با برنامه‌ریزی‌های انجام شده توسط شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، تا پایان سال جاری 10 پروژه آزادراهی با مجموع طول 179 کیلومتر به بهره‌برداری خواهد رسید. این پروژه‌ها که بخشی از ۷ کریدور اصلی شمالی-جنوبی و شرقی-غربی هستند، نقش کلیدی در بهبود شبکه ارتباطی، کاهش ترافیک و افزایش ۵۰ درصدی ترانزیت کالا و مسافر خواهند داشت.
همچنین، با تکمیل این کریدورها، ۱۷ میلیون لیتر صرفه‌جویی سالانه در مصرف سوخت محقق خواهد شد. در این گزارش، جزئیات پروژه‌های در دست ساخت، چالش‌های پیش رو و تأثیرات اقتصادی و حمل ونقلی آنها بررسی شده است.
میلاد دوستی، معاون ساخت و توسعه آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل با اشاره به برنامه دولت برای توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، گفت: «بیش از 20 پروژه آزادراهی در دست ساخت است که از این تعداد 10 پروژه و در مجموع 179 کیلومتر آزادراه تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. احداث این پروژه‌ها تأثیر زیادی در بهبود شبکه ارتباطی کشور و افزایش ترانزیت کالا و مسافر دارد.»
وی افزود: «در مجموع ۷ کریدور آزادراهی شمالی - جنوبی و شرقی- غربی در دست بهره‌برداری و ساخت و مطالعه است که 2 کریدور شرقی – غربی و 5 کریدور شمالی-جنوبی است.»
به گفته معاون ساخت و توسعه آزادراه‌های کشور، 10 آزادراهی که تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد شامل 15 و نیم کیلومتر باند برگشت منطقه ۲ آزادراه تهران- شمال است، این مسیر تا پایان شهریور به بهره‌برداری می‌رسد. قطعه 7 آزادراه اصفهان - شیراز به طول ۱۲ کیلومتر نیز در هفته دولت افتتاح می‌شود، 6 قطعه از این آزادراه در سنوات گذشته به بهره‌برداری رسیده است، قطعه 7 که تا جاده سپیدان ادامه دارد در کاهش ترافیک ورودی شهر شیراز تأثیر مثبتی خواهد داشت. پروژه آزادراهی دیگر بخشی از آزادراه حرم تا حرم حد فاصل گرمسار- سمنان که بخشی از کریدور شرقی-غربی محسوب می‌شود، به طول 36 کیلومتر در حال تکمیل است.
وی افزود: «یکی دیگر از پروژه‌های مهم در دست احداث در غرب کشور و در غرب کرمانشاه واقع است، طول این پروژه 35 کیلومتر است که نقش مهمی در تسهیل تردد زائرین اربعین خواهد داشت. همچنین سال گذشته بخشی از آزادراه تبریز-مرند افتتاح شده، امسال هم ۹ کیلومتر از این آزادراه به بهره‌برداری می‌رسد. در واقع با این ۹ کیلومتر بخش زیادی از ترافیک حوزه تبریز به مرند کم می‌شود. ۶ کیلومتر از آزادراه مراغه- هشترود امسال ساخته می‌شود، آزادراه مراغه- هشترود یکی از آزادراه‌های مهم شمال غرب کشور است.»
دوستی گفت: «آزادراه کنارگذر شرق اصفهان به طول ۱۲ کیلومتر در حال ساخت است. با توجه به موقعیت جغرافیایی استان اصفهان در مرکز کشور، حدود ۱۲ استان از این کریدور در شرق اصفهان تأثیر می‌پذیرند و یکی از پروژه‌های مهمی است که در مرکز کشور اجرا می‌کنیم. آزادراه کنارگذر ماهشهر به طول ۲۳ کیلومتر تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. با توجه به نزدیکی این آزادراه به بنادر جنوبی بویژه بندر استراتژیک امام و پتروشمی ماهشهر، حمل کالاهای اساسی وارداتی و مواد پتروشیمی از این آزادراه به سراسر کشور تسهیل می‌شود. آخرین پروژه هم ۱۲ کیلومتر کنارگذر شمالی اراک است که به بهره‌برداری می‌رسد.»
معاون ساخت و توسعه آزادراه‌های کشور با اشاره به اینکه ساخت آزادراه‌ها در کشور با مشارکت بخش خصوصی است، گفت: «10 پروژه آزادراهی که قرار است تا پایان سال به بهره‌برداری برسد، 40 همت اعتبار نیاز دارد که 18.5 همت را دولت و بقیه آن با مشارکت بخش خصوصی تأمین می‌شود. دولت از طریق اوراق اسلامی، ظرفیت ماده ۵۶، ظرفیت بانک‌ها و بخشی هم از طریق تأمین قیر سهم خود را می‌پردازد.
کلنگ‌زنی مسیرهای جدید
دوستی همچنین با اشاره به اینکه علاوه بر افتتاح آزادراه‌ها، امسال کلنگ‌زنی نیز داریم، گفت: «آزادراه اراک به سمت راهجرد با 43 همت اعتبار ساخته خواهد شد. این آزادراه فرصت تازه‌ای برای حوزه گردشگری، سرمایه‌گذاری و اشتغال است. اضافه شدن 2 باند به چهار باند فعلی آزادراه ساوه-سلفچگان به طول 64 کیلومتر و با اعتبار ۱۲ همت امسال شروع می‌شود. این آزادراه در حال حاضر 4 خطه است که به 6 خط با استانداردهای بین‌المللی می‌رسد تا شاهد کاهش ترافیک و پاسخ به تقاضای بالای حمل در این آزادراه باشیم. این خط با مشارکت ۹۰ درصدی بخش خصوصی ساخته می‌شود.»
به گفته دوستی، ۵۹ کیلومتر از آزادراه تبریز- ارومیه در یک ماه گذشته کلنگ زده شده. این پروژه یکی از کریدورهای مهم غربی - شرقی از تبریز به سمت ارومیه است که دریاچه ارومیه را رد می‌کند. این کریدور، پروژه بزرگراهی بوده که قرار است به آزادراه ارتقا پیدا کند. با ساخت این مسیر 17 کیلومتر مسیر دو استان آذربایجان شرقی و غربی کاهش و رفت و آمد بین دو استان تسهیل می‌شود. آزادراه پردیس- هراز به طول ۱۲ کیلومتر که ادامه آزادراه پردیس است، تحت عنوان کنارگذر بومهن و رودهن با اعتبار ۱۲ همت و با مشارکت 70 درصدی بخش خصوصی کلنگ زده شده است. درحال شناسایی سرمایه‌گذار برای ساخت کمربندی دماوند به طول 12 کیلومتر هستیم، مطالعات طرح انجام شده و مجوزهایی گرفته‌ایم.
مانع سخت تأمین اعتبار
معاون ساخت و توسعه آزادراه‌های کشور، مهم‌ترین مشکل در توسعه زیرساخت‌ها و ساخت آزادراه‌های کشور را تأمین اعتبار عنوان کرد و گفت: «با توجه به اینکه پروژه‌های آزادراهی جزو پروژه‌های بزرگ است، بنابراین اعتبارات مورد نیاز برای ساخت آن ارقام بزرگی است. بنابراین نمی‌توانیم تنها با تکیه بر اعتبارات دولتی طرح‌ها را اجرا کنیم به همین دلیل جذب سرمایه بخش خصوصی با تسهیل سرمایه‌گذاری در دستور کار قرار دارد.»
وی مشکل دیگر در ساخت آزادراه‌ها را تملک اراضی دانست و گفت: «تملک اراضی در کریدورهای آزادراهی با توجه به افزایش قیمت زمین و واقع شدن کریدورها در گلوگاه‌های مهم کشور یک معضل مهم است؛ تملک اراضی به اعتبار نقدی نیاز دارد، با هماهنگی با سازمان مدیریت برنامه داریم تا به صورت مقطعی هزینه تملک اراضی را تزریق کنیم. جذب نظر سازمان محیط زیست نیز در ساخت آزادراه جزو برنامه‌های مهم است.»
ساخت آخرین قطعه
آزادراه تهران - شمال
به گفته معاون ساخت و توسعه آزادراه‌ها، علاوه بر افتتاح و کلنگ‌زنی، بخشی دیگر از پروژه‌های آزادراهی در حال آماده‌سازی برای شروع ساخت است. مهم‌ترین این پروژه‌ها قطعه ۳ آزادراه تهران- شمال است، این مسیر یکی از مهم‌ترین پروژه‌های آزادراهی کشور است، سرمایه‌گذار و پیمانکار این پروژه بنیاد مستضعفان است. برآورد این است که برای ساخت آخرین قطعه آزادراه تهران-شمال 100 همت نیاز است. برای ساخت 8 کیلومتر بعد از تونل البرز که سخت‌ترین بخش این آزادراه است، ۴ سال زمان نیاز دارد چون فصل کاری به خاطر زمستان‌های طولانی در منطقه، کوتاه است.
ساخت 5 هزار کیلومتر راه
وی گفت: «برای تکمیل 7 کریدور کشور، باید 5 هزار کیلومتر آزادراه در سطح کشور بسازیم و تکمیل یکی از کریدورهای شمال- جنوبی به تنهایی ۱۷ میلیون لیتر مصرف سوخت را در سال کاهش می‌دهد. همچنین تکمیل کریدورها 50 درصد ترانزیت را کشور را افزایش می‌دهد. دولت توجه خوبی برای تأمین اعتبار ساخت، تکمیل و توسعه کریدورها دارد. از سوی دیگر تحریم‌ها اثری بر دانش مهندسی ما ندارد و تمام پروژه‌ها از جمله تونل و پل‌ها توسط مهندسان داخلی طراحی و با مشارکت پیمانکاران ایرانی ساخته می‌شود. تسهیل سرمایه‌گذاری برنامه مهم ما برای توسعه آزادراه‌ها به عنوان یکی از شاخصه‌های مهم توسعه است.»
معاون ساخت و توسعه آزادراه‌ها گفت: «کریدورهای شمالی-جنوبی در واقع راه‌های ارتباطی دریا به دریا و کریدورهای شرقی-غربی مرز به مرز است. این کریدورها انشعاباتی می‌گیرند و در سراسر کشور توسعه پیدا می‌کنند. مناطق محروم مانند جنوب شرق و سیستان و بلوچستان از مناطق اصلی اتصال کریدوری است که ترانزیت و حمل کالا را به بنادری مانند چابهار تسهیل می‌کند. قصد ما این است بنادر را به نقاطی امن در پدافند غیرعامل تبدیل کنیم که در این مسیر، کریدورها نقش اساسی دارند.