر از خودرو شده است. به گونهاي كه در حاشيه معابر اصلي براي پيدا كردن جاي پارك بايد زمان زيادي تلف كرد تا شايد جاي پاركي پيدا شود؛ اين موضوع در خيابانهاي فرعي و كوچهها نيز صادق است. نبود سامانه مشخص براي كنترل و توقف پارك حاشيهاي سبب شده است تا برخي خودروها به صورت شبانهروز در اين فضاها متوقف باشند. مصرف سوخت و هدر رفتن زمان تقريباً بنا به گفته كارشناسان براي هر خودرو در معابر شهري حدود يك ليتر در 10 دقيقه است.
بنابراين با يك حساب سرانگشتي ميشود حساب كرد كه به تعداد خودروها چه ميزان زمان و سوخت هدر ميرود كه ميتوان با ساماندهي و برنامهريزي پاركهاي حاشيه خيابان، احداث پاركينگهاي طبقاتي و چرخ فلكي جلوي هدر رفت انرژي و سوخت را گرفت، در اين زمينه اخيراً پليس با خودروهاي مكانيزه كنترل پارك حاشيهاي معابر را در دستور كار خود قرار داده است تا شايد بتواند نظمي به پارك حاشيهاي بدهد اما صاحبنظران اين اقدام پليس را به نوعي فقط دريافت عوارض پارك ميدانند هر چند بنا به گفته معاون ترافيك شهرداري تهران با تدابير در نظر گرفته شده قرار است با اجراي طرح مكانيزه پارك حاشيهاي پرداخت نقدي به پاركبانها حذف شود. اين روشهاي كنترل در حالي صورت ميگيرد كه کمبود جاي توقف و پارك در همه جاي شهر به صورت ملموس احساس ميشود و بايد با برنامهريزي دقيق براي توقف و پارك خودروها اقدام بجايي از سوي مديريت شهري (شورا و شهرداري) صورت بگيرد تا تهران تبديل به پاركينگ بزرگ خودروها نشود.
ورود روزانه هزار خودروي جديد
وجود چندين ميليون خودرو در پايتخت و كمبود بيش از يك ميليون فضاي پارك با ورود خودروهاي جديد هر روز بيشتر احساس ميشود چراكه بسياري از معابر شهري در تمام ساعات شبانهروز به فضاي توقف اتومبيلها تبديل شدهاند. در حقيقت تراكم بافت و سازههاي شهري پايتخت و ساير كلانشهرها به گونهاي است كه ديگر معابر گنجايش توقف وسايل نقليهها را ندارد و فضاهاي پارك اشباع شده است. هرچند سازههاي جديد با تأمين فضاي پارك ميتوانند پايان كار بگيرند اما به دليل آنكه در بخشهاي مركزي و تجاري و پرتردد فضاهاي پارك و توقف براي خودروها در نظر گرفته نشده است، مشكل پيدا كردن جاي پارك همچنان سبب سرگرداني و مصرف سوخت شده و حتي در صورت بودن پاركينگ طبقاتي يا مسطح يا پاركينگ چرخ فلكي خودروها مجبور هستند براي پيدا كردن جاي پارك در ترافيك معطل بمانند يا خيابانها را دور بزنند. در اين زمينه شهرام جباريزادگان كارشناس برنامهريزي شهري با تشبيه كوچهها به مويرگهاي حياتي شهر كه ارتباط شريانهاي اصلي و فرعي شهر را با واحدهاي مسكوني و ساكنان اين واحدها برقرار ميكنند، گفت: كوچه، گذري باز يا بسته است كه يك واحد همسايگي با چند يا چند ده خانوار در آن سكني دارند و در گذشتهاي نه چندان دور، تقريباً تمام ساكنان يك كوچه يكديگر را ميشناختند.
معابر و كوچهها، پاركينگ دائمي خودروها
وي با بيان اينكه در تهران قديم كوچههاي تنگ و باريكي با عرض يك متر و حتي كمتر وجود داشت كه به آن كوچه آشتيكنان ميگفتند، اظهار كرد: دو همسايهاي كه احياناً با هم قهر بودند، در اين كوچههاي باريك چارهاي نداشتند جز آنكه با هم روبهرو شوند و همين برخورد، باعث سلام و عليك و آشتي آنها با يكديگر ميشد، ولي امروز كوچههاي آشتيكنان جاي خود را به كوچههاي دعواكنان داده و بخش قابلتوجهي از اين نزاعها بر سر جاي پارك خودرو صورت ميگيرد.
وي با اشاره به اينكه البته كوچهها به عنوان اراضي عمومي شهر، ملك شخصي نيستند و جزو معابر عمومي محسوب ميشوند، تصريح كرد: البته براي اين موضوع، دو استثنا وجود دارد كه شامل كوچههاي بنبست است كه صرفاً همسايگان كوچه بنبست ميتوانند خودروي خود را در آن پارك كنند و ديگر جلوي در پاركينگ است كه كسي اجازه ندارد خودروي خود را مقابل ورودي آن پارك و مسير رفت و آمد ساكنان آن واحد را مسدود كند. جباريزادگان با بيان اينكه طبق ماده ۲۴ قانون مدني، هيچكس نميتواند كوچهها و خيابانهايي را كه بنبست يا مسدود نيستند، تحت تملك خود قرار دهد، اظهار كرد: بر اساس اين قانون، نصب هرگونه تابلوي پارك ممنوع يا تهديد به پنچري خودروها در كوچهها و خيابانهاي شهر جرم محسوب ميشود. اين كارشناس مسائل شهري در پايان با تأكيد بر اينكه هر خودرو در شهري مثل تهران به طور متوسط روزانه يك ساعت و نيم تا دو ساعت يعني ۶ تا ۸ درصد ساعات شبانهروز در حال حركت است و بقيه ساعات نيز در حال توقف است، خاطرنشان كرد: تهران در خوشبينانهترين حالت ممكن، حداقل يك ميليون جاي پارك كم دارد و اين در حالي است كه روزانه حداقل يك هزار دستگاه خودروي جديد به انبوه خودروهاي تهران اضافه ميشود.
حذف پرداخت نقدي به پاركبانها
سالهاست مسئولان حوزه ترافيك براي پاركهاي حاشيهاي معابر بهخصوص معابر پرتردد طرحهاي بسياري را اجرا كردهاند كه در اين زمينه ميتوان به خطكشي اين معابر براي توقف خودروها ، نصب پاركو متر هوشمند، نصب تابلو و حضور پاركبانان اشاره كرد ولي با وجود اقدامات صورت گرفته بازهم نابساماني در توقف و پارك خودروها به وضوح قابل مشاهده است. حال شهرداري درصدد است تا با بهكارگيري روشهاي مكانيزه به پاركهاي حاشيهاي سامان بدهد. در اين زمينه معاون شهردار تهران با بيان اينكه طي سالهاي گذشته چندين تجربه در خصوص پارك حاشيهاي در پايتخت به مرحله اجرا درآمده است، گفت: گرچه ايراداتي به تئوريهاي مختلف پارك حاشيهاي در شهر تهران وارد بود اما وضعيت نابسامان پارك حاشيهاي به نوعي سامان گرفته است. سيد جعفر تشكر هاشمي با تأكيد بر اينكه از وضعيت پارك حاشيهاي رضايت كافي نداريم، تصريح كرد: طرحي در دست اجراست كه براساس آن شهروندان با توقف در فضاي پارك حاشيهاي به طور مستقيم به پاركبان پولي پرداخت نخواهند كرد.
به گفته معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران در اين طرح رانندگان تنها مشخصات خودروي خود را از طريق پاركبانها به مركز مخابره ميكنند و زمان توقف هر خودرو نيز در فضاي پارك از اين طريق مشخص خواهد شد. در نهايت هم مالكان خودروها هزينه پارك خودرو را از طريق حساب شهروندي پرداخت خواهند كرد. وي با اشاره به اينكه پارك غيرمجاز در فضاي پارك حاشيهاي تخلف تلقي ميشود، گفت: در صورتي كه هزينه پارك حاشيهاي از طريق حساب شهروندي پرداخت نشود، تصوير خودروي متخلف به پليس ابلاغ خواهد شد و اعمال قانون از اين طريق صورت ميگيرد. تشكري هاشمي با بيان اينكه زيرساختهاي اجراي اين طرح در فضاي پارك حاشيهاي در تهران فراهم شده است، تأكيد كرد: طرح مكانيزه پارك حاشيهاي بهزودي در پايتخت اجرايي ميشود.
كنترل مكانيزه پاركهاي حاشيهاي
با افزايش تعداد خودرو در كلانشهرها نياز به تأمين پاركينگ براي آنها به عنوان يك امر لازم و ضروري مدنظر است. بر اين اساس شهرداريها علاوه بر ايجاد پاركينگهاي عمومي و تأمين پاركينگ در منازل، ادارات، شركتها و مراكز خريد، پارك حاشيه خيابان را نيز براي شهروندان تعريف كردهاند و با توجه به در دسترس بودن پاركينگ حاشيهاي اين اماكن مطلوبترين محل براي پارك خودرو بوده كه توسط پاركومتر يا نيروهاي پاركبان مديريت و نظارت ميشوند. صرفنظر از تنوع ابزارهاي كنترلي كه پروسهاي بسيار وقتگير همراه با به كارگيري نيروي انساني در سطح خيابان در شرايط آب وهوايي متفاوت را در بر ميگيرد و با توجه به اين موضوع كه يك نيروي انساني ناظر نميتواند بيش از چهار ساعت در روز توان حركتي داشته و بيش از 40 محل پارك را در ساعت مديريت كند مسئولان به فكر جايگزيني مناسب براي كنترل پارك حاشيهاي افتاده و بدين منظور خودروي كنترل مكانيزه پارك حاشيهاي به صحنه آمد. خودروي كنترل مكانيزه پارك حاشيهاي، يك پژو 206 است كه با يك سرعت متناسب در معابر حركت كرده و با كمك دوربين اقدام به قرائت پلاك و عكسبرداري از تخلفات پارك ساكن از جمله ايستادن در محلهاي ممنوع، غيرمجاز و توقف دوبله ميكند.
سيستم كنترل مكانيزه پارك با هدف كنترل پاركهاي حاشيهاي و نظارت بر تمامي محلهاي غيرمجاز و پارك دوبله طراحي شده كه شامل مكانيزمهاي زير است:
خودروي كنترل مكانيزه، ايست سنج، تگ آدرس، پاركومتر و مركز دريافت پيام پيشخريد پارك.
براين اساس دوربين وظيفه تشخيص و خواندن پلاك، تعيين آدرس، ثبت ساعات ورود و خروج خودرو، GPS موقعيتياب خودرو، PC پردازش و ذخيره اطلاعات دريافتي، تگ آدرس، تعريف آدرس محل پارك، ايستسنج، ثبت و ارسال ساعات ورود و خروج خودرو و سرور مركزي وظيفه پردازش و دادههاي خودرو، پاركومتر و خدمات موبايل پارك و همچنين معرفي خودروها جهت اعمال قانون يا اخذ عوارض پارك را دارند. در اين زمينه خودروي كنترل مكانيزه با يك سرعت متناسب اقدام به حركت در محورها كرده و با كمك دوربين اقدام به قرائت پلاك و عكسبرداري از خودروها ميكند. به طور خلاصه ميتوان تخلفات پارك ساكن را كه توسط سيستم كنترل مكانيزه پارك سنجيده ميشود به توقف در محلهاي ايستادن ممنوع و ايستادن مطلقاً ممنوع، ايستادن در حريم عابر پياده، حريم چهارراه، حريم تونل و حريم پل، ايستادن غيرمجاز در ايستگاههاي اتوبوس، BRT، تاكسي، مترو، محل تخليه زباله، محل شير آتشنشاني، پارك معلولان، محل تخليه بار، حمل و بارگيري، توقف دوبله و ايستادن در محل پاركومتر دستهبندي كرد كه با ثبت اطلاعات و پس از صدور برگ جريمه اطلاعات تخلف توسط پيامك به دارندگان خودروها همراه با كد رهگيري ارسال خواهد شد.
کاهش خطا با سیستم مکانیزه کنترل پارک خودرو
سيستم كنترل پارك خودرويي با يك خودرو به طور متوسط وظيفه 150 پليس پياده را به صورت خودكار انجام ميدهد كه از مزيتهاي آن ميتوان به كمتر شدن ترافيك، مديريت و استفاده عادلانه از محلهاي پارك، فرهنگسازي رعايت مقررات راهنمايي و رانندگي، يافتن خودروهاي سرقت شده، صرفهجويي در استفاده از نيروهاي پليس، حذف پاركبان و. . . اشاره كرد.
در اين زمينه سردار اشتري فرمانده نيروي انتظامي در مراسم رونمايي از اين خودرو، دقت و سرعت بالا، رضايتمندي مردم و كاهش خطاي انساني را از جمله مزاياي اين خودرو عنوان كرد و گفت: اگر اهداف پليس راهور توسط اين خودرو محقق شود، خودروي كنترل مكانيزه پارك حاشيهاي به توليد انبوه خواهد رسيد. با اين حال خودرو مكانيزه كنترل فضاي پارك حاشيهاي هم اكنون به صورت طرح پايلوت در يكي از خيابانهاي تهران فعاليت خود را آغاز كرده است. هر چند روند كنترل پاركهاي حاشيهاي در حال مكانيزه شدن است ولي كمبود فضاهاي توقف و پاركينگ در جاي جاي شهر و كلانشهرها همچنان به عنوان يك معضل مشكلات بسياري را براي شهر و شهروندان و رانندگان ايجاد كرده است و تا زماني كه فكر اساسي براي تأمين پاركينگ و احداث پاركينگ در مراكز پرتردد صورت نگيرد مشكل جاي پارك به عنوان يك معضل ترافيك پا برجا خواهد ماند. براين اساس لازم است تا دستگاههاي تصميمگيري در كنار اخذ عوارض پارك حاشيهاي فكر اساسي هم براي تأمين فضاهاي توقف و پارك اتومبيل در نظر بگيرند تا علاوه بر حل مشكل پارك اتومبيلها، صرفهجويي در هدررفت زمان و سوخت هم صورت بگيرد؛ چراكه شهروندان حاضر به پرداخت عوارض و هزينه پارك هستند ولي در بيشتر مراكز مركزي و پرتردد ديگر جاي پارك و پاركينگ وجود ندارد.