در هفته‌های اخیر، بازار برنج با نوسانات قیمتی قابل توجهی روبه‌رو شده است، به طوری که قیمت برنج هاشمی درجه یک به کیلویی ۳۵۰ هزار تومان رسیده است.
این افزایش قیمت، همزمان با کاهش عرضه برنج پاکستانی و چالش‌های پیش‌روی واردات، باعث تغییر الگوی خرید مصرف‌کنندگان و گرایش به برنج‌های خارجی یا نیم‌دانه شده است. بررسی‌های میدانی خبرنگار ما نشان می‌دهد که برخی از برنج‌های موجود در بازار که به نام برنج ایرانی به فروش می‌رسد یا برنج خارجی هستند که گونی آنها با برنج‌های ایرانی تعویض شده و یا مخلوطی از ایرانی و خارجی هستند اما سودجویان آن را به نام برنج ایرانی و با قیمت بالایی به فروش می‌رسانند. یک عضو اتحادیه بنکداران مواد غذایی با تأیید این موضوع می‌گوید که «برخی سود جویان برنج پاکستانی را با برنج ایرانی مخلوط کرده و به نام برنج هاشمی یا طارم اعلا عرضه میکنند. کارشناسان اتحادیه نیز در این زمینه آماده همکاری با نهادهای نظارتی هستند. به نظر ما بهترین راهکار برای جلوگیری از تخلفات، ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا‌ست.»اما در بازار برنج چه خبر است و چرا موج افزایشی قیمت به این بازار برگشته است؟
برنج پاکستانی تا چند روز دیگر به بازار می رسد
رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه «ایران» عنوان کرد: «در حال حاضر میزان برنج ایرانی توزیع شده در بازار بسیار کم است. همین امر موجب شده تا تقاضا از عرضه پیشی گرفته و قیمت‌ها افزایش پیدا کند. علت اصلی این امر این است که به علت نوسانات قیمتی که این محصول دارد توزیع کنندگان همچون کشاورزان و کارخانه داران به صورت قطره چکانی برنج را در اختیار بنکداران قرار می‌دهند.»
رضا کنگری افزود: «از سوی دیگر واردات برنج پاکستانی که شباهت زیادی به برنج ایرانی دارد برای مدتی قطع شده بود و این محصول نیز در بازار کمبود داشت. همین موضوع موجب شد قیمت برنج پاکستانی نیز افزایش پیدا کند.» وی تأکید کرد: «در حال حاضر قیمت مصوب برنج پاکستانی کیلویی 66 هزار و 300 تومان است اما در کف بازار با نرخ کیلویی ۱۸۰ تا ۱۸۵ هزار تومان عرضه می‌شود. خبر خوش اینکه ثبت سفارش گسترده ای انجام شده که ان شاء الله چند روز آینده برنج پاکستانی در بازار عرضه خواهد شد و طبق مصوبه جدید، کالاهای اساسی وارداتی در اختیار توسعه بازرگانی قرار می‌گیرد و از طریق شبکه توزیع شامل اصناف، بنکداران مواد غذایی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین عرضه می‌شود. هم‌اکنون نیز دو هفته است که برنج هندی با همین ساز و کار در حال توزیع در کشور است و قیمت آن از ۸۴ هزار تومان به ۵۵ هزار تومان کاهش یافته است.»
تنها ۴۰ درصد اصناف در شبکه توزیع فعال
کنگری با اشاره به مشکلات اصناف گفت: «در حال حاضر به علت اینکه حاشیه سود معقول و قانونی برای این زنجیره در نظر نگرفته‌اند تنها حدود ۴۰ درصد واحد‌های صنفی پای کار هستند.
اگر این سود در مصوبه لحاظ شود استقبال صد درصدی از شبکه توزیع صورت خواهد گرفت.» وی در خصوص قیمت برنج ایرانی اظهار کرد:« در حال حاضر برنج ایرانی ازبین ۱۹۰ تا ۳۳۰ هزار تومان عرضه می‌شود و برنج هاشمی درجه یک به ۳۳۰ هزار تومان رسیده است. همین افزایش قیمت موجب شده توان خرید مردم کاهش یابد و بسیاری به سمت برنج پاکستانی یا هندی بروند. علاوه بر آن برخی از خانوارها اقدام به خرید برنج نیم دانه یا دانه شکسته که قیمت آن کیلویی 200 هزار تومان است، رفته‌اند.»
نبود برنج پاکستانی برنج ایرانی را بی‌رقیب کرد
دبیر انجمن تولید کنندگان و تأمین کنندگان برنج ایران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» با اشاره به وضعیت بازار برنج اظهار کرد: «با وجود اینکه فصل برداشت تازه به پایان رسیده اما نیاز کشور از تولید داخلی به علت کاهش تولید تأمین نشده است. به همین دلیل عامل اصلی گرانی برنج همین امر است. در حال حاضر کشور با کسری حدوداً یک میلیون و 600 هزار تن برنج مواجه است که باید از طریق واردات بموقع آن را جبران کنند.» مسیح کشاورز افزود: «طبق اعلام مرکز آمار ایران مصرف سالانه هر فرد ۳۵ کیلوگرم و جمعیت ۹۰ میلیونی کشور نیاز کل برنج حدود سه میلیون و ۲۰۰ تا سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن است. در حالی که تولید سالانه بین یک میلیون و ۶۰۰ تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن برآورد می‌شود. بنابراین برای جبران کسری باید واردات انجام شود که حدود ۴۰ درصد آن باید به برنج سفید پاکستانی اختصاص یابد.»
وی اظهار کرد: «امسال تا کنون حدود ۸۰۰ هزار تن برنج توسط بخش خصوصی وارد کشور شده اما میزان برنج پاکستانی وارد شده به گونه‌ای بود که حدود ۱۰۰ هزار تن کمتر از سال گذشته وارد شد همچنین تأخیر در واردات داشت. همین موضوع باعث شد عرضه در بازار کاهش یابد و قیمت برنج پاکستانی روند افزایشی به خود بگیرد. در نتیجه برنج ایرانی بدون رقیب باقی ماند و قیمت آن نیز افزایش یافت که سفره مردم را تحت تأثیر قرار داده است.» کشاورز تأکید کرد: «برای تأمین کسری ۶۰۰ هزار تنی باید ابزار لازم در کشور نیز فراهم شود. مهم‌ترین ابزار این امر نیز تخصیص بموقع و کافی ارز است اما در حال حاضر وارد کنندگان برنج با وجود اینکه محصولات خود را وارد کرده‌اند ارزی به آنها تخصیص داده نشده است.»
عرضه برنج از سوی کشاورزان به روال همیشگی
در مقابل این ادعاها که کشاورزان از عرضه خودداری میکنند، کریم باباجانی، یک شالیکار مازندرانی، می‌گوید: «این ادعاها صحت ندارد و حدود ۵۰ درصد کشاورزان برنج کشت اول خود را فروخته‌اند.» وی توضیح می‌دهد: «کشاورز حق دارد محصولش را نقدی بفروشد. اگر کسی پول نقد داشته باشد، برنج را تحویل می‌گیرد، اما پرداخت با چک مدت‌دار باعث می‌شود کشاورز رغبتی برای عرضه نداشته باشد.»
وی اظهار کرد: «برخی کشاورزان وارد عرصه خرده فروشی شده‌اند که البته تعداد آنها زیاد نیست. بعضی‌‌ها از طریق پلتفرم‌های آنلاین اقدام به فروش میکنند، اما سهم این نوع فروش بسیار محدود است. عمده فروش ما همچنان حضوری و مستقیم به مشتریان صورت می‌گیرد. در مجموع شاید حدود ۵ درصد برنج به این شکل خرده فروشی شود. بنابراین نمی‌توان گفت کشاورزان عرضه نمی‌کنند یا بازار را خالی گذاشته‌اند. عرضه طبق روال هر سال ادامه دارد.»
باباجانی تأکید کرد: «کشاورزان تنها خواستار دریافت نقدی پول محصول خود هستند و این حق طبیعی آنان است. اگر شرایط نقدی فراهم باشد، هیچ مشکلی در عرضه برنج وجود ندارد.»