بازگشت احتمالی ترکیه به برنامه خرید اف-35، فراتر از یک تصمیم نظامی، می‌تواند میلیاردها دلار جابه‌جایی اقتصادی در حوزه هواپیماهای مسافربری و جنگنده‌های پیشرفته رقم بزند اما در عین حال ریسک‌های جدی برای ثبات بازار انرژی و تجارت در مدیترانه ایجاد می‌کند.
سفر آتی رجب طیب اردوغان به واشنگتن و دیدار با دونالد ترامپ می‌تواند نقطه عطفی در روابط اقتصادی و نظامی دو کشور باشد.
اگرچه بعد ژئوپلیتیکی این دیدار پررنگ است اما آنچه اهمیت ویژه دارد پیامدهای اقتصادی توافقات احتمالی است؛ از قراردادهای عظیم خرید هواپیماهای مسافربری گرفته تا بازگشت ترکیه به برنامه خرید جنگنده‌های اف-۳۵.
قراردادهای تجاری و اثر آن بر صنعت هوافضا
بوئینگ در خط مقدم منافع اقتصادی
ترکیه احتمالا سفارش خرید ۲۵۰ فروند هواپیمای مسافربری از بوئینگ را مطرح خواهد کرد که شامل مدل‌های ۷۳۷ مکس و ۷۸۷ دریم‌لاینر است. ارزش این قرارداد می‌تواند ده‌ها میلیارد دلار باشد و موقعیت بوئینگ را در برابر رقیب اروپایی‌اش ایرباس تقویت کند.
رقابت بوئینگ و ایرباس
ترکیش ایرلاینز در دسامبر ۲۰۲۳ نیز ۲۲۰ هواپیما از ایرباس سفارش داد. بنابراین، ترکیه عملا با استراتژی تنوع تامین‌کننده ناوگان خود را توسعه می‌دهد. نتیجه این رویکرد، افزایش رقابت میان دو غول صنعت هوانوردی و کاهش ریسک وابستگی به یک طرف است.
توسعه ناوگان ترکیش ایرلاینز
این شرکت هدف‌گذاری کرده که تا هشت سال آینده تعداد ناوگان خود را به ۸۰۰ فروند برساند. تحقق این هدف نه تنها ترکیش ایرلاینز را به یکی از سه شرکت بزرگ هواپیمایی جهان تبدیل می‌کند، بلکه تقاضا برای صنایع پشتیبانی مانند نگهداری، قطعات و خدمات فرودگاهی را نیز افزایش می‌دهد.
قراردادهای نظامی و ابعاد اقتصادی آن
اف-۱۶ بلاک ۷۰ و کیت‌های نوسازی
قرارداد ۴۰ فروند جنگنده اف-۱۶ و کیت‌های نوسازی برای ۷۹ فروند دیگر علاوه بر تقویت توان دفاعی ترکیه، ارزش چند میلیارد دلاری برای شرکت لاکهید مارتین به همراه دارد.
بازگشت به برنامه اف-۳۵
اگر ترکیه بتواند ۴۰ فروند اف-۳۵ خریداری کند، این امر چند پیامد اقتصادی دارد:
احیای همکاری‌های صنعتی
ترکیه پیش از اخراج از برنامه اف-۳۵، بخشی از زنجیره تامین قطعات را در اختیار داشت. بازگشت آنکارا می‌تواند مجدداً به صنایع دفاعی ترکیه فرصت مشارکت در این زنجیره جهانی بدهد.
انتقال ارز خارجی به آمریکا
خرید اف-۳۵ میلیاردها دلار درآمد برای آمریکا ایجاد می‌کند و به کاهش کسری تراز تجاری کمک می‌نماید.
هزینه‌های پنهان برای ترکیه
علاوه بر قیمت خرید، هزینه‌های نگهداری و پشتیبانی اف-۳۵ بسیار سنگین است و فشار بر بودجه دفاعی ترکیه را افزایش خواهد داد.
تاثیرات منطقه‌ای بر اقتصاد انرژی و تجارت
مدیترانه شرقی و منابع انرژی
تنش‌های ترکیه با یونان و قبرس بر سر مرزهای دریایی و منابع انرژی (گاز طبیعی) می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی را به تأخیر بیندازد. حضور جنگنده‌های پیشرفته مانند اف-۳۵ این رقابت را امنیتی‌تر کرده و ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.
ارتباط با اسرائیل
در صورت درگیری احتمالی با اسرائیل، مسیرهای تجاری و انرژی شرق مدیترانه تهدید می‌شود. چنین شرایطی نه تنها بازار انرژی اروپا را متأثر می‌کند، بلکه می‌تواند قیمت جهانی انرژی را نیز افزایش دهد.
ریسک‌های اقتصادی برای آمریکا و اروپا
خطر نشت فناوری
ترکیه هنوز سامانه اس-۴۰۰ روسی را در اختیار دارد. در صورت بازگشت به برنامه اف-۳۵، نگرانی‌های شدیدی درباره انتقال اطلاعات حساس به روسیه و چین وجود دارد. این خطر می‌تواند هزینه‌های امنیتی و نظارتی آمریکا و ناتو را بالا ببرد.
تاثیر بر بازارهای تسلیحات اروپا
فروش احتمالی اف-۳۵ به ترکیه موجب فشار بر کشورهای اروپایی (به‌ویژه فرانسه و آلمان) خواهد شد که در حال توسعه پروژه‌های جنگنده بومی (مانند FCAS) هستند.
دیدار اردوغان و ترامپ می‌تواند به نقطه عطفی اقتصادی در روابط دوجانبه تبدیل شود. قراردادهای تجاری در حوزه هوانوردی غیرنظامی به سود بوئینگ و توسعه ترکیش ایرلاینز خواهد بود، در حالی که قراردادهای نظامی میلیاردها دلار درآمد برای صنایع دفاعی آمریکا ایجاد می‌کنند.
با این حال، پیامدهای ژئوپلیتیکی این معاملات می‌تواند به‌طور غیرمستقیم هزینه‌های اقتصادی زیادی به همراه داشته باشد؛ از جمله افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در مدیترانه شرقی، احتمال اختلال در بازار انرژی، فشار بر بودجه دفاعی ترکیه و هزینه‌های نظارتی سنگین‌تر برای آمریکا و متحدانش.